< Return to Video

ئەمە زوحەلە

  • 0:00 - 0:03
    لە هەژدە خولەکی دواتردا،
    بە گەشتێک دەتانبەم. و
  • 0:03 - 0:08
    ئەوەش گەشتێکە کە منیش و ئێوەش
    ئەوە چەند ساڵێکە دەستمان پێکردووە و
  • 0:08 - 0:14
    پەنجا ساڵ لەمەوبەر دەستیپێکرد، کاتێک
    مرۆڤ بۆ یەکەمجار پێی نایە دەرەوەی زەوی.
  • 0:14 - 0:21
    لەو پەنجا ساڵەشدا، نەک هەر لەڕووی جەستەیی و
    کردەییشەوە پێمان نایە سەر مانگ،
  • 0:21 - 0:28
    بەڵکو کەشتی ئاسمانی ڕۆبۆتیشمان ناردووە بۆ
    هەموو هەسارەکان -- هەر هەشتیان -- و
  • 0:28 - 0:32
    لەسەر هەسارۆچکەکان نیشتوینەتەوە،
    لەگەڵ ئەستێرە کلکدارەکان بەیەک گەشتوین، و
  • 0:32 - 0:37
    لەم ساتەدا، کەشتییەکی ئاسمانیمان هەیە
    بەڕێوەیە بۆ پلوتۆ،
  • 0:37 - 0:40
    ئەوەی پێشتر بە هەسارە دانرابوو.
  • 0:40 - 0:46
    هەموو ئەم نێردراوە ڕۆبۆتیانە بەشێکن
    لە گەشتێکی مرۆیی گەورەتر:
  • 0:46 - 0:53
    گەشتێک بۆ تێگەشتن لە شتێک،
    تێگەشتن لە گەردوون،
  • 0:53 - 0:58
    کەمێک تێگەشتن لە ڕەچەڵەکی خۆمان، و
    چۆن هەسارەکەمان، زەوی، و
  • 0:58 - 1:00
    ژیانی سەری درووست بووە.
  • 1:00 - 1:03
    یەکێک لە شوێنەکانی کۆمەڵەی خۆریش
    کە پێویستە بچین بۆی و
  • 1:03 - 1:07
    بۆ وەڵامی ئەم جۆرە پرسیارانە بگەڕێین،
  • 1:07 - 1:10
    هەسارەی زوحەلە.
    و پێشتر چووین بۆ زوحەل --
  • 1:10 - 1:13
    لە سەرەتاکانی ١٩٨٠کاندا
    سەردانی زوحەلمان کردووە --
  • 1:13 - 1:18
    بەڵام لێکۆڵینەوەکانمان لە زوحەل گەشتۆتە
    ئاستێکی تەواو جیاوازی وردەکاری
  • 1:18 - 1:22
    لەوکاتەوەی کەشتی کاسینی، گەشتی کردووە
    بە بۆشایی ئاسماندا
  • 1:22 - 1:28
    بۆ ماوەی حەوت ساڵ، و هاوینی
    ساڵی ٢٠٠٤ کەوتە خولگەکەی چواردەوری زوحەلەوە، و
  • 1:28 - 1:31
    لەو کاتەدا بوو بە دوورترین
    ڕۆشتنی ڕۆبۆتی
  • 1:31 - 1:34
    کە مرۆڤ پێی گەشتبێت لە چواردەوری خۆردا.
  • 1:34 - 1:39
    کۆمەڵەی زوحەل، کۆمەڵەیەکی
    هەسارەیی دەوڵەمەندە،
  • 1:39 - 1:46
    شتی نەزانراو، تێگەشتنی زانستی و
    مەزنییەکی لەڕادەبەدەر پێشکەش دەکات و
  • 1:46 - 1:50
    لێکۆڵینەوە لەم هەسارەیە تێگەشتنێکی
    گەردوونی بێسنورمان دەداتێ.
  • 1:50 - 1:54
    ڕاستییەکەی، تەنیا بە لێکۆڵینەوە لە
    ئەڵقەکان، زۆر شت فێردەبین
  • 1:54 - 1:59
    دەربارەی ئەڵقەکانی هەسارەکان و گازەکانی
    پێیان دەڵێین کۆمەڵە ئەستێرە پێچاوپێچەکان.
  • 1:59 - 2:01
    ئەمەش وێنەیەکی کۆمەڵە ئەستێرەی نێبولایە،
  • 2:01 - 2:05
    کە نزیکترینە لێمانەوە، گەورەترین کۆمەڵە ئەستێرەی
    پێچاوپێچ لە خەتی کاکێشانی شیرییەوە.
  • 2:05 - 2:08
    ئەمەش وێنەیەکی جوانی کۆمەڵە ئەستێرەی گێژاوە،
  • 2:08 - 2:10
    کە لەلایەن تەلەسکۆپی
    هەبڵ سپەیسەوە گیراوە.
  • 2:10 - 2:16
    کەواتە گەشتی گەڕانەوە بۆ زوحەل
    لە ڕاستیدا گەشتێکی دوولایەنە بوو
  • 2:16 - 2:18
    بۆ گەشتنی مرۆڤ بە دەرەوە و
  • 2:18 - 2:22
    تێگەشتن لە پێکەوەگرێدراوی
    هەموو ئەو شتانەی چواردەورمان، و
  • 2:22 - 2:25
    هەروەها مرۆڤەکان کوێی ئەو وێنەیە دەگرن.
  • 2:25 - 2:32
    بەداخەوەم ناتوانم هەموو ئەوەتان
    پێبڵێم کە لەگەڵ کاسینی فێری بوین.
  • 2:32 - 2:35
    ناتوانم هەموو وێنە جوانەکانتان پیشانبەم
    کە گرتوومانە لە
  • 2:35 - 2:38
    دوو ساڵ و نیوی پێشوودا، چونکە
    کاتی پێویستم نییە.
  • 2:38 - 2:42
    بۆیە تیشک دەخەمە سەر دوو چیرۆکی سەرنجڕاکێش
  • 2:42 - 2:46
    کە لەم گەشتی دۆزینەوە گەورەیە
    بۆمان دەرکەوت کە
  • 2:46 - 2:48
    لە چواردەوری زوحەل ئەنجامماندا، و
  • 2:48 - 2:51
    دوو ساڵ و نیوی پێشوو پێوەی خەریک بووین.
  • 2:51 - 2:55
    زوحەل بە ژمارەیەکی زۆر مانگی گەورە و
    هەمەچەشن چواردەور دراوە.
  • 2:55 - 3:00
    چەندین قەبارەیان هەیە لە چەند
    کیلۆمەترێکەوە بۆ قەبارەی ئەمریکا.
  • 3:00 - 3:03
    زۆربەی وێنەکانی زوحەل کە گرتوومانە،
    لە ڕاستیدا،
  • 3:03 - 3:08
    زوحەل لەگەڵ هەندێک لە مانگەکانیدا
    نیشاندەدات. ئەمە زوحەل و دایۆنی، و
  • 3:08 - 3:11
    ئەمەش زوحەلە لەگەڵ ئەڵقەکانی چواردەوری،
  • 3:11 - 3:15
    نیشانتان ئەیات کە لەڕووی ستونییەوە
    چەندێک باریکرن، لەگەڵ مانگی ئینکیلادەس.
  • 3:15 - 3:20
    دووان لە ٤٧ مانگەکەی زوحەل
    لە هەموویان دیارترن.
  • 3:20 - 3:25
    ئەوانیش تایتن و ئینسیلادەسن. تایتن
    گەورەترین مانگی زوحەلە، و
  • 3:25 - 3:27
    تا ئەوکاتەی کاسینی گەشتە ئەوێ،
  • 3:27 - 3:31
    گەورەترین شوێنی نەدۆزراوە بوو
  • 3:31 - 3:35
    کە لە کۆمەڵەی خۆردا پێینەگەشتبێتین.
  • 3:35 - 3:39
    تەنێکە کە بۆ ماوەیەکی زۆر سەرنجی
    ئەوانەی ڕاکێشاوە کە سەیری هەسارەکانیان کردووە.
  • 3:39 - 3:43
    بارگەیەکی هەوایی زۆر گەورە و
    ئەستووری هەیە، و
  • 3:43 - 3:47
    ڕاستییەکەی، وا بیردەکرێتەوە
    ژینگەی سەر ڕووەکەی
  • 3:47 - 3:51
    زیاتر لەو ژینگەیە بچێت
    کە لەسەر زەوی هەمانە،
  • 3:51 - 3:55
    یان هەر شوێنێکی تری کۆمەڵەی خۆر
    کە لە ڕابردوودا وا سەیرکرابێت.
  • 3:55 - 4:00
    بارگەی هەواکەی بەزۆری گەردی نایترۆجینە،
    وەک هەوای ئەم ژوورە،
  • 4:00 - 4:02
    جگە لەوەی کە بارگەی هەواکەشی
  • 4:02 - 4:06
    چەند گازێکی تری ئەندامی وەک
    میسان و ئیسان و پرۆپانی تێدایە.
  • 4:06 - 4:09
    ئەم گەردانەش پێکەوە کۆدەبنەوە لە
    بارگەی هەوای مانگی تایتان
  • 4:09 - 4:14
    تێک دەشکێن، و بەرهەمەکانیان تێکەڵدەبن
    بۆ درووستکردنی ئەو تەمومژە تەنۆلکانە.
  • 4:14 - 4:19
    ئەم تەمومژە لەوە دەچێت لە هەموو شوێنێک بێت.
    بە تەواوەتی هەسارەییە و تایتنی داپۆشیوە.
  • 4:19 - 4:22
    لەبەر ئەوە ناتوانین سەر ڕووی
    مانگی تایتن ببینین
  • 4:22 - 4:24
    بە چاوی خۆمان لە بەشە
    دیارەکەی شەبەنگدا.
  • 4:24 - 4:27
    بەڵام ئەم تەمومژی تەنۆلاکانە،
    پێشوەخت بڕیاری لەسەر درابوو،
  • 4:27 - 4:31
    پێش ئەوەی بە کاسینی بگەینە ئەوێ،
    بە درێژایی بلیۆنان ساڵ،
  • 4:31 - 4:35
    بە هێواشی چۆڕیوەتە خوارەوە و
    سەر ڕووی مانگەکەی داپۆشیوە
  • 4:35 - 4:36
    بە خڵتەیەکی ئەندامی ئەستور.
  • 4:36 - 4:43
    کەواتە نەمانزانی ئەمە هاوتای مانگی
    تایتنە بۆ، قیر، یان نەوت یان هەر شتێک.
  • 4:43 - 4:45
    بەڵام گومانمان لەمە دەکرد. و
    ئەم گەردانەش،
  • 4:45 - 4:54
    بەتایبەتی میسان و ئیسان، دەکرێت لە دۆخی
    شلیدا هەبن لە پلەی گەرمی سەر ڕووی تایتندا.
  • 4:54 - 4:59
    دەریشکەوت کە میسان بۆ تایتن
    وەک ئاو وایە بۆ زەوی.
  • 4:59 - 5:01
    لەناو بارگەی هەوادا خەست دەبێتەوە، و
  • 5:01 - 5:06
    درک کردن بەم شتانە ژمارەیەکی زۆر
  • 5:06 - 5:11
    ئەگەری سەیری هێنایە پێشەوە.
    دەکرێت هەوری میسان هەبێت، بەڵێ، و
  • 5:11 - 5:14
    لە سەروو هەورەکەشەوە، سەدان کیلۆمەتر لە
    تەم و مژی تەنۆلکەکان هەبێت،
  • 5:14 - 5:16
    کە ڕێگری بکات لە گەشتنی تیشکی خۆر
    بە سەر ڕووەکەی.
  • 5:16 - 5:22
    پلەی گەرمای سەر ڕووەکەی نزیکەی
    ٣٥٠ پلە لەژێر سفری فەهرینهایتەوەیە.
  • 5:22 - 5:28
    بەڵام سەرەڕای ئەو سەرمایەش،
    دەکرێت باران ببارێت لە سەر ڕووی تایتان. و
  • 5:28 - 5:31
    لەسەر تایتنیش باران هەمان ئەوەی سەر زەوی
    دەکات: ڕووبار و تاڤگە
  • 5:31 - 5:38
    درووست دەکات؛ دەکرێت دۆڵی قوڵ دروستکات؛
    دەکرێت لە چاڵایی گەورەدا کۆبێتەوە.
  • 5:38 - 5:41
    دەکرێت لیتاوەکان لە لوتکەی چیا و
    گردەکان داشۆرێت،
  • 5:41 - 5:44
    بەرەو نزمە زەوییەکان. بۆیە کەمێک
    بووەستە و بیربکەرەوە.
  • 5:44 - 5:48
    هەوڵبە بیهێنیتە بەر چاوی خۆت ئەبێ
    سەر ڕووی تایتان چۆنبێت.
  • 5:48 - 5:53
    تاریکە. نیوەڕوانی تایتن هێندەی
    تاریکترین شەوەکانی زەوی تاریکە.
  • 5:53 - 5:55
    ساردە، سامناکە، تەم و مژاوییە،
  • 5:55 - 5:58
    لەوانەیە باران ببارێت، و تۆش لەسەر
  • 5:58 - 6:02
    کەنارئاوی دەریاچەی میچیگان وەستابێتی و
    هەموو گیان ڕەنگلێکەرەوە بێت.
  • 6:02 - 6:07
    ئەوە ئەو تێڕوانینە بوو کە پێشتر هەمانبوو
    لە سەر ڕوی تایتن پێش گەشتنی کاسینی، و
  • 6:07 - 6:14
    دەتوانم پێتان بڵێم ئەوەی دۆزیمانەوە
    لەسەر تایتن، هەرچەندە بە هەمان وردەکاری نییە،
  • 6:14 - 6:17
    هێندەی ئەو چیرۆکە سەرنجڕاکێشە.
  • 6:17 - 6:19
    بۆ ئێمەش، کەسانی پەیوەندیدار
    بە گەشتی کاسینی --
  • 6:19 - 6:23
    وەک ئەوە وایە گەشتەکەی
    جولس فێرنی هاتبێتە دی.
  • 6:23 - 6:25
    وەک وتم، بارگەیەکی هەوایی
    ئەستور و بڵاوی هەیە.
  • 6:25 - 6:30
    ئەمە وێنەی تایتنە، پشتی بە خۆر ڕووناک
    کراوەتەوە، ئەڵقەکان پشتێکی جوانە بۆ دیمەنەکە.
  • 6:30 - 6:32
    هێشتا مانگێکی تریش لەوێ --
  • 6:32 - 6:35
    تەنانەت ناشزانم کامیانە.
    بارگەیەکی هەوایی زۆر بڵاوە.
  • 6:35 - 6:38
    ئامرازمان هەبوو لە سەر کاسینی
    کە بتوانێت تا سەر ڕووەکە ببینێت
  • 6:38 - 6:42
    بەناو بارگە هەواکەیا، و
    سیستمی کامێراکەشم یەکێکە لەوانە.
  • 6:42 - 6:44
    وێنەی ئاواهیشمان گرتووە. و
  • 6:44 - 6:49
    ئەوەشی دەیبینن شوێنی ڕووناک و تاریکە، و
    هێندەی ئەوە دوور ڕۆشتین.
  • 6:49 - 6:53
    زۆر سەرلێشێوێنەر بوو: لەوە تێنەدەگەشتین
    کە ئەوە چییە لەسەر تایتن دەیبینین.
  • 6:53 - 6:58
    کاتێک لە نزیکترەوە سەیری ئەم
    ناوچەیە دەکەیت، زۆر شت دەبینیت
  • 6:58 - 7:02
    وەک ڕاڕەوی پێچاوپێچ -- نەماندەزانی.
    هەندێک شتی بازنەییت دەبینی.
  • 7:02 - 7:04
    ئەمە دواتر بۆمان دەرکەوت،
    کە لە ڕاستیدا چاڵایی گڕکانە،
  • 7:04 - 7:07
    بەڵام چەند چاڵاییەکی کەمی گڕکان
    هەیە لە سەر ڕووی تایتن،
  • 7:07 - 7:09
    واتە تازە درووست بووە
    سەر ڕووی مانگەکە.
  • 7:09 - 7:11
    ئەم خەسڵەتانەش لە جوڵەی تەکتۆنی
    زەوییەکە دەچن.
  • 7:11 - 7:13
    لەوە دەچن کە ڕاکێشرابێتن لەیەکتری.
  • 7:13 - 7:15
    هەرکاتێک شتێکی ڕێک بینی
    لە سەر هەسارەیەک،
  • 7:15 - 7:19
    واتە شکانێک ڕوویداوە، وەک قڵیشێکی زەمینی.
  • 7:19 - 7:21
    کەواتە بە جموجۆڵی تەکتۆنی
    زەوییەکە گۆڕدراوە.
  • 7:21 - 7:23
    بەڵام نەمانتوانی وێنەکانمان لێکبەینەوە،
  • 7:23 - 7:27
    هەتا دوای شەش مانگ کە
    گەشتینە خولگەکە،
  • 7:27 - 7:29
    ڕووداوێک بوو کە زۆر کەس وەک
  • 7:29 - 7:32
    گرنگترینی لێکۆڵینەوەکەی کاسینی
    لە سەر مانگی تایتن سەیریان دەکرد.
  • 7:32 - 7:35
    ئەویش دانانی ئامێری پشکنینی هایگنس بوو،
  • 7:35 - 7:38
    ئامێری پشکنینەکەی لە ئەوروپا درووستکرابوو
    کاسینی بۆ ماوەی
  • 7:38 - 7:42
    حەوت ساڵ بە کۆمەڵەی خۆردا هەڵیگرت.
    لەناو بارگەی هەوای تایتندا داماندا،
  • 7:42 - 7:46
    دوو کاتژمێر و نیوی ویست و
    لەسەر ڕووی مانگەکە نیشتەوە. و
  • 7:46 - 7:50
    ئەمەوێ تیشک بخەمە سەر ئەوەی
    ئەم بۆنەیە چەند گرنگ بوو.
  • 7:50 - 7:53
    ئەمە ئامێرێکە مرۆڤ دروستیکردووە و
  • 7:53 - 7:57
    بۆ یەکەم جار لە مێژووی مرۆڤدا لە
    دوورترین بەشی کۆمەڵەی خۆر نیشتەوە.
  • 7:57 - 8:01
    لە مێشکی مندا ئەوەندە شتێکی دیاربوو
  • 8:01 - 8:03
    بۆنەیەک بوو کە پێویست بوو
    ئاهەنگی بۆ بگێڕدرێت
  • 8:03 - 8:08
    لە تەواوی شارەکانی ئەمریکا و ئەوروپادا، و
  • 8:08 - 8:10
    بەداخەوە ئەوە نەکرا.
  • 8:10 - 8:12
    (پێکەنین)
  • 8:12 - 8:15
    لەبەر هۆکارێکی تر گرنگ و دیار بوو.
    ئەمە نێردراوێکی نێودەوڵەتی بوو، و
  • 8:15 - 8:18
    ئەم بۆنەیە ئاهەنگی بۆ گێڕدرا لە
    ئەوروپا، لە ئەڵمانیا، و
  • 8:18 - 8:22
    وتارەکەی پێشکەشکرا بە
    زاراوەی ئینگلیزی بەریتانی و
  • 8:22 - 8:28
    ئەمریکی، و ئەڵمانی، و فەڕەنسی و
    ئیتاڵی و هۆڵەندی پێشکەشکرا.
  • 8:28 - 8:32
    نیشاندانێکی هەستجوڵێنەری ئەوە بوو
    کە ووشەکانی
  • 8:32 - 8:34
    "نەتەوە یەکگرتووەکان" چی دەگەیەنێت:
  • 8:34 - 8:40
    یەکگرتنێکی ڕاستەقینەی نەتەوەکان
    لە هەوڵێکدا پێکەوە بۆ مەبەستێکی باش.
  • 8:40 - 8:44
    لەمەشدا، کارێکی گەڕانی گەورەبوو
    بە هەسارەیەکدا، و هەروەها
  • 8:44 - 8:47
    بۆ تێگەشتن لە سیستمی هەسارەکەی
  • 8:47 - 8:51
    کە بەدرێژایی مێژووی مرۆڤایەتی
    نەمانتوانیوە پێی بگەین، و
  • 8:51 - 8:53
    ئێستا مرۆڤەکان پێیگەشتوون.
  • 8:53 - 8:57
    بۆیە ئەوە -- مەبەستم ئەوەیە، تەنیا بە
    باسکردنی موچڕک بە لەشما یەت.
  • 8:57 - 8:59
    بۆنەیەک بوو زۆر هەستی جوڵاندم، و
  • 8:59 - 9:04
    شتێک بوو کە خۆم قەت بیرم ناچێتەوە، و
    ئێوەش نابێ بیرتان بچێتەوە.
  • 9:04 - 9:10
    (چەپڵەلێدان)
  • 9:10 - 9:13
    بەڵام بەهەرحاڵ، ئامێرەکە پێوانەی
    بارگەی هەوای کردووە لەگەڵ چونەخوار و
  • 9:13 - 9:15
    هەروەها وێنەی لەدوای یەکی گرتووە.
  • 9:15 - 9:19
    ناشتوانم بۆتان باسکەم هەستێکی چۆنبوو
    کە یەکەمین وێنەکانمان بینی
  • 9:19 - 9:23
    کە ئامێرەکە لەسەر تایتن گرتبوی. و
    ئەمانە ئەو شتانە بوو کە بینیمان.
  • 9:23 - 9:26
    زۆر تاسێنەر بوو، چونکە
    هەموو ئەوەبوو کە دەمانویست
  • 9:26 - 9:28
    ئەو وێنانەی تر لە خولگەکەوە بوون.
  • 9:28 - 9:32
    شێوەیەک بوو زۆر نامۆ نەبوو،
    شێوەیەکی جیۆلۆجی.
  • 9:32 - 9:37
    شێوەیەکی هەڵچۆڕانی لقوپۆپییە کە دەکرێت
    بە ڕۆچوونی شلەمەنی درووستبووبێتن.
  • 9:37 - 9:39
    دەشتوانی شوێن ئەم ڕاڕەوانە بکەویت و
  • 9:39 - 9:40
    دەبینن چۆن هەموویان یەکدەگرنەوە.
  • 9:40 - 9:44
    لەم ڕاڕەوەدا یەک دەگرنەوە لێرەدا،
    کە دەچۆڕێتە ناو ئەم ناوچەیەوە.
  • 9:44 - 9:46
    سەیری سنوری ڕووبارێک ئەکەن.
  • 9:46 - 9:49
    ئەمە سنوری ڕووبارێکی شلەمەنی بووە؟
    نەمانتوانی بزانین.
  • 9:49 - 9:51
    بەڵام ئەمە بەجۆرێک لە سنوری
    ڕووبارێکی شلەمەنی دەچێت.
  • 9:51 - 9:53
    ئەم وانەیە لە دووری ١٦ کیلۆمەترەوە گیراوە.
  • 9:53 - 9:57
    ئەم وێنەیە لە دووری هەشت کیلۆمەترەوە، باشە؟
    دووبارە، سنوری ڕووبارێک.
  • 9:57 - 10:02
    باشە، ئێستا ١٦ کیلۆمەتر، هەشت کیلۆمەتر --
    بە نزیکەیی بەرزی هێڵی ئاسمانییەکان.
  • 10:02 - 10:05
    ئەگەر گەشتێکی ئاسمانی بکەیت بە ئەمریکادا،
  • 10:05 - 10:07
    بەم بەرزییە دەفڕیت.
  • 10:07 - 10:11
    کەواتە ئەمە وێنەیەکە لە جامەکەوە دەیگری
    کاتێک بە هێڵی ئاسمانی تایتان گەشت دەکەیت
  • 10:11 - 10:14
    کاتێک بەسەر ئاسمانی مانگی
    تایتاندا دەفڕیت.
  • 10:14 - 10:18
    ئینجا دواجار، ئامێرەکە گەشتە سەر
    ڕووی مانگەکە، و
  • 10:18 - 10:20
    ئێستا نیشانتان ئەیەم،
    بەڕێزان و خانمان،
  • 10:20 - 10:24
    یەکەم وێنەی سەر ڕووی مانگێکی
    بەشی دەرەوەی کۆمەڵەی خۆر.
  • 10:24 - 10:28
    ئەمەش ئاسۆیە، باشە؟
  • 10:28 - 10:32
    ئەمانە کڵۆی سەهۆڵی ئاون، باشە؟
  • 10:32 - 10:37
    (چەپڵەلێدان)
  • 10:37 - 10:41
    ئاشکراشە لە یەکێک لە ناوچە
    تەخت و تاریکەکان نیشتۆتەوە و
  • 10:41 - 10:46
    نوقم نەبۆتە شوێنێکەوە نەبینرێت.
    کەواتە ئەوەی لەسەری نیشتینەوە شلە نەبوو.
  • 10:46 - 10:49
    ئەوەی ئامێرەکە لێی نیشتۆتەوە
    بەشێوەیەکی بنچینەیی
  • 10:49 - 10:52
    وەک تەختاییەکی لیتەیی زەوی بووە.
  • 10:52 - 10:57
    ئەمە زەوییەکی ڕەق نەکراوە کە
    شلەی میسان نەرمیکردۆتەوە. و
  • 10:57 - 11:00
    لەوانەشە ئەم ماددەیە
  • 11:00 - 11:04
    ناوچە بەرزاییەکانی تایتنی داشتبێت
  • 11:04 - 11:05
    لەڕێگەی ئەم ڕاڕەوانەوە کە بینیمان، و
  • 11:05 - 11:09
    بەدرێژایی ملیۆنان ساڵ چۆڕاوە بۆ
    پڕکردنی حەوزەکانی نزماییەکان.
  • 11:09 - 11:12
    ئامێری پشکنینی هایگنیش
    لەوەیا نیشتۆتەوە.
  • 11:12 - 11:16
    بەڵام هێشتا، هیچ نیشانەیەک
    نییە لە وێنەکانماندا،
  • 11:16 - 11:21
    یان تەنانەت وێنەکانی هویجیندا،
    هی شوێنی پڕ لە شلەمەنی گەورە.
  • 11:21 - 11:26
    ئەبێ لەکوێ بوبێتن؟ زیاتر ناڕوون بوو
    کاتێک گردۆڵکە لمینەکانمان دۆزییەوە.
  • 11:26 - 11:29
    باشە، ئەمە گرتەی ڤیدیۆیی ناوچەی
    کەمەریی تایتن بوو،
  • 11:29 - 11:32
    ئەم گردۆڵکە لمانە دەرەخات. ئەم گردۆڵکە
    لمانە سەد مەتر بەرزن،
  • 11:32 - 11:35
    چەند کیلۆمەترێک مەودا لە نێوانیاندایە، و
  • 11:35 - 11:38
    بۆ چەندین میل درێژە دەکێشن.
  • 11:38 - 11:41
    سەدانی وا هەیە، هەتا ١٠٠٠ یان
    ٢٠٠٠ گردۆڵکەی لمین.
  • 11:41 - 11:44
    ئەمە بیابانی سەحارای مانگی تایتنە.
  • 11:44 - 11:49
    ئەبێ شوێنێک بێت زۆر وشک بێت،
    ئەگەرنا گردۆڵکەی لمین نەئەبوو.
  • 11:49 - 11:54
    کەواتە دووبارە، زیاتر ئەوە بوو بە مەتەڵ
    کە هیچ کۆبوونەوەیەکی شلەمان نەدۆزییەوە،
  • 11:54 - 11:58
    هەتا لە کۆتاییدا، دەریاچەمان بینی
    لە ناوچە جەمسەرییەکان.
  • 11:58 - 12:02
    ئەمەش دیمەنی دەریاچەیەکە لە
    ناوچەی جەمسەری باشوری تایتان.
  • 12:02 - 12:04
    هێندەی قەبارەی دەریاچەی ئۆنتاریۆ دەبێت.
  • 12:04 - 12:05
    ئینجا، هەفتە و نیوێک لەمەوبەر،
  • 12:05 - 12:09
    بەرەو جەمسەری باکوری تایتن چووین و
  • 12:09 - 12:14
    دووبارە شێوە دەریاچەیەکمان دۆزییەوە
    هێندەی قەبارەی دەریای قەزوین.
  • 12:14 - 12:18
    کەواتە لەوە ئەچێت شلەکان، لەبەر
    هەندێک هۆکار کە تێیناگەین،
  • 12:18 - 12:23
    یان لانی کەم لەم وەرزەدا،
    لە جەمسەرەکانی مانگی تایتندان. و
  • 12:23 - 12:26
    دەزانم ئێوەش هاوڕان کە
    دۆزینەوەی ئێمە بۆ تایتن
  • 12:26 - 12:33
    کارێکی بێوێنەیە، شوێنێکی ئەفسانەییە.
    تایبەتە و جیاوازە بەڵام لە زەوی دەچێت، و
  • 12:33 - 12:36
    پێکهاتەی جیۆلۆجی وەک زەوی هەیە و
  • 12:36 - 12:40
    فرەچەشنییەکی جیۆلۆجی زۆری هەیە، و
  • 12:40 - 12:44
    جیهانێکی سەرنجڕاکێشە کە تەنیا
    ڕکابەری لە کۆمەڵەی خۆردا
  • 12:44 - 12:47
    لەڕوی ئاڵۆزی و دەوڵەمەندییەوە
    زەوی خۆیەتی. و
  • 12:47 - 12:52
    ئێستاش دەچینە سەر ئێنسیلادەس.
    ئێنسیلادەس مانگێکی بچووکە،
  • 12:52 - 12:56
    یەک لەسەر دەی قەبارەی تایتن. و
    لێرەیا دەیبینیت لای ئینگلتەراوە،
  • 12:56 - 12:59
    بۆ نیشاندانی قەبارەکەی.
    بە مەبەستی نیشاندانی مەترسی نییە.
  • 12:59 - 13:01
    (پێکەنین)
  • 13:01 - 13:05
    ئینسیلادەسیش زۆر سپییە،
    زۆر گەشە، و
  • 13:05 - 13:09
    سەر ڕووەکەشی دیارە کە
    پڕە لە قڵیش.
  • 13:09 - 13:11
    لەڕووی جیۆلۆجییەوە تەنێکی زۆر چالاکە.
  • 13:11 - 13:13
    بەڵام گرنگترین دۆزینەوەی سەر ئینکیلادەس
  • 13:13 - 13:16
    دۆزینەوەی جەمسەری باشور بوو -- و
    لێرەدا سەیری جەمسەری باشور دەکەین --
  • 13:16 - 13:19
    کە لەوێ ئەم سیستمە قڵیشانەمان دۆزییەوە.
  • 13:19 - 13:21
    ڕەنگی جیایان هەیە چونکە
    لە پێکهاتەی جیادان.
  • 13:21 - 13:26
    داپۆشراون. ئەم قڵیشانە بە
    ماددەی ئەندامی داپۆشراون.
  • 13:26 - 13:30
    لەوەش زیاتر، هەموو ئەم ناوچەیە،
    ناوچەی جەمسەری باشورە،
  • 13:30 - 13:34
    پلەی گەرمی بەرزترە.
    گەرمترین شوێنە لەسەر مانگەکە.
  • 13:34 - 13:39
    ئەوە هێندەی ئەوە سەیرە بڵێی بەستەڵەکی
    باشوری زەوی لە ناوچە کەمەرەییەکان گەرمترە.
  • 13:39 - 13:42
    ئینجا کە وێنەی زیاترمان گرت،
    ئەوەمان دۆزییەوە کە
  • 13:42 - 13:48
    کە ئەم قڵیشانە چەندین
    تەنۆلکەی سەهۆڵی دەردەدەن
  • 13:48 - 13:50
    کە سەدان میل بۆناو بۆشایی دەڕۆن.
  • 13:50 - 13:53
    ئینجا کە وێنەکان ڕەنگ دەکەین،
    بۆ دەرخستنی ئاستەکانی ڕووناکییە کەمەکان،
  • 13:53 - 13:57
    دەبینین کە ئەم دەردانە زۆر دەڕوات
  • 13:57 - 14:01
    کە ڕاستییەکەی لە وێنەکانی تردا
    دەبینین هەزارەها میل دەڕۆن
  • 14:01 - 14:03
    بۆ بۆشایی سەروو ئێنسیلادەس.
  • 14:03 - 14:06
    خۆم و تیمەکەم ئەم جۆرە
    وێنانەمان پشکنی، و
  • 14:06 - 14:10
    لەم جۆرانەش، و هەروەها
    بیرمان لە ئەنجامەکانی تری کاسینیش کردەوە. و
  • 14:10 - 14:14
    گەشتینە ئەو دەرئەنجامەی کە
  • 14:14 - 14:17
    ئەم دەردانانە لەوانەیە لە کۆبوونەوەی
  • 14:17 - 14:21
    شلەی ئاو بێت لە سەر
    ڕووی ئێنسیلادەس.
  • 14:21 - 14:26
    کەواتە لەوانەیە ئاوی شلەمان هەبێت،
    ماددەی ئەندامی و گەرمی زۆریش.
  • 14:26 - 14:29
    بە واتایەکی تر، لەوانەیە گەشتبێتینە
  • 14:29 - 14:33
    خاکی پیرۆزی گەڕانی
    گەردوونی سەردەمی نوێ،
  • 14:33 - 14:37
    بە واتایەکی تر، ژینگەیەک کە دەکرێت
    بەکەڵکی ژیانی بوونەوەری زیندوو بێت. و
  • 14:37 - 14:40
    پێموانییە پێویست بکات پێتان بڵێم
    کە دۆزینەوەی ژیان
  • 14:40 - 14:42
    لە شوێنێکی تری کۆمەڵەی خۆر،
  • 14:42 - 14:44
    ئەگەر لە ئێنسیلادەس بێت
    یان شوێنێکی تر،
  • 14:44 - 14:47
    کاریگەرییەکی کلتوری و زانستی دەبێت.
  • 14:47 - 14:51
    چونکە ئەگەر نیشانی بەین
    کە درووست بوونی بوونەوەر نەک
  • 14:51 - 14:55
    جارێک، بەڵکو دووجاریش بووە،
    لە کۆمەڵەی خۆردا،
  • 14:55 - 14:59
    کەواتە واتای ئەوەیە، چەندین
    جاری تر لە شوێنی تریش بووە
  • 14:59 - 15:04
    بەدرێژایی مێژووی ١٣.٧ ملیار
    ساڵەی مێژووی گەردوون.
  • 15:04 - 15:08
    لە ئێستادا، زەوی تەنیا هەسارەیە
    کە دەزانین ژیانی لەسەرە.
  • 15:08 - 15:11
    بەنرخە، تایبەتە،
  • 15:11 - 15:14
    هەتا ئێستا، تەنیا خاکە زانیبێتمان.
  • 15:14 - 15:21
    ئەگەر هۆشیار بن و ئاگادار بن
    کە لە ١٩٦٠ەکاندا -- و
  • 15:21 - 15:23
    لێتان ئەبورین ئەگەر نەزانن، باشە --
  • 15:23 - 15:25
    ئەم وێنە زۆر بەناوبانگەتان بیر دەبێت
  • 15:25 - 15:29
    کە ساڵی ١٩٦٨ لەلایەن ئاسمانەوانەکانی
    ئەپۆلۆ هەشتەوە گیرا.
  • 15:29 - 15:32
    یەکەم جار بوو زەوی
    لە بۆشایی ئاسمانەوە وێنەبگیرێت، و
  • 15:32 - 15:35
    کاریگەرییەکی زۆری هەبوو لەسەر تێگەشتنمان
    لە شوێنەکەمان لە گەردووندا، و
  • 15:35 - 15:40
    تێگەشتنمان لە بەرپرسیارێتی
    پاراسنتی هەسارەکەی خۆمان.
  • 15:40 - 15:44
    ئێمەش بە هەمان شێوە بە کاسینی،
  • 15:44 - 15:48
    وێنەیەکمان گرتووە کە پێشتر
    مرۆڤ بە چاو نەیبینیوە.
  • 15:48 - 15:52
    خۆرگیرانی تەواوەتییە، لە
    لاکەی تری زووحەلەوە.
  • 15:52 - 15:56
    وێنەیەکی ئێجگار جوانە،
  • 15:56 - 15:58
    دەبینن ئەڵقە سەرەکییەکان لە
    پشتەوە بە خۆر ڕووناک دەکرێنەوە،
  • 15:58 - 16:01
    وێنەدراوەکانی خۆر دەبینن و
  • 16:01 - 16:03
    ئەم ئەڵقەیە دەبینن کە درووستکراوە،
  • 16:03 - 16:06
    بە هەوا دانەوەی ئینکیلادەس.
  • 16:06 - 16:12
    بەڵام وەک ئەوەی ئەوە زۆر جوان نەبووبێت،
    لەم وێنە جوانەدا،
  • 16:12 - 16:14
    هەسارەکەی خۆمان دەبینین،
  • 16:14 - 16:18
    لەناو ئەڵقەکانی زوحەلەوە.
  • 16:18 - 16:20
    ئێستا، شتێکی قوڵی جوڵێنەر هەیە
  • 16:20 - 16:22
    لە بینینی خۆمان لە دوورەوە، و
  • 16:22 - 16:25
    بینینی دیمەنی هەسارە بچووک و
    شینەکەی خۆمان
  • 16:25 - 16:27
    لە ئاسمانی جیهانەکانی ترەوە. و
  • 16:27 - 16:31
    ئەوە، و تێڕوانینێک بۆ مەزنی
    هەسارەکەی خۆمان،
  • 16:31 - 16:35
    لەوانەیە لە کۆتاییدا، گەورەترین
    دەستکەوتبێت بەدەستمان هێنابێت
  • 16:35 - 16:38
    لەم گەشتی دۆزینەوەیەمان کە
    نیو سەدە لەمەوبەر دەستمان پێکرد.
  • 16:38 - 16:40
    زۆر سوپاس بۆ ئێوە.
  • 16:40 - 16:52
    (چەپڵەلێدان)
Title:
ئەمە زوحەلە
Speaker:
کارۆلین پۆرکۆ
Description:

زانای ئەستێرەناس کارۆلین پۆرکۆ وێنەکانی گەشتی ئاسمانی کاسینی پیشان دەدات بۆ زوحەل، کە تیایدا تیشک خراوەتە سەر گەورەترین مانگی، تایتن، و هەروەها ئێنسیلادەسی بەستوو، کە پێدەچێت پریشکی سەهۆڵ دەرباتە بۆشایی ئاسمانەوە.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
16:52
Daban Q Jaff edited Kurdish subtitles for This is Saturn
Hiwa Foundation II approved Kurdish subtitles for This is Saturn
Hiwa Foundation accepted Kurdish subtitles for This is Saturn
Hiwa Foundation II edited Kurdish subtitles for This is Saturn
Hiwa Foundation II edited Kurdish subtitles for This is Saturn
Hiwa Foundation II edited Kurdish subtitles for This is Saturn
Hiwa Foundation II edited Kurdish subtitles for This is Saturn

Kurdish subtitles

Revisions Compare revisions