Керолин Порко нè носи на Сатурн

Планетарниот научник Керолин Порко покажува фотографии од патувањето на Касини до Сатурн, фокусирајќи се на неговата најголема месечина, Титан, и замрзнатиот Енцелад, кој како да исфрла млазеви од мраз.

Во следните 18 минути ќе ве понесам на едно патување.

Ова патување трае веќе со години,

а започна пред околу 50 години, кога човекот за прв пат ја напушти Земјата.

Во тие 50 години, не само што буквално физички стапнавме на Месечината,

туку испративме и роботизирани вселенски летала до сите планети,

- осум на број - се спуштивме на астероиди, пресретнавме комети,

а во моментов имаме и вселенско летало на пат кон Плутон

- објектот кој порано го нарекувавме планета.

Сите овие роботизирани мисии се дел од една поголема одисеја на човекот,

стремеж да се одгатне нешто, да го откриеме нашето место во Универзумот,

да го разбереме нашето потекло и тоа како Земјата, нашата планета,

и ние, како живи суштества на неа, сме создадени.

Едно од местата во Сончевиот систем каде би можеле

да одиме во потрага по одговор на овие прашања е Сатурн.

И порано сме биле на Сатурн,

го посетивме во почетокот на 80-тите,

но нашите истражувања таму станаа потемелни и подетални

откако леталото Касини, патувајќи низ меѓупланетарниот простор

цели седум години, се постави во орбита околу Сатурн летото 2004-та,

и стана, во тој момент, најдалечната роботизирана станица

која човекот ја поставил во орбита околу Сонцето.

Сатурновиот систем е еден богат планетарен систем.

Нуди мистерија, можности за научни откритија и, секако, прекрасен поглед.

Истражувањето на овој систем има огромно космичко значење.

Всушност, проучувајќи ги само прстените можеме да научиме многу

за дисковите од ѕвезди и гасови кои ги нарекуваме спирални галаксии.

Еве една убава фотографија на Андромеда,

најголемата спирална галаксија во близина на Млечниот Пат.

Еве еден прекрасен мозаик од галаксијата Вртлог (Whirlpool),

направен од вселенскиот телескоп Хабл.

Значи, патувањето кон Сатурн е дел од, но воедно и метафора за,

многу поголемата човекова одисеја

да разбере како нештата околу нас се меѓусебно поврзани

и како луѓето се вклопуваат во таа слика.

И навистина ми е жал што не можам да ви раскажам сè што научивме преку Касини

и не можам да ви ги покажам сите прекрасни фотографии

од последниве две ипол години, затоа што немам доволно време.

Затоа, ќе се фокусирам само на две од највозбудливите откритија

кои произлегоа од оваа голема истражувачка експедиција

која ја спроведуваме околу Сатурн

веќе две ипол години.

Сатурн го опкружува една голема и шаренолика група месечини.

Големи се од само неколку па до повеќе стотици километри во пречник.

Всушност, на најубавите слики кои ги имаме од Сатурн

се гледа планетата во друштво со некоја од месечините. Ова се Сатурн и Диона,

потоа Сатурн со прстените, кои се во рамнина нормална на самата слика,

па може да се види колку се тенки, и месечината Енцелад.

Две од 47-те месечини на Сатурн се посебни.

Тоа се Титан и Енцелад. Титан е најголемата месечина на Сатурн,

и до пред мисијата Касини,

беше најголемиот објект со неистражен терен

во Сончевиот систем.

Овој објект долго време претставуваше мистерија за научниците.

Има масивна, дебела атмосфера,

па се верува дека условите на неговата површина

се многу слични со условите кои владееле

на нашата планета во минатото.

Атмосферата претежно му е составена од молекуларен азот, каков што дишеме и ние,

со таа разлика што во неговата атмосфера има

и прости органски соединенија, како метан, пропан и етан.

Нивните молекули се разградуваат во горните слоеви на атмосферата на Титан

а добиените продукти се соединуваат и ги создаваат честичките на маглата.

Маглата е распространета насекаде и целосно го препокрива Титан.

Затоа и не може да се види неговата површина

во оптичкиот дел на спектарот.

Уште пред да го испратиме Касини

се претпоставуваше дека во текот на милијарди години

честичките од маглата се таложеле на површината, препокривајќи ја со

дебела органска тиња.

Како катранот или нафтата на Земјата. Не знаевме што точно е тоа, но такви беа

нашите претпоставки. Овие соединенија, особено метанот и етанот,

може да бидат во течна состојба при температурите кои владеат на површината.

Па, така, метанот за Титан е исто што и водата за Земјата.

Може да се кондензира во атмосферата.

Доколку се прифати оваа споредба, може да се разгледуваат

секакви бизарни можности. Таму може да има облаци од метан.

Над нив се протега оваа магла,

која не дозволува светлината да допре до површината.

Па, температурата на површината е околу -210° С.

Но, и покрај ниските температури, можно е на Титан на врне.

Па, дождот таму го прави истото што и дождот на Земјата - создава канали,

реки и водопади. Може да создаде кањони, течноста да се собере во басени и кратери.

Може да ја смие тињата од планините и ридовите

кон долините. Па, да размислиме малку.

Замислете си како можеби изгледа површината на Титан.

Темно е. На пладне на Титан е темно како самрак на Земјата.

Студено е, морничаво и магливо.

Можеби врне, а вие стоите на брегот

на езерото Мичиген кое како да е преплавено со разредувач.

Така ја замислувавме површината на Титан пред Касини.

Она што го најдовме на Титан можеби не е баш како во претпоставките,

но сепак е фасцинантно.

За нас, Касини луѓето,

ова е како исполнување на некоја од авантурите на Жил Верн.

Значи, Титан има дебела, пространа атмосфера.

Ова е Титан осветлен од Сонцето, со прстените во позадина.

Тука се гледа уште една месечина.

Не ни знам која. Атмосферата е пространа.

На Касини имаме инструменти кои може да продрат до површината,

низ атмосферата. Таков инструмент е мојата камера.

Имаме направено фотографии како оваа.

Гледате само светли и темни региони. И ние не знаевме што друго да кажеме.

Толку беше неверојатно, што ни сами не знаевме што гледаме на Титан.

Ако зумираме на овој регион, може да се видат

кривулести канали. Се гледаат и заоблени форми.

Подоцна откривме дека се работи за кратер.

Но, на површината на Титан има многу малку кратери,

што значи дека неговата површина е доста млада.

Има и формации со тектонски карактеристики,

кои изгледаат како да се растргнати.

Кога ќе видите линеарни формации на некоја планета,

тоа е знак на фрактури на почвата,

кои имаат тектонско потекло.

Но, сликите можевме да ги објасниме

дури шест месеци по поставувањето во орбита,

кога се случи настан кој за многумина претставува

врв во истражувањата на Касини на Титан.

А, тоа е спуштањето на сондата Хајгенс,

изградена во Европа, која Касини ја носеше

со себе цели седум години. Ја спуштивме во атмосферата на Титан.

Беа потребни два ипол часа за да дојде до површината.

Мора да потенцирам колку е важен овој настан.

Се работи за машина направена од човекот, која за прв пат

во историјата слета на тело од надворешниот дел на Сончевиот систем.

Ова е толку важно, што ако ме прашате мене,

требаше да се слави со огномети

во секој град во Америка и Европа,

што, за жал, не се случи.

(смеа)

Настанот беше важен и од друга причина. Ова е меѓународна мисија,

а за самиот настан се прослави во Европа, во Германија.

Се држеа говори на британски акцент,

американски, германски, француски, италијански и холандски акцент.

Тоа беше инспиративен пример за тоа што навистина

треба да значи фразата „Обединети Нации“

- вистинска заедница на нации, здружени во своите напори кон нешто подобро.

Во овој случај, тоа беше масивниот зафат да се истражи една планета

и да се разбере еден планетарен систем

кој секогаш бил далеку од дофат,

и сега за прв пат луѓето допираат до него.

Се наежувам дури и кога зборувам за ова.

Тоа беше неверојатно емотивен настан и

нешто што јас лично никогаш нема да го заборавам. А, не треба ни вие.

(аплауз)

Сондата правеше мерења на атмосферата додека се спушташе,

а направи и неколку панорамски фотографии.

Не можам ни да ви објаснам како беше да се видат првите слики

од површината на Титан направени со сондата. Еве што видовме.

Ова ни дојде како шок, затоа што токму тоа сакавме

да го видиме и на сликите направени од орбита.

Видовме јасен геолошки модел.

Разгранет дренажен систем, кој може да се создаде само при движење на течности.

Може да ги следите каналите

и да видите како се соединуваат

во поголем канал, кој се влева во овој регион.

Гледате крајбрежен релјеф.

Дали басенот е исполнет со течност? Не знаевме.

Но, ова сепак е крајбрежје.

Фотографијава е направена на висина од 16 километри.

Оваа е на осум километри. И повторно, крајбрежје.

Значи, од 8 до 16 километри - тоа е висина на која летаат авионите.

Ако летате со авион над Америка,

би летале на таа висина.

Значи, ова би бил погледот од авион доколку летате

над површината на Титан. (смеа)

И, на крајот, сондата се спушти на површината.

Дами и господа, сега ќе ви ја покажам првата фотографија

од површината на месечина од надворешниот дел на Сончевиот систем.

Ене го и хоризонтот.

Ова најверојатно се коцки мраз...

(аплауз)

Сондата очигледно се спуштила на рамен и темен регион,

и затоа не потона. Значи, не слетавме врз нешто течно.

Сондата практично се спушти

врз нешто слично на кал.

Се работи за неисушена почва, натопена со течен метан.

Овој материјал, најверојатно, бил смиен

од ридовите на Титан

во каналите кои ги видовме

и со текот на милијарди години се слевал во долинските басени.

И тука слета сондата Хајгенс.

Сепак, ниту на нашите слики, ниту на тие од Хајгенс

немаше ни трага од големи басени исполнети со течност.

Па, каде се? Работите станаа уште позбунувачки кога најдовме дини.

Ова е снимка од екваторскиот регион на Титан,

на која се гледаат дини. Тие се високи и по 100 метри,

одделени се по неколку километри,

а се протегаат со километри и километри.

Стотици, па дури и илјадници километри се покриени со дини.

Ова е пустината Сахара на Титан.

Очигледно се работи за многу сув регион, инаку би немало дини.

И пак нè збуни тоа што немаше големи басени со течност,

додека конечно не најдовме езера во поларните региони.

Ова е езеро во јужниот поларен регион на Титан.

Големо е колку и езерото Онтарио.

Пред околу десеттина дена

прелетавме преку северниот пол на Титан,

каде повторно најдовме формација со големина на Каспијското езеро.

Изгледа дека течноста, заради некоја непозната причина,

барем во овој период, се собира на половите.

Мислам дека ќе се согласите дека Титан е

извонредно, мистично место. Егзотичен е, непознат, но сепак сличен на Земјата,

со земјолики геолошки формации

и голема географска шареноликост.

Тоа е неверојатен свет на кој во Сончевиот систем

може да му парира само Земјата.

Сега одиме на Енцелад. Тој е мала месечина.

Скоро десет пати е помал од Титан, а овде го гледате во споредба со Англија.

Ова е само за споредба. Не сфаќајте го како закана.

(смеа)

Енцелад е бел и сјаен,

а неговата површина е прекриена со пукнатини.

Се работи за геолошки многу активно тело.

Најголем дел од откритијата направени на Енцелад

беа најдени на јужниот пол - може да го видите овде -

каде го најдовме овој систем од пукнатини.

Тие се со различна боја затоа што имаат различен состав.

Овие пукнатини се прекриени со органски материјал.

Згора на тоа, целиот јужен поларен регион

има повисока температура. Тој е најжешкото место на оваа месечина.

Тоа би било исто како Антарктикот на Земјата да е потопол од тропските региони.

Кога направивме дополнителни слики откривме дека

од овие пукнатини излегуваат млазеви од ледени честички,

кои се протегаат со стотици километри во вселената.

Кога сликата ја маркиравме со боја, за да се истакнат бледите региони,

видовме дека млазевите се шират во облак,

кој се протега со илјадници километри

во просторот над Енцелад.

Јас и мојот тим ги анализиравме сликите како оваа,

и оваа, ги разгледавме другите резултати од Касини,

и дојдовме до заклучок

дека е можно овие млазеви да потекнуваат

од џепови со течна вода под површината на Енцелад.

Значи, можно е да имаме течна вода, органски материјал и топлина.

Со други зборови, можно е да го најдовме

светиот грал на денешните планетарни истражувања,

а тоа е средина која би можела да биде погодна за живи организми.

Не мора да ви кажувам дека откритието на живот

на друго место во Сончевиот систем,

без разлика дали е на Енцелад или на некое друго место,

би имало огромни културолошки и научни импликации,

затоа што кога би можеле да докажеме дека животот бил создаден

не еднаш, туку два пати, на две различни места во Сончевиот систем,

тоа би значело дека можел да биде создаден безброј пати

во текот на овие 13,7 милијарди години колку што е стар Универзумот.

За сега, Земјата е единствената планета на која знаеме дека има живот.

Скапоцена е и уникатна.

За сега, таа е нашиот единствен дом.

Доколку некој од вас внимавал што се случуваше во 60-тите,

не дека ќе ви се лутиме ако не сте внимавале,

тогаш сигурно се сеќавате на оваа славна фотографија,

која ја направија астронаутите на Аполо 8 во 1968-ма.

Ова е првата фотографија на Земјата направена од вселената

и имаше огромно влијание врз нашата слика за тоа каде припаѓаме,

и за нашето чувство за одговорност и заштита на нашата планета.

Ние со Касини направивме една слична фотографија,

на призор кој дотогаш не беше виден од човекот.

Се работи за целосно затемнување на Сонцето, видено од зад Сатурн.

На оваа неверојатно прекрасна фотографија

ги гледате прстените осветлени од Сонцето,

го гледате отсјајот на Сонцето,

и овој прстен кој, всушност,

е создаден од исфрлениот материјал од Енцелад.

И како сето тоа да не е доволно, на оваа прекрасна фотографија

може да ја видиме и нашата планета,

гушната од прстените на Сатурн.

Има нешто трогателно во тоа

кога ќе се видиме оддалеку,

кога ќе ја видиме нашата мала сина планета

на небото на некој друг свет.

Токму тоа, како и новите гледишта кои од тоа ги добиваме,

на крајот на краиштата се и најголемата награда

која ја добиваме од истражувањето што го започнавме пред половина век.

Ви благодарам.

(аплауз)