Romulus Whitaker: Suda Gizlenmiş Gerçek Tehlike

Ganj timsahı ve kral kobra, Hindistan'ın simge haline gelmiş en önemli sürüngenlerinden. Ancak bugün, su yollarının kirlenmesi nedeniyle her iki tür de yokolma tehlikesiyle karşı karşıya. Doğa korumacı Romulus Whitaker, bu muhteşem hayvanların sıradışı görüntüleri eşliğinde, yaşamlarımızı birlikte sürdürebilmemiz için bizi nehirleri korumaya teşvik ediyor.

Sizi, sürüngenlerle ilgili önyargılarınızdan,

yerleşmiş korku ve düşüncelerinizden vazgeçirmek istiyorum.

Çünkü öykümü, size ancak bu şekilde anlatabilirim.

Bu arada, eğer gözünüze, hippi kılıklı

fanatik bir doğa korumacı gibi görünürsem,

bu tamamen sizin hayalgücünüzün eseridir.

(Kahkaha)

Biz, kendi varlığını tehdit edecek kadar

üretken olan yeryüzündeki tek türüz.

Hepimiz, bizi hissizleştirmeye yetecek kadar

trajedi yarattık ve gördük şu dünya üzerinde.

Her şeyi tüketen açgözlü çocuklar gibiyiz, değil mi?

İşte ben de bugün su hakkında konuşmak istiyorum.

Bunun tek nedeni, bol bol su içmekten, hatta onun fevkalade türevleri olan

bira, şarap, vs içmekten hoşlandığımız için değil tabii.

Veya suyun gökyüzünden düşüşünü,

harika nehirlerimize akışını izlemekten hoşlandığımız için değil...

Daha birçok farklı nedenden dolayı suyla ilgili konuşacağım.

Çocukluğumda New York'ta

yılanlardan çok etkilenmiştim. Tıpkı, diğer çocukların

topaçlar, misketler, arabalar, trenler ve kriket toplarından etkilendikleri gibi.

Kısmen, bunun suçlusu

cesur bir kadın olan annemdi.

Beni, New York Doğa Tarih Müzesi'ne götürür

ve bana, yılanlarla ilgili kitaplar alırdı.

Sonunda, adı kötüye çıkmış olan

kariyerimin de böylece, 60 yıl önce,

Hindistan'a geldiğimde başlamasını sağladı.

Hindistan'a, Annem Doris Norden ve

üvey babam Rama Chattopadhyaya'yla birlikte gelmiştik.

Benim için lunapark treninde uçmak gibi birşeydi.

İki hayvan, iki sembolleşmiş sürüngen,

Hindistan'daki ilk günlerimde beni büyüledi.

Onlardan biri, olağanüstü Ganj timsahıydı.

Kuzey nehirlerinde yaşayan,

boyu yaklaşık 6 metreye ulaşan bu timsah

ve yine bu karizmatik yılan: Kral kobra...

Bugün burada bunları anlatmaktaki gerçek amacım,

bu karizmatik ve asil yaratıklarla ilgili

zihninizde silinmeyecek, derin izler bırakmak.

Çünkü buradan ayrılırken aklınızda,

doğayla yeniden bağlantı kurma düşüncesi olacağını umuyorum.

Kral kobranın dikkat çekici olmasının bazı sebepleri var.

Bu görüntüler, yakın zamanda,

yakınımızdaki bir ormanda çekilmiş,

dişi bir Kral kobranın yuva yapma görüntüleri.

Hiçbir uzvu olmayan bu hayvan, yapraklardan büyük bir tümsek yapma,

yumurtalarını buraya gömme ve onları

5 ila 10 metrelik yağmur suyuna dayanıklı hale getirme yeteneğine sahip.

Tüm bunları, 90 günlük kuluçka süresinin ardından

yumurtalardan çıkan yavru Kral kobraları için yapıyor.

Yumurtalarını koruma altına alıyor

ve üç ay sonunda

bebekler nihayet yumurtadan çıkıyor.

Tabii ki yavruların birçoğu ölüyor. 25 ila 30 cm uzunluğundaki

yavru sürüngenlerde ölüm oranı oldukça yüksektir.

Benim Kral kobrayla ilk deneyimim, 1972'de

içinde bulunduğumuz eyalet olan Karnataka'daki

sihirli Agumbe kasabasında gerçekleşti.

Orada muhteşem bir yağmur ormanı vardır.

Bu ilk karşılaşma benim için,

savaşçı olabilmek adına aslan öldüren

Maasai gencinin yaşadıklarına benzemişti.

Bu deneyim, tüm hayatımı değiştirdi.

Ve beni, tüm bu doğa koruma arbedesinin içine soktu.

Sonunda Agumbe'de bir araştırma

ve eğitim istasyonu kurdum.

İstediğiniz zaman ziyarete gelebilirsiniz.

Burası bizim bir üs gibi kullandığımız,

biyo-çeşitlilikle ilgili hemen hemen her şeyi derleyip

muazzam karmaşık bir orman ekosistemiyle ilgili

her şeyi öğrenmeye çalıştığımız ve

var olanlara sıkı sıkıya sarıldığımız bir yer.

Burada, su kaynaklarının korunması ve temiz tutulması için çalışıyoruz.

Aynı zamanda iyi vakit geçiriyoruz.

Küçük kulübemizde kaldığımız süre boyunca

içeriden gelen davul seslerini her daim duyabilirsiniz.

Bizim için insanlara ulaşmak hep çok önemli oldu.

En önemlisi, çocuklara ulaşabilmektir.

Yılanlar çocukları büyülüyor. Çünkü onlarda,

yılanlardan korkma, onlardan nefret etme, tiksinme

veya onları küçümseme gibi katı duygular yok.

Yılanlar çocukların ilgisini çekiyor.

Bu yüzden işe çocuklardan başlamak hep işe yaramıştır.

Bu fotoğraf, size bazı yılanların boyları hakkında fikir verebilir.

Bu yılan, 3.5 m'lik ortalama boyuyla bir Kral kobra.

Kendisi, yakınlardaki bir evin banyosuna girmiş

ve orada 2-3 gün boyunca asılı kalmıştı.

Hindistanın bu bölgesinde yaşayan insanlar

Kral kobraya taparlar.

Bu nedenle bu yılanı da öldürmediler. Onu yakalamamız için bizi aradılar.

Son üç yıl içinde

100'den fazla Kral kobra yakaladık

ve onları yakınlardaki ormanlara geri bıraktık.

Ancak bu canlıların gerçek gizemlerini öğrenebilmek için

her bir yılanın içine, ufak bir

radyo vericisi yerleştirmemiz gerekti.

Böylece artık onları takip ediyor ve sırlarını öğrenebiliyoruz.

Bebeklerin yumurtadan çıktığında nereye gittiğini ve birazdan sizin de

şahit olacağınız, buna benzer olağanüstü şeyleri yakalayabiliyoruz.

Bu görüntüler, birkaç gün önce Agumbe'de çekildi.

Zehirli çukur engereğini yakalayan bu Kral kobranın

hemen yakınında olmak benim için bir keyifti.

Bunu öyle ustalıkla yapıyor ki, hiçbir şekilde kendisi ısırılmıyor.

Kral kobralar yalnızca yılanlarla beslenirler.

Bu küçük yılan, onun için tam bir ziyafetti;

yani bizim "vadai" dediğimiz "donut" ya da çörek gibi birşeydi.

(Kahkaha)

Genelde bundan daha büyük lokmaları hedeflerler.

Bu fotoğraftaysa, son üreme mevsiminde rastladığımız

oldukça garip ve anlaşılmaz bir vaka görüyoruz:

Büyük, erkek Kral kobra, dişi Kral kobrayı yakalıyor

ve onunla çiftleşmek yerine, onu öldürüp bir lokmada yutuyor.

Hala bu olayı açıklamaya ve bu olayın nasıl bir

evrimsel avantaj yaratabileceğini anlamaya çalışıyoruz.

Ancak Kral kobralar başka dikkat çekici şeyler de yaparlar.

Bu da, yılanlardan birine yerleştirdiğimiz radyo vericisi

sayesinde yakalayabildiğimiz anlardan biri.

3.5 m boyundaki bir erkek yılan, başka bir erkek Kral kobrayla karşılaştı.

Ve ardından olağanüstü, törensel bir dövüş dansına giriştiler.

Bu daha çok, insanlar da dahil olmak üzere memelilerin çiftleşmesine benzer:

Farklılıklarımızı çözümlediğimiz gibi. Ama bu kez nazikçe ve ısırmadan...

Yani bu sadece bir güreş maçıydı

ama önemli bir hareketti.

Peki, biz bu bilgilerle ne yapıyoruz?

Tüm bunların amacı ne?

Kral kobra gerçekten de

yağmur ormanlarının temel türlerinden biridir.

Bu nedenle biz de, bu ormanların korunması gerektiği konusunda

yetkili kurumları ikna etmeye çalışıyoruz.

Bunu yapmanın bir yolu da;

bölgenin yağmur ormanlarıyla özdeşleşmiş

bu olağanüstü hayvan hakkında olabildiğince bilgi toplamak.

Böylece buradaki ağaçların, diğer hayvanların ve tabii ki

suyollarının korunmasını sağlayabiliriz.

Belki birçoğunuz, 70'lerde başlamış olan

"Project Tiger"ı (Kaplan Projesi) duymuşsunuzdur.

O zamanlar, doğa korumanın hareketli olduğu bir dönemdi.

O yıllarda, son derece despot bir

kadın politikacı tarafından "idare ediliyorduk".

Ama kendisinin doğa tutkusu oldukça gelişmişti.

İşte "Project Tiger" da bu dönemde ortaya çıktı.

Tıpkı "Project Tiger"da olduğu gibi,

Kral kobrayla ilgili tüm çalışmalarımız

bir türü anlamaya ve onun yaşam alanıyla birlikte

içindeki her şeyi korumaya odaklı.

Kaplan, artık simgeleşmiştir.

Şimdi sıra, yeni bir sembol olarak Kral kobradadır.

Güney Hindistan'daki tüm büyük nehirlerin kaynağı,

Ghat sıradağlarının batı kesimleridir;

Batı Hindistan kıyıları bu sıradağlara ev sahipliği yapar.

Bu bölge, saatte milyonlarca galon su boşaltır

ve en az 300 milyon kişiye içme suyu sağlar.

Sularında bir sürü bebek yıkanır;

yabani ve evcil bir sürü hayvan

bu nehirlerden beslenir.

Aynı su kaynakları, binlerce ton pirinç üretir.

Peki, bunun karşılığında tam olarak biz ne yapıyoruz?

Tek yaptığımız; üzerlerine barajlar kurmak, onları kirletmek,

boylu boyunca tarım, ot ve mantar ilaçları akıtmak.

Hayatınızı pahasına bu suları içiyorsunuz.

Aslında bu, yalnızca endüstrileşmenin veya

plansız hareket eden nehir mühendislerinin

yaptığı birşey değil. Bunu yapan bizleriz.

Halkımız, çöpten kurtulmanın en iyi yolunu

su kaynaklarında bulmuş gibi.

Şimdi, çok daha kuzeye doğru yönelelim.

Merkezi Kuzey Hindistan'daki Chambel Nehri,

bizim üssümüzün bulunduğu yer.

Burası, olağanüstü bir timsahın, Ganj timsahının da evidir.

Bu timsah, yaklaşık 100 milyon yıldır

bu yerkürede yaşıyor.

Dinazorlar yok olduğunda, o hala ayaktaydı.

Bu timsahın çok dikkat çekici özellikleri var.

Boyu, 6 m'ye ulaşsa da,

insanlar için tehlike arz etmez çünkü yalnızca balıkla beslenir.

Ama oldukça büyük dişlere sahiptir

ve büyük dişleri olan hayvanların zararsız olabileceğine dair

insanları ikna etmek de bir o kadar zordur.

Geçmişe dönüp bakarsak, 70'li yıllarda

yaptığımız araştırmalarda Ganj timsahının

oldukça nadir görüldüğünü farketmiştik.

Geçekten de haritaya baktığımızda,

doğal yaşam alanlarının

Pakistan'daki İndus'tan

Burma'daki İrrawaddy'ye kadar uzandığını görebiliriz.

Artık yaşam alanları,

yalnızca Nepal ve Hindistan'daki birkaç bölgeyle sınırlı:

Ve bugün, doğada geriye kalan

Ganj timsahı sayısı yalnızca 200.

Doğa koruma çalışmalarının ön planda olduğu

70'li yıllarda, projelerimizi başlatmıştık

ve bu projelerin büyük bölümü

devletin finanse ettiği projelerdi.

Projeler yoluyla, kalan az sayıdaki yuvalardan

yumurtaları toplayıp 5 bin yavru Ganj timsahını

doğaya geri bıraktık.

Ve çok geçmeden bu tür manzaralarla karşılaştık:

Yine nehrin üzerinde güneşin tadını çıkaran bir sürü

Ganj timsahını görmek harikaydı.

Ama rahatlık, genellikle hoşnutsuzluğu da beraberinde getirir.

Burada da böyle oldu ve kum çıkarma,

nehrin ağzına kadar uzanan ağır tarım faaliyetleri gibi

çeşitli baskılar nedeniyle

hayvanlar artık üreyemez hale geldi.

Önceki tüm olumlu girişimlere rağmen,

bugün Ganj timsahını bekleyen

çok daha fazla sorunla uğraşmak durumundayız.

Bu timsahlar nehir kenarlarındaki yuvalarına yumurta bırakır

ve yüzlerce yavru burada yumurtadan çıkar. Muhteşemdir.

Bu görüntüler geçen yıl çekildi.

Hemen ardından muson yağmurları başlar

ve ne yazık ki, nehrin akış yönünde mutlaka bir baraj

veya bent vardır.

Yavrular da, bir çırpıda kaçınılmaz sona doğru sürüklenirler.

Neyse ki, hala bu türlerle ilgilenenler var:

IUCN Timsah Uzmanları Grubu'ndaki dostlarım,

Madras Crocodile Bank adlı sivil toplum kuruluşu,

World Wildlife Fund (WWF),

Hindistan Vahşi Yaşam Enstitüsü, Devlet Ormanları Birimi

ve Çevre Bakanlığı olarak ortak çalışmalar yürütüyoruz.

Ama maalesef yeterli olmuyor.

Örneğin; 2007 ve 2008'in kış aylarında

Chambal Nehri'nde çok sayıda Ganj timsahı öldü.

Bir anda nehrin üzerinde düzinelerce timsah ölüsü görüldü.

Peki nedeni neydi? Ne olmuştu?

Bu nehir, diğerlerine oranla oldukça temizdir.

Chambal Nehri'ne bakarsanız, suyun temizliğini görürsünüz.

İnsanlar bu nehirden kepçelerle içme suyu alırlar.

Bu, Kuzey Hindistan'ın birçok nehrinde asla yapmayacağınız birşeydir.

Bu ölümlere yanıt bulmak için

dünyanın dört bir yanından veterinerler getirdik

ve Hintli veterinerlerle birlikte neler olduğunu anlamaya çalıştılar.

Ben de nehir kenarlarındaki ölü timsahlar üzerinde birçok otopsi yaptım.

Ölen hayvanların tüm iç organlarını inceledik

ve ne olduğunu anlamaya çalıştık.

Sonunda gut olduklarını öğrendik.

Yani böbrek yetmezliğinin sonucunda

vücuttaki ürik asit kristalleri artmış

ve eklem yerlerinde toplanmıştı.

Bu da timsahların yüzmesine engel olmuştu.

Ve sonunda korkunç bir acı içinde öldüler.

Chambal Nehri'nin akış yönünde,

kutsal sayılan ama çok kirli olan Yamuna Nehri vardır.

Bu kadar alaycı ve iğneleyici olmaktan nefret ediyorum

ama gerçek bu. Tahmin edebileceğiniz gibi, orası en pis foseptiklerden biridir.

Delhi, Mathura ve Agra'ya doğru akarak

çevresindeki tüm atıkları toplayarak ilerler.

Görünen o ki, Ganj timsahlarını öldüren toksin,

besin zincirindeki bir şeyin,

yedikleri balıkların içindeki birşeydi.

Bildiğiniz gibi, besin zincirine giren bir toksin,

biz de dahil olmak üzere, her şeyi etkiler.

Çünkü bu nehirler, nehir boyunda yaşayan insanların can damarlarıdır.

Bu soruların yanıtlarını alabilmek için

yine teknolojiden,

biyo-teknolojiden faydalandık ve bu durumda yine

telemetri yöntemiyle 10 Ganj timsahına radyo vericisi yerleştirdik.

Şimdi hareketlerini takip ediyoruz ve onları sürekli izliyoruz;

her gün, o gizemli toksinin

ne olduğunu bulmaya çalışıyoruz.

Chambal Nehri kesinlikle harika bir yerdir.

Haydutları ve hırsız çeteleriyle ünlüdür;

tüm pis işlerini burada hallederlerdi.

Hatta etrafta hala bazılarını görebilirsiniz.

Poolan Devi de bunlardan biriydi. Shekhar Kapur, bu konuda

"Haydutlar Kraliçesi" adlı bir film bile yaptı. İzlemenizi öneririm.

Orada muhteşem Chambal doğasını göreceksiniz.

Ama yoğun balıkçılık falliyetlerini unutmayalım.

Burası;

Ganj nehir yunuslarının, çeşitli kaplumbağa türlerinin,

ve binlerce göçmen kuşun toplandığı

son korunaklı bölgelerden biri.

Balıkçılık ise, her geçen gün ciddi sorunlar doğuyor.

İnsanların, Ganj timsahı gibi nehir canlılarına karşı

tahammülsüzlüğününün sınırı da yok artık:

Onları ağ ile boğmadıkları zaman,

ağızlarını kesip atıyorlar.

Ganj nehir yunusu da,

birkaç yüzlük bireyiyle artık

had safhada soyu tükenme tehlikesi altında olan türlerden biri

O zaman sırada kim var? Biz mi?

Çünkü hepimiz bu su kaynaklarına bağlıyız.

Hepimiz Narmada Nehri'nde yaşananları,

barajların ve dev projelerin getirdiği trajedileri biliyoruz.

İnsanları yerlerinden etmiş, nehir ekosistemini mahvetmiş,

insanlara geçim alanı bırakmamıştı.

Büyüme, kontrolsüz bir şekilde etrafı kırıp döküyor

ve gerçekten de büyük bir çılgınlığa doğru ilerliyor.

Dolayısıyla bu öykü nasıl sona erecek,

mutlu sonla mı, değil mi, bilmiyoruz.

Bir yandan iklim değişikliği, tüm teorilerimizi ve

tahminlerimizi alaşağı edecek gibi.

Biz yine de uğraşıyoruz.

Bu bölgede çok sıkı çalışan iyi bir ekibimiz var.

Ama asıl sorun, bildiğiniz gibi, karar vericiler,

yani yönetimdeki insanlar...

Onlar kır evlerinde ve Delhi'de,

şehir merkezlerinde su sıkıntısı çekmiyorlar. Mühim değil.

Ama hala nehir boyunca, çok kötü şartlarda yaşayan

milyonlarca insan var.

Onlar için gelecek pek aydınlık görünmüyor.

Ganj ve Yamuna nehirlerini arıtma projeleri geliştirildi.

Bu iş için milyonlarca dolar harcandı

ve görünürde hiçbirşey yok. İnanılmaz!

Politik irade üzerine bolca konuşulur.

Toplu timsah ölümleri sırasında insanları harekete geçirebildik.

Hükümet, bürokrasiyi ortadan kaldırdı

ve yabancı veterinerler geldi. Harikaydı!

Dolayısıyla bunu yapabiliriz.

Ancak Yamuna'nın veya

Lucknow'daki Gomati'nin,

hatta Chennai'delki Adyar Nehri'nin,

son olarak da Pune'deki Mula-Mutha Nehri'nin geçmişine bakın.

Nehirleri ne hale getirebildiğimizi göreceksiniz. Çok üzücü.

Ancak son söz olarak eklemeliyim:

Başaracağımıza inanıyorum.

Şirketler, sanatçılar, yaban hayat tutkunları

ve eski dostlar, hep birlikte

bu nehirleri hayata geri döndürebiliriz.

Sonuçta hepimizin omuzlarında

bizi izleyen bir Kral kobra var.

Nehrin içinden bize bakan bir Ganj timsahı da...

Onlar, kudretli su totemleri ve biz,

doğru olanı yapmadıkça, rüyalarımızda bizi rahatsız etmeye devam edecekler.

Namaste.

(Alkış)

Chris Anderson: Teşekkürler, Rom. Çok teşekkürler.

Biliyorsun, birçok insan yılandan korkar.

Hatta bu salonda bazı kişilerin, yeryüzündeki son Kral kobranın

hapı yuttuğunu görmekten mutlu olacağını düşünüyorum.

Sen de bu tür diyaloglara giriyor musun insanlarla?

Konuyla ilgilenmelerini nasıl sağlıyorsun?

Romulus Whitaker: Aslında mütevazi bir yaklaşımım var.

Belli oluyordur herhalde. Ama yılanların, tam da sarılmalık canlılar olduğunu söylemiyorum tabii ki.

Oyuncak ayı gibi değiller tabii.

Öyle olmasalar da, bu hayvanlarda bir tür masumiyet seziyorum.

Sıradan biri, karşısında, kendisine tıslayan

bir kobra gördüğünde, "Aman Allah'ım,

şu sinirli, tehlikeli yaratığa bakın" diyor.

Ben de onlara baktığımda, karşımda, insan denen

o tehlikeli varlıktan acayip korkan bir hayvan görüyorum.

İşin gerçeği bu. Anlatmaya çalıştığım şey de bu.

(Alkış)

CA: Engereğin ölümüyle ilgili fotoğraflar çok ilginçti.

Daha önce bunun hiç görüntülenmediğini söylüyorsun.

RW: Evet, en azından ekibimizin bildiği kadarıyla bir "ilk"...

Ve dediğim gibi, onun için yalnızca abur cubur, değil mi?

Genellikle keme yılanı gibi büyük yılanları tüketirler;

hatta kobraları bile yerler.

Halen takip ettiğimiz bu delikanlı, şu anda ormanın derinliklerinde.

Ancak diğer Kral kobralar,

büyük keme yılanlarını ve benzerlerini bulmak için

sık sık insan yerleşimlerine ve fidanlıklara dadanır.

Bu delikanlı da çukur engereğinde uzmanlaştı.

Çukur engerekleriyle çalışan Maharashtralı bir arkadaşım,

bu yılan için, "galiba 'nusha'nın peşinde" diyor.

(Kahkaha)

Nusha, "gözü yükseklerde" demek.

Ne zaman bir çukur engerek yese, ufak çaplı bir zehir alejisine tutuluyor.

(Kahkaha)

Teşekkürler Rom. Teşekkürler.

(Alkış)