Hoe voelt het om een robot te zijn?

We leven reeds te midden van robots: werktuigen en machines zoals afwasmachines en thermostaten, die zo geïntegreerd zijn in onze levens dat we er niet eens meer aan denken om ze zo te noemen. Hoe zal een toekomst met nog meer robots eruitzien? Sociaal wetenschapper Leila Takayama vertelt over een aantal uitdagingen die uniek zijn aan het ontwerpen van mens-robotinteracties en hoe het experimenteren met de mogelijke toekomst van de robot ons leidt naar een beter begrip van onszelf.

Je krijgt maar één kans
om een eerste indruk te maken

en dat geldt evenzeer
voor robots als voor mensen.

De eerste keer dat ik
een robot ontmoette,

was op een plek die
Willow Garage heette, in 2008.

Toen ik er op bezoek ging,
leidde mijn gastheer me naar binnen

en kwamen we deze jongen tegen.

Hij reed de gang in,

kwam naar me toe, zat daar,

keek wezenloos langs me heen,

deed niets gedurende een tijd,

draaide zijn hoofd snel 180 graden om
en liep vervolgens weg.

Dat was geen goede eerste indruk.

Wat ik die dag over robots geleerd heb,

is dat ze hun eigen ding doen

en zich niet geheel
bewust zijn van ons.

Ik denk dat door te experimenteren
met mogelijke toekomstige robots,

we eigenlijk veel meer over onszelf leren

en niet enkel over deze machines.

Wat ik die dag geleerd heb,

is dat ik vrij veel verwachtte
van deze kleine jongen.

Hij moest niet alleen
de fysieke wereld kunnen navigeren,

maar ook mijn sociale wereld --

het is een persoonlijke robot.

Waarom begreep hij me niet?

Mijn gastheer vertelde me:

"Wel, de robot probeert
om van punt A naar punt B te raken

en jij was een obstakel op zijn weg,

dus moest hij zijn route opnieuw plannen,

uitzoeken waarheen te gaan

en er via een andere weg raken."

Eigenlijk was dat niet efficiënt.

Als deze robot begrepen had
dat ik een persoon was, geen stoel,

en dat ik bereid was uit de weg te gaan
als hij ergens naartoe moest,

dan zou hij eigenlijk zijn taak
efficiënter hebben kunnen volbrengen

als hij opgemerkt had dat ik een mens was

en dat ik dus flexibeler ben
dan dingen zoals stoelen of muren.

We hebben de neiging om robots
te zien als wezens uit de ruimte

en uit de toekomst en uit science fiction,

en hoewel dat waar kan zijn,

zou ik graag argumenteren
dat robots hier zijn, vandaag,

en dat ze op dit moment
leven en werken onder ons.

Deze twee robots wonen in mijn huis.

Ze stofzuigen en maaien het gras,

elke dag,

wat meer is dan ik zou doen
als ik al tijd had om klusjes te doen,

en ze doen het waarschijnlijk
ook nog eens beter.

Deze verzorgt mijn kat.

Elke keer dat hij in de bak gaat,
maakt hij die schoon,

wat ik niet bereid ben om te doen,

en zo maakt hij zowel
zijn leven als het mijne beter.

Hoewel we deze dingen 'robots' noemen -

een robotstofzuiger, een robotmaaier,

een kattenbakrobot -

denk ik dat er heel wat andere robots
zich ongemerkt voor onze neus bevinden

die zo verdomd nuttig
en alledaags geworden zijn

dat we ze bijvoorbeeld
'afwasmachine' noemen.

Ze krijgen nieuwe namen.

We noemen ze geen robots meer

omdat ze effectief een doel
in onze levens hebben.

Neem ook een thermostaat.

Ik weet dat mijn robotica-vrienden

erom moeten huiveren
dat ik dit een robot noem,

maar hij heeft een doel.

Zijn doel is om mijn huis
tot 19 graden Celsius op te warmen.

Hij voelt de wereld aan.

Hij weet dat het wat koud is,

maakt een plan en beïnvloedt
dan de fysieke wereld.

Het is robotica.

Hij ziet er misschien niet uit
als Rosie de Robot,

maar hij doet iets
heel nuttigs in mijn leven,

zodat ik niet zelf de temperatuur
hoger of lager hoef te zetten.

Deze systemen leven en werken
te midden van ons op dit moment

en niet alleen leven
deze systemen onder ons,

maar jij bent waarschijnlijk
ook een robotbestuurder.

Als je met de auto rijdt,

lijkt het alsof je een machine bestuurt.

Je gaat van punt A naar punt B,

maar je auto heeft mogelijk
stuurbekrachtiging.

Het heeft waarschijnlijk
een automatisch remsysteem,

een automatische versnellingsbak
en misschien zelfs cruise control.

En hoewel het misschien
geen volledig autonome auto is,

heeft het autonome delen

die heel nuttig zijn
en ons veiliger laten rijden

en waarvan we het gevoel hebben
dat ze onzichtbaar in gebruik zijn, neen?

Dus wanneer je met de auto rijdt,

moet je het gevoel hebben
dat je van hier naar daar gaat.

Het voelt niet aan als een groot ding
dat je moet bedienen

met allerlei bedieningselementen,

omdat we zo lang hebben leren rijden

dat het een verlenging
van onszelf geworden is.

Wanneer je de auto parkeert
in die krappe garageplaats,

weet je waar je hoeken zijn.

En wanneer je in een huurauto rijdt
die je niet eerder hebt gereden,

duurt het even om gewend te raken
aan je nieuwe robotlichaam.

Dit geldt ook voor mensen
die andere soorten robots besturen,

dus zou ik hierover graag
enkele verhalen vertellen.

Omgaan met het probleem
van telesamenwerking.

In Willow Garage had ik
een collega die Dallas heette.

Dallas zag er zo uit.

Hij werkte vanuit zijn huis in Indiana
voor ons bedrijf in Californië.

Hij was een stem in een doos op tafel
tijdens onze meetings,

en dat gaf meestal niet,

maar wanneer we een verhit debat hadden
en we waren het niet eens

dan hingen we weleens op.

(Gelach)

Dan hadden we een meeting na die meeting

en namen we de beslissingen pas achteraf
wanneer hij er niet meer was.

Dat was niet zo goed voor hem.

En als roboticabedrijf hadden we in Widow
wat extra robotlichaamsdelen liggen,

dus maakten Dallas
en zijn vriend Curt dit ding,

dat er een beetje uitziet
als Skype op een stok op wielen.

Het lijkt een 'techy', dom speeltje,

maar het is waarschijnlijk
een van de krachtigste middelen

die ik ooit heb zien maken
voor telesamenwerking.

Als ik nu niet antwoordde
op de e-mailvraag van Dallas,

kon hij mijn bureau
letterlijk binnenrollen,

de ingang blokkeren
en de vraag opnieuw stellen -

(Gelach)

tot ik antwoord gaf.

En ik ga hem niet afzetten, toch?
Dat is onbeleefd.

Niet alleen was het goed
voor één-op-ééncommunicatie,

maar ook om aanwezig te zijn
bij de voltallige vergaderingen.

Op die stoel gaan zitten

en mensen tonen dat je aanwezig bent
en toegewijd aan je project

is belangrijk

en kan telesamenwerking enorm helpen.

We zagen dit over een periode
van maanden en daarna jaren,

niet enkel in ons bedrijf,
maar ook in andere.

Het beste dat kan gebeuren
met deze systemen

is dat het begint te voelen
alsof je daar bent.

Jij bent het, het is jouw lichaam,

en mensen beginnen deze dingen
zelfs persoonlijke ruimte te geven.

Wanneer je een rechtstaande meeting hebt,

zullen mensen rondom staan

net zoals ze zouden doen
als je echt daar was.

Dat is goed tot er storingen zijn
en dan niet meer.

Dus als mensen robots voor het eerst zien,

zeggen ze: "Wow, waar zijn de componenten?
Er moet daar een camera zijn."

En ze porren je gezicht.

"Je praat te zacht,
ik ga je volume hoger zetten."

Dat is alsof een collega
naar je toe komt en zegt:

"Je praat te zacht,
ik ga je gezicht hoger zetten."

Dat is gênant en niet oké

en dus moeten we
nieuwe sociale normen creëren

omtrent het gebruik van deze systemen.

Evenzo, naarmate het begint
aan te voelen als je lichaam,

begin je dingen op te merken
zoals "Oh, mijn robot is vrij klein."

Dallas zei dingen tegen me -
hij was één meter tachtig -

en we namen hem als robot mee
naar feestjes en dat soort dingen,

zoals dat gaat.

De robot was ongeveer één meter vijftig,
ongeveer even groot als ik.

Hij vertelde me:

"Weet je, mensen kijken
niet echt naar mij.

Ik heb gevoel alsof ik kijk
naar een zee van schouders.

We hebben een grotere robot nodig."

En ik vertelde hem:

"Euh, neen.

Jij mag vandaag in mijn schoenen staan.

Je mag eens zien hoe het is
aan het kortere eind van het spectrum."

En hij begon eigenlijk heel wat empathie
te voelen voor deze ervaring,

wat best geweldig was.

Wanneer hij in persoon langskwam,

stond hij niet langer
over me heen als hij praatte.

Hij zat neer en sprak
met me op ooghoogte,

wat heel mooi was.

Dus besloten we om
in het laboratorium te bekijken

welke andere verschillen
zaken zoals robotgrootte uitmaken.

De helft van onze onderzoeksgroep
kreeg een kleinere robot,

de andere helft kreeg een grotere robot

en we vonden dat de exact zelfde persoon

met exact hetzelfde lichaam
die exact hetzelfde zegt als iemand anders

overtuigender is en als
geloofwaardiger gezien wordt

als hij een grotere robot heeft.

Rationeel gezien slaat het op niets,
maar daarom studeren we psychologie.

Cliff Nass zou hiervan zeggen

dat we het beste moeten maken
van deze nieuwe technologieën

ook al hebben we nog zulke oude breinen.

Menselijke psychologie verandert
niet zo snel als technologie

en dus lopen we altijd achter

en proberen we de wereld te begrijpen
waar deze autonome dingen rondlopen.

Normaal zijn pratende dingen mensen,
geen machines, toch?

Dus geven we veel betekenis aan zaken
zoals de grootte van een machine,

niet van een persoon,

en schrijven dat toe aan de gebruiker.

Dit is, denk ik, heel belangrijk
wanneer je nadenkt over robotica.

Het is niet zozeer mensen heruitvinden,

maar uitzoeken hoe we
onszelf verruimen, niet?

En zo gebruiken we dingen
op enigszins verrassende manieren.

Deze mensen kunnen geen pool spelen,
omdat de robots geen armen hebben,

maar ze kunnen de spelers wel afleiden

en dat kan belangrijk zijn
om een band te scheppen,

wat best cool is.

Mensen die deze systemen
heel goed kunnen besturen,

zullen zelfs nieuwe spelletjes bedenken,

zoals robotvoetbal
in het midden van de nacht

door vuilbakken rond te duwen.

Maar niet iedereen is er goed in.

Heel wat mensen hebben moeite
met de besturing.

Dit is een man die in een robot inlogde

waarvan de oogbal
90° naar links gedraaid was.

Hij wist dat niet en botste dus
tegen alles in het kantoor aan,

liep tegen bureaus aan,
voelde zich belachelijk

en lachte ermee -
zijn volume stond veel te hoog.

En deze man op de foto vertelt me:

"We hebben een robotdempknop nodig."

Daarmee bedoelde hij
dat het niet zo storend mag zijn.

Dus als roboticabedrijf

voegden we obstakelvermijding
aan het systeem toe.

Het had een laser met een radius
die de obstakels kon zien

en als ik als robotbestuurder
wil zeggen: "Bots tegen een stoel",

dan zou hij dit niet doen,
maar eromheen gaan,

wat een goed idee lijkt.

Mensen raakten minder obstakels
met dat systeem, natuurlijk,

maar voor sommige mensen

duurde het veel langer
om door ons parcours te raken

en we wilden weten waarom.

Het blijkt dat er een belangrijke
menselijke dimensie is,

een karakterdimensie:
beheersingsoriëntatie,

en mensen die een sterke innerlijke
beheersingsoriëntatie hebben,

moeten meester zijn van hun eigen lot.

Ze vinden het niets om controle
te geven aan een autonoom systeem,

in die mate dat ze tegen
de autonomie ingaan.

"Als ik die stoel wil raken,
dan zal ik die stoel raken."

En zij leden dus onder
deze autonome assistentie,

wat belangrijk is voor ons om te weten

als we bijvoorbeeld auto's maken
die steeds zelfstandiger zijn, toch?

Hoe zullen verschillende mensen
omgaan met dat controleverlies?

Het zal afhangen van menselijke dimensies.

We kunnen mensen niet behandelen
alsof we één homogeen geheel zijn.

We verschillen van karakter, van cultuur,

zelfs van emotionele toestand,
van moment op moment.

Om deze systemen te kunnen ontwerpen,

deze systemen van mens-robotinteractie,

moeten we rekening houden
met de menselijke dimensies,

niet alleen met de technologische.

Samen met een gevoel van controle
komt een verantwoordelijkheidsgevoel.

Als jij een robot bestuurde
met een van deze systemen,

dan zou de interface er als volgt uitzien.

Het ziet er wat uit als een videospel,

wat goed kan zijn, omdat dat
zeer bekend is voor mensen,

maar ook slecht,

omdat het het gevoel geeft
dat het een videospel is.

We lieten enkele kinderen
in Stanford spelen met het systeem

en de robot besturen
in ons bureau in Menlo Park,

en ze zeiden dingen zoals:

"10 punten als je die man raakt.
20 punten voor die man."

Ze joegen hen na in de gang.

(Gelach)

Ik zei: "Dat zijn echte mensen.

Ze gaan echt bloeden
en pijn voelen als je hen raakt."

En zij reageerden met: "OK."

Maar vijf minuten later zeiden ze:

"20 punten voor die man daar;
het lijkt alsof hij slaag nodig heeft."

Het is een beetje
zoals "Ender's Game", niet?

De wereld aan de andere kant is echt

en het is onze verantwoordelijkheid
als ontwerpers van deze interfaces

dat mensen onthouden
dat hun daden echte gevolgen hebben

en dat ze verantwoordelijk moeten zijn

wanneer ze deze steeds
autonomere objecten besturen.

Dit zijn heel goede voorbeelden

van het experimenteren
met één mogelijke robottoekomst

en ik denk dat het best cool is
dat we onszelf kunnen verruimen

en leren over de manieren
waarop we dat doen in deze machines

en tegelijk onze menselijkheid
kunnen uitdrukken

en onze persoonlijkheid.

Het wekt empathie op voor anderen

die kleiner, groter, sneller, trager zijn

en misschien zelfs armloos,

wat best cool is.

Het wekt ook empathie op
voor de robots zelf.

Deze robot is een favoriet van me.

Hij wordt de Tweenbot genoemd.

Hij heeft een kleine vlag waarop staat:

"Ik probeer naar dit kruispunt
in Manhattan te raken."

Hij is schattig
en rolt vooruit, dat is het.

Hij kan geen kaart maken.
Hij kan de wereld niet zien.

Hij vraagt gewoon om hulp.

Het leuke aan mensen

is dat hij kan vertrouwen
op de vriendelijkheid van vreemden.

Hij heeft het park kunnen oversteken
naar de andere kant van Manhattan -

wat best fantastisch is -

omdat mensen hem oppakten
en de juiste richting wezen.

(Gelach)

Dat is geweldig, toch?

We proberen een mens-robotwereld te bouwen

waarin we kunnen samenleven en samenwerken

en we niet geheel zelfstandig moeten zijn
en dingen alleen moeten doen.

We doen echt dingen samen.

En om daarvoor te zorgen,

hebben we hulp nodig van mensen
zoals artiesten en ontwerpers,

beleidsmakers, juristen,

psychologen, sociologen, antropologen.

We hebben meer gezichtspunten nodig

als we datgene gaan doen
dat Stu Card zegt dat we moeten doen,

namelijk het uitvinden van de toekomst
waarin we effectief willen leven.

Ik denk dat we samen
verder kunnen experimenteren

met deze verschillende robottoekomsten

en dat we al doende
veel meer over onszelf zullen leren.

Bedankt.

(Applaus)