Tan Le: Göç hikayem

2010 yılında, teknoloji uzmanı Tan Le güçlü ve yeni bir arayüzü tanıtmak için TEDGlobal sahnesinde yerini almıştı. Ama şimdi, TEDxWomen'da çok kişisel bir hikaye anlatıyor: ailesinin -- annesinin, büyükannesinin ve kız kardeşinin -- Vietnam'dan kaçıp yeni bir hayat kurma hikayesini anlatıyor.

Üç kuşaktan kadının bağlarını,

bu bağların şaşırtıcı gücünün 30 yıldan uzun süre önce

Çin Denizindeki küçük bir gemide 5 gün ve gece boyunca

küçük kız kardeşi,

annesi ve büyükannesi

ile birlikte sıkışıp kalan 14 yaşındaki

bir kızın hayatında nasıl kök saldığını,

şu an San Francisco'da yaşayan

ve bugün size bir konuşma yapan

o küçük kızın

hayatında kök salan ve

asla koparmadığı

bağları 10 dakika içinde nasıl

anlatabilirim?

Bu bitmiş bir hikaye değil.

Bu parçaları hala bir araya getirilmekte olan bir yapboz.

Size bu parçaların birkaçını anlatayım.

İlk parçayı hayal edin:

bir adam hayatının işini yakıp kül ediyor.

O bir şair, bir oyun yazarı,

tüm hayatı ülkesinin birliği

ve özgürlüğü umuduyla

dengelenmiş bir adam.

Onu Saigon'a giren bir komunist olarak hayal edin,

hayatının tamamen bir

zaman kaybı olduğu gerçeğiye yüzleşen.

Kelimeler, uzun süredir dostu olanlar, artık onunla alay ediyordu.

Sessizliğe gömülmüştü.

Tarihin ihaneti yüzünden kahrından ölmüştü.

O adam benim büyükbabam.

Onu tanıma şansım olmadı.

Ama hayatlarımız anılarımızdan çok daha fazlasıdır.

Büyükannem onun yaşamını unutmama asla izin vermedi.

Görevim onun yok olmasına izin vermemekti

ve çıkarmam gereken ders şunu öğrenmekti:

evet, tarih bizi yok etmeye çalıştı

ama biz buna göğüs gerdik.

Yapbozun diğer parçası

şafak vakti açık denizde

sessizce süzülen bir gemiye ait.

Annem, Mai, babası

öldüğünde 18 yaşındaydı --

çoktan görücü usulü ile evlenmiş

ve iki kız çocuğu dünyaya getirmişti.

Onun için, hayat tek bir görevden ibaretti:

ailesinin kaçışı ve

Avustralya'da yeni bir yaşam.

Başaramayacak olması onun için

akıl almaz birşeydi.

Hayale karşı koyan dört yıllık bir efsaneden sonra,

balıkçı teknesi süsü verilmiş

bir gemi denize açıldı.

Tüm yetişkinler risklerin farkındaydı.

En büyük korku korsanlar,

tecavüz ve ölümdü.

Gemideki bir çok yetişkin gibi,

annem de yanında küçük bir şişe zehir taşırdı.

Yakalansaydık, önce kız kardeşim ve ben

sonra o ve büyükannem içecekti.

İlk anılarım gemide geçirdiğim zamandan --

motorun sabit ritmi,

her dalgaya çarpan pruva,

uçsuz bucaksız ufuk.

Defalarca saldıran ama gemideki

adamların meydan okumasıyla

püskürtülen korsanları ya da

motorun bozulduğunu

ve altı saat boyunca çalışmadığını hatırlamıyorum.

Malezya sahili açıklarındaki petrol kulesinin

ışıklarını ve denize düşüp

ölen genç adamı hatırlıyorum,

yolculuk onun için sona ermişti,

ve yediğim ilk elmayı hatırlıyorum,

kuledeki adamlar vermişti.

Hiçbir elmanın tadı birbirine benzemiyordu.

Mülteci kampındaki üç aydan sonra,

Melbourne'de karaya çıktık.

Yapbozun diğer parçası ise

üç kuşaktan dört kadının birlikte yeni bir hayat

kurması hakkında.

Footscray'ye yerleştik,

demografisi göçmen tabakasından

oluşan bir işçi sınıfı banliyösüydü.

Varlığından bihaber olduğum

yerleşik orta sınıf banliyölerinin aksine

Footscray'de hak sahibi olmak diye bir şey yoktu.

Dükkan kapılarından yayılan kokular dünyanın geri kalanından geliyordu.

Ve çat pat söylenen İngilizce kelimeler

tek ortak noktaları hayata tekrar

başlamak olan insanların

arasında değiş tokuş ediliyordu.

Annem çiftliklerde çalıştı,

sonra da altı gün, çift vardiyalı

araba montaj hattında.

Bir şekilde İngilizce çalışmaya zaman buldu

ve bilgi teknolojilerinde yeterlilik kazandı.

Fakirdik.

Tüm dolarlar bir kenara ayrılmıştı

ve eksik olan şeylere bakılmaksızın bütçemiz

ek İngizce ve matematik

derslerine göre ayarlanmıştı,

bu eksikler genelde yeni kıyafetlerdi,

her zaman ikinci el giyerdik.

Okulda giymek için herbiri diğerindeki

delikleri saklamaya yarayan iki çift çorap.

Bileklere kadar inen bir okul forması,

çünkü altı yıl boyunca giymeliydik.

Ve çok nadiren de olsa "çekik gözlü"

nidaları ve

ara sıra da duvar yazıları vardı:

"Asyalı, evine git."

Neredeki eve?

İçimde birşey pekişiyordu.

Bir karar yığını vardı ve kısık bir ses

şöyle diyordu: "Seni görmezden geleceğim."

Annem, kız kardeşim ve ben

aynı yatakta uyurduk.

Annem her gece çok yorgun olurdu ama yine de

birbirimize günümüzün nasıl geçtiğini anlatır,

büyükannemin evde dolaşırken

çıkardığı sesleri dinlerdik.

Annem geceleri gemiyle ilgili

kabuslar görürdü.

Ve benim işim o kabuslar görmeye başladığında uyandırmak için

uyanık kalmaktı.

Bir bilgisayar dükkanı açtı sonra da

güzellik uzmanı olmak için eğitim aldı

ve başka bir kurdu.

Ve kadınlar beraberlerinde hikayelerini de getirdi,

uyum sağlamayı başaramadıkları için kızgın ve

inatçı olan erkeklerin

ve iki dünya arasında kalan sorunlu çocukların hikayelerini.

Yardımlar ve sponsorlar arandı.

Merkezler kuruldu.

Paralel dünyalarda yaşadım.

Birinde, kendinden beklentilerinde acımasız

olan Asyalı klasik bir öğrenciydim.

Diğerindeyse, vahşetin, uyuşturucunun ve dışlanmanın

trajik bir şekilde iz bıraktığı

hayatların ağına düşmüştüm.

Ama yıllar boyunca çoğuna yardım edildi.

Ve bu iş sayesinde, hukuk öğrenciliğimin son yılında,

yılın genç Avustralyalısı olarak seçildim.

Ve yapbozun bir parçasından

diğerine fırlatıldım ve parçaların kenarları

birbirine uymadı.

İsimsiz Footscray sakini Tan Le artık

mülteci ve sosyal eylemci olan, konuşma yapmak için

daha önce adını hiç duymadığı yerlere ve

varlığını tahmin bile edemeyeceği

evlere davet edilen Tan Le idi.

Protokolleri bilmiyordum.

Çatal bıçak kullanmayı bilmiyordum.

Şarap hakkında nasıl konuşulur bilmiyordum.

Hiçbir şey hakkında nasıl konuşulduğunu bilmiyordum.

Bilinmeyen bir banliyödeki hayatın rutinine

ve rahatlığına dönmek istedim --

hergünü neredeyse 20 yıldır aynı şekilde

birbirimize günümüzün nasıl geçtiğini anlatıp,

uykuya dalarak bitiren bir büyükanne, bir anne

ve iki kızın hayatına,

üçümüzün hala aynı yatakta uyuduğu hayata.

Anneme bunu yapamayacağımı söyledim.

Bana onun gemiye bindiğimiz zamankiyle aynı yaşta

olduğumu hatırlattı.

"Hayır" hiçbir zaman bir seçenek olmamıştı.

"Sadece yap" dedi,

"ve olduğundan başka biri gibi olma."

Böylece gençlerin işsizliği ile eğitimi ve ötekileştirilmişlerin

ve haklarını kaybetmişlerin göz ardı edilmesini dile getirdim.

Ve ben daha içten konuştukça,

daha çok konuşma yapmam istendi.

Her kesimden insanla tanıştım,

büyük kısmı sevdikleri işi yapıyordu,

ihtimallerle dolu bir hayatları vardı.

Ve okulu dereceyle bitirmeme rağmen

hukuk alanında bir kariyer istemediğimi farkettim.

Yapbozun başka bir parçası olması gerekiyordu.

Ve aynı zamanda yabancı olmanın,

yeni gelmiş olmanın,

sahneye yeni çıkmış olmanın

iyi birşey olduğunu farkettim --

ve sadece iyi de değil,

aynı zamanda müteşekkir olunması gereken birşey,

belki de gemiden gelen bir hediye.

Çünkü içerden biri olmak

kolayca ufku daraltmak anlamına gelebilir,

uzmanlık alanınızın

ihtimallerini kolayca kabul etmek anlamına gelebilir.

Güvenli bölgemden şunu bilecek kadar dışarı çıktım:

evet, dünya birbirinden ayrılıyor

ama korkuğunuz şekilde değil.

İzin verilmeyecek olan ihtimaller olağandışı bir şekilde

cesaretlendiriliyordu.

Orada bir enerji vardı,

yatıştırılamaz bir iyimselik,

tevazu ve gözüpekliğin garip bir karışımı vardı.

Ve iç güdülerimi takip ettim.

"Başarılabilir" sözünü karşı konulamaz bir

oluşan küçük bir takım oluşturdum.

oluşan küçük bir takım oluşturdum.

Bir yıl boyunca hiç para kazanamadık.

Her günün sonunda, hepimizin paylaştığı koca bir

kase çorba yapardım.

Her gece geç saate kadar çalışırdık.

Fikirlerimizin çoğu çılgıncaydı

ama ufak bir kısmı ise dahiceydi

ve büyük çıkışımızı yaptık.

Tek bir geziden sonra A.B.D'ye taşınma

kararı aldım.

Yine içgüdülerimi dinledim.

Üç ay sonra taşınmıştım ve

macera devam ediyordu.

Bitirmeden önce size

büyükannemden bahsedeyim.

Konfüçyüsçülüğün

sosyal norm ve önemli olan kişinin

Mandarin(Çin'de yüksek memur) olduğu zamanda büyümüştü.

Hayat yüzyıllardır değişmemişti.

Babası o doğduktan kısa süre sonra ölmüştü.

Annesi onu tek başına büyütmüştü.

17 yaşında bir Mandarin'in ikinci eşi olmuştu,

kocasının annesi ona şiddet uygulamıştı.

Kocasından hiç destek görmediği için,

onu mahkemeye vererek ve kendi davasını

savunarak bir sansasyon yarattı

ve kazandığında ise daha büyük bir sansasyon yarattı.

(Kahkaha)

(Alkış)

"Başarılamaz" sözünün yanlış olduğu ortaya çıktı.

600 mil uzakta Melbourne'de hayata gözlerini yumduğunda

ben Sydney'deki bir

otel odasında duş alıyordum.

Duşakabinden dışarı bakıtığımda

onu diğer tarafta dururken gördüm.

Veda etmek için geldiğini biliyordum.

Dakikalar sonra annem aradı.

Birkaç gün sonra,

Footscary'deki bir Budist tapınağına gittik

ve tabutunun çevresine oturduk.

Hikayelerini anlattık

ve onun hala bizimle beraber olduğundan emin olmasını istedik.

Gece yarısı keşiş gelip

tabutu kapatması gerektiğini söyledi.

Annem büyükannemin elini tutmamızı istedi.

Keşişe,

"Neden geri kalanı bu kadar soğukken

eli çok sıcak?" diye sordu.

"Sabahtan beri tuttuğunuz için," dedi,

"Gitmesine izin vermediniz."

Eğer ailemizde bir enerji varsa,

bu kadınlar arasında geçiş yapar.

Kim olduğumuzu ve hayatın bizi nasıl şekillendirdiğini bildiğimiz için,

hayatlarımıza

girmiş olabilecek erkelerin bizi engelleyeceklerini

artık görebiliyorduk.

Çok kolay bir şekilde yenilecektik.

Şimdi kendi çocuklarım olsun istiyorum

ve gemiyi düşünüyorum.

Kim çocukları için böyle birşeyi ister ki?

Yine de ayrıcalıktan,

serbestlikten,

yardımdan korkuyorum.

Hayatlarında her dalgaya cesurca

dalabilecekleri bir pruvayı, motorun

hiç değişmeyen ritmini ve hiçbir şey garanti etmeyen

geniş bir ufku

verebilir miyim?

Bilemiyorum.

Ama bunu verip

yine de güvende olacakları görseydim,

yapardım.

(Alkış)

Trevor Neilson: Ve ayrıca, Tan'ın annesi şu an aramızda

dördüncü ya da beşinci sırada.

(Alkış)