Γιατί οι δημοσιογράφοι έχουν υποχρέωση να αμφισβητούν την εξουσία

Μπορείτε να καλέσετε τον Χόρχε Ράμος στη δική σας συνέντευξη τύπου (όπως έκανε ο Ντόναλντ Τραμπ το 2015) αλλά δεν θα μπορέσετε να τον φιμώσετε. Με πάνω από 30 χρόνια εμπειρίας ως δημοσιογράφος, ο Ράμος θεωρεί ότι είναι υποχρέωση του δημοσιογράφου να αμφισβητεί τους έχοντες την εξουσία και να τους πιέζει με ερωτήσεις. Σε αυτή την ομιλία, στην μέση της οποίας το κοινό τον χειροκροτούσε όρθιο, ο Ράμος μας εξηγεί γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις οι δημοσιογράφοι χρειάζεται να πάρουν θέση.

Είμαι δημοσιογράφος

και είμαι και μετανάστης.

Και αυτές οι δύο ιδιότητές μου
με προσδιορίζουν.

Γεννήθηκα στο Μεξικό,

αλλά πέρασα πάνω από τη μισή ζωή μου

ως δημοσιογράφος στις ΗΠΑ,

μια χώρα που δημιουργήθηκε
μόνο από μετανάστες.

Και ως ρεπόρτερ,

και ως αλλοδαπός,

έχω καταλάβει ότι η ουδετερότητα,

η ησυχία

και ο φόβος
δεν είναι οι καλύτερες επιλογές,

ούτε για τη δημοσιογραφία,
ούτε για τη ζωή.

Η ουδετερότητα

πολλές φορές είναι μια δικαιολογία
που χρησιμοποιούμε οι δημοσιογράφοι

για να κρύψουμε
τη δική μας πραγματική ευθύνη.

Και ποια είναι αυτή η ευθύνη;

Να θέτουμε ερωτήματα,

και να πιέζουμε

τους έχοντες την εξουσία.

Αυτό είναι η δημοσιογραφία.

Αυτό είναι το μεγάλο θαύμα
της δημοσιογραφίας:

να θέτουμε πιεστικά ερωτήματα
στους ισχυρούς.

Φυσικά και έχουμε την υποχρέωση
να αναφέρουμε τα γεγονότα ως έχουν,

όχι όπως θα θέλαμε να είναι.

Υπ' αυτή την έννοια, είμαστε σε συμφωνία
με την αρχή της αντικειμενικότητας.

Αν ένα σπίτι είναι μπλε,
θα πω ότι είναι μπλε.

Αν υπάρχουν ένα εκατομμύριο άνεργοι,
θα γράψω ένα εκατομμύριο.

Επειδή η ουδετερότητα

δεν θα με οδηγήσει κατ' ανάγκην
προς την αλήθεια.

Αν και είναι βαριά ευθύνη,

και εγώ σας παρουσιάζω
τις δύο πλευρές μιας είδησης,

των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων,

των φιλελεύθερων και των συντηρητικών,

κυβέρνησης και αντιπολίτευσης,

τελικά, αυτό δεν εγγυάται
ούτε σε μένα ούτε σε εσάς

ότι πρόκειται να ξέρουμε
τι είναι αλήθεια και τι δεν είναι.

Η ζωή είναι αρκετά πιο πολύπλοκη.

Και θεωρώ ότι η δημοσιογραφία πρέπει να
αποδίδει ακριβώς αυτή την πολυπλοκότητα.

Επιτρέψτε μου να πω κάτι: αρνούμαι

να γίνω μαγνητόφωνο.

Δεν έγινα δημοσιογράφος
για να κάνω το μαγνητόφωνο.

Ωραία, ήδη ξέρω τι θα πουν:
Κανείς δεν χρησιμοποιεί μαγνητόφωνο πλέον.

(Γέλια)

Γι' αυτό, αρνούμαι να βγάλω το κινητό μου

και να πατήσω το κουμπί της εγγραφής

και να τεντώσω μπρος το χέρι μου
σαν σε συναυλία,

σαν φανατικός θαυμαστής σε συναυλία.

Αυτό δεν είναι πραγματική δημοσιογραφία.

Αντίθετα με ό,τι πιστεύουν πολλοί,

οι δημοσιογράφοι,
συνεχώς κάνουμε κρίσεις αξιολόγησης -

κρίσεις ηθικές και δεοντολογικές.

Και πάντα παίρνουμε αποφάσεις

αποκλειστικά προσωπικές

και εξαιρετικά υποκειμενικές.

Για παράδειγμα:

Τι θα γίνει αν πρέπει
να καλύψεις μια δικτατορία

όπως του Αουγούστο Πινοσέτ στη Χιλή,

ή του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα;

Θα γράψεις μόνο ότι θέλει
ο στρατηγός και ο κομαντάντε,

ή θα τους ζορίσεις;

Τι θα γίνει αν μάθεις ότι στην χώρα σου,

ή σε μια διπλανή χώρα,

εξαφανίζονται μαθητές

και εμφανίζονται ύποπτοι τάφοι,

ή εξαφανίζονται εκατομμύρια
από τον προϋπολογισμό

και ως δια μαγείας εμφανίζονται

πολυεκατομμυριούχοι πρώην πρόεδροι;

Θα δώσεις μόνο την επίσημη εκδοχή;

Ή, επίσης, τι θα γίνει

αν αναλάβεις να καλύψεις

τις προεδρικές εκλογές
της πρώτης υπερδύναμης στη Γη,

και ένας από τους υποψήφιους
κάνει σχόλια ρατσιστικά,

σεξιστικά,

ή ξενοφοβικά;

Έτυχε σε εμένα.

Και θέλω να σας πω τι έκανα,

αλλά πρώτα, επιτρέψτε μου
να σας πω από πού κατάγομαι

για να καταλάβετε
ποια ήταν η αντίδρασή μου.

Μεγάλωσα σε μια πόλη του Μεξικό.
Είμαι ο μεγαλύτερος από πέντε αδέρφια.

Και η αλήθεια είναι
ότι δεν είχα αρκετά χρήματα

για να πληρώσω για τα δίδακτρα
του πανεπιστημίου,

έτσι σπούδαζα το πρωί
και δούλευα το απόγευμα.

Και μετά από πολύ καιρό,

μου έδωσαν μια δουλειά που πάντα έψαχνα:

δημοσιογράφος στην τηλεόραση.

Ήταν μια μεγάλη ευκαιρία.

Αλλά στο τρίτο μου ρεπορτάζ,

είχα την έμπνευση
να κριτικάρω τον πρόεδρο,

και να τον ρωτήσω
για την έλλειψη δημοκρατίας στο Μεξικό -

από το 1929 έως το 2000
στο Μεξικό οι εκλογές ήταν φτιαχτές.

Ο κάθε απερχόμενος πρόεδρος

όριζε τον διάδοχό του.

Και αυτή δεν ήταν αληθινή δημοκρατία.

Ως ιδέα μου φαινόταν εντελώς απαράδεκτη,

αλλά στο αφεντικό μου -

(Γέλια)

το αφεντικό μου δεν είχε την ίδια άποψη.

Εκείνη την εποχή υπήρχε λογοκρισία
απευθείας από το Προεδρικό Μέγαρο

προς τα μέσα ενημέρωσης,

και το αφεντικό μου, που εκτός από
επικεφαλής του προγράμματος που δούλευα,

ήταν επίσης αρχηγός
μιας ποδοσφαιρικής ομάδας,

και πάντα υποπτευόμουν ότι τον ενδιέφεραν
περισσότερο τα γκολ από τις ειδήσεις,

λογόκρινε το ρεπορτάζ μου.

Μου ζήτησε να το αλλάξω, του είπα όχι,

και μετά έβαλε έναν άλλον δημοσιογράφο

να γράψει αυτό
που υποτίθεται ότι θα έγραφα εγώ.

Δεν ήθελα να είμαι
λογοκριμένος δημοσιογράφος.

Δεν ξέρω πού βρήκα δύναμη

να γράψω την επιστολή παραίτησής μου,

και έτσι στην ηλικία των 24 ετών
-ήμουν μόνο 24-

πήρα την πιο δύσκολη και υπερβατική
απόφαση της ζωής μου.

Όχι μόνο απαρνήθηκα την τηλεόραση,

αλλά και αποφάσισα
να φύγω από την πατρίδα μου.

Πούλησα τον σκαραβαίο μου.

Ήταν ένα κόκκινο σαραβαλάκι Φολκσβάγκεν.

Πήρα κάποια χρήματα,

και αποχαιρέτησα την οικογένεια,
τους φίλους μου,

τους γνωστούς μου,

τα λημέρια μου -τις φιλενάδες μου-

(Γέλια)

και αγόρασα εισιτήριο άνευ επιστροφής

για το Λος Άντζελες της Καλιφόρνια.

Έτσι έγινα

ένας από τα 250 εκατομμύρια μετανάστες

σε όλον τον κόσμο.

Ρωτήστε οποιονδήποτε μετανάστη

για την πρώτη μέρα
που έφτασε στη νέα του πατρίδα,

και θα δείτε πώς θυμούνται
κάθε λεπτομέρεια,

σαν μια κινηματογραφική ταινία
με μουσική υπόκρουση.

Στην περίπτωσή μου,
έφτασα στο Λος Άντζελες, ο ήλιος έδυε,

και όλα μου τα υπάρχοντα

-μια κιθάρα, μια βαλίτσα,
και κάποια έγγραφα-

μπορούσα να τα κουβαλήσω όλα

με τα δυο μου χέρια.

Εκείνη την αίσθηση απόλυτης ελευθερίας

δεν την είχα ξανανιώσει.

Επέζησα με τα λίγα που είχα.

Πήρα μια βίζα για σπουδές,

ήμουν φοιτητής,

έτρωγα πολύ μαρούλι και ψωμί,
γιατί δεν είχα άλλα λεφτά.

Και τέλος το 1984,

μου δόθηκε η πρώτη δουλειά
ως δημοσιογράφος στην τηλεόραση

στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Και το πρώτο πράγμα που πρόσεξα
ήταν ότι οι συνάδελφοί μου στις ΗΠΑ

ασκούσαν κριτική, και μάλιστα έντονη,
στον τότε πρόεδρο Ρόναλντ Ρήγκαν,

και δεν γινόταν απολύτως τίποτα.

Κανείς δεν τους λογόκρινε.

Και τότε είπα:

(Αγγλικά) Τη λατρεύω αυτή τη χώρα!

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Και πάνε πλέον

πάνω από 30 χρόνια,

που δημοσιογραφώ με απόλυτη ελευθερία,

και έχω ίση μεταχείριση
ασχέτως του ότι είμαι μετανάστης.

Μέχρι που ξαφνικά, χρειάστηκε να καλύψω

τις περασμένες προεδρικές εκλογές
στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στις 16 Ιουνίου του 2015,

ένας υποψήφιος που τελικά θα γινόταν

ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών

είπε ότι οι Μεξικανοί μετανάστες

ήταν εγκληματίες,

διακινητές ναρκωτικών,

και βιαστές.

Κι εγώ κατάλαβα

ότι έλεγε ψέμματα.

Κατάλαβα ότι έκανε λάθος
για έναν απλό λόγο:

είμαι Μεξικανός μετανάστης

κι εμείς δεν είμαστε τέτοιοι.

Συνεπώς, έκανα ό,τι θα έκανε
κάθε δημοσιογράφος:

του έγραψα μια χειρόγραφη επιστολή,

αιτήθηκα ακρόαση,

και απέστειλα την επιστολή
στον πύργο του στη Νέα Υόρκη.

Την επόμενη μέρα,

ήμουν ήδη στο γραφείο
και ξαφνικά άρχισα να λαμβάνω

εκατοντάδες κλήσεις και μηνύματα
στο κινητό μου τηλέφωνο,

το ένα πιο προσβλητικό από το άλλο.

Δεν ήξερα τι συνέβαινε

μέχρι που ήρθε στο γραφείο ένας φίλος

και μου είπε: «Δημοσίευσαν στο ίντερνετ
τον αριθμό του κινητού σου».

Πραγματικά το είχαν κάνει.

Αυτό είναι το γράμμα που έστειλαν

και όπου έβαλαν το κινητό.

Μην μπαίνετε στον κόπο να το γράψετε,
γιατί ήδη το άλλαξα.

(Γέλια)

Αλλά έμαθα δύο πράγματα.

Το πρώτο είναι ό,τι ποτέ, ποτέ, μα ποτέ,

να μην δίνω τον αριθμό του κινητού
στον Ντόναλντ Τραμπ.

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Και το δεύτερο μάθημα ήταν ότι έπρεπε
να σταματήσω να είμαι ουδέτερος

εκείνη την ίδια στιγμή.

Κατόπιν τούτου η αποστολή μου
ως δημοσιογράφος άλλαξε.

Θα αντιμετώπιζα τον υποψήφιο

και θα αποδείκνυα πως ήταν λάθος,

ότι δεν ήταν αλήθεια
όσα έλεγε για τους μετανάστες

στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Θα σας δώσω μια πληροφορία.

Το 97% όλων των μεταναστών χωρίς χαρτιά

στις Ηνωμένες Πολιτείες

είναι καλοί άνθρωποι.

Λιγότεροι από το 3% έχουν διαπράξει
κάποιο σοβαρό έγκλημα

η «κακούργημα» όπως λέγεται στα αγγλικά

Και εν συγκρίσει,

το 6% των Αμερικάνων
έχουν διαπράξει κάποιο σοβαρό έγκλημα.

Το συμπέρασμα είναι

οι παράνομοι μετανάστες
συμπεριφέρονται πολύ καλύτερα

από τους Αμερικάνους.

Με αυτά τα δεδομένα έκανα ένα σχέδιο.

Οκτώ εβδομάδες αφού δημοσίευσαν
τον αριθμό του κινητού μου,

παρευρέθηκα ως δημοσιογράφος
σε μια συνέντευξη τύπου

του υποψηφίου
που ανέτρεψε τις δημοσκοπήσεις,

και αποφάσισα να τον αντιμετωπίσω

αυτοπροσώπως.

Αλλά...

τα πράγματα δεν πήγαν ακριβώς
όπως τα είχα σχεδιάσει. Δείτε:

[Συνέντευξη Τύπου του Ντόναλντ Τραμπ
- Ντυμπούκ, Αϊόβα]

(Βίντεο)

Χόρχε Ράμος: Κύριε Τραμπ,
μια ερώτηση για τη μετανάστευση.

Ντόναλντ Τραμπ: Επόμενος; Ναι, παρακαλώ.

ΧΡ: Το σχέδιό σας για το μεταναστευτικό
είναι γεμάτο κενές υποσχέσεις.

ΝΤ: Κάθησε κάτω. Δεν είναι σειρά σου.

Είμαι δημοσιογράφος. Ως μετανάστης και
πολίτης των ΗΠΑ δικαιούμαι να ρωτήσω.

ΝΤ: Όχι, δεν σας δόθηκε ο λόγος.
ΧΡ: Δικαιούμαι να ρωτήσω-

ΝΤ: Γύρνα στη Univision.

ΧΡ: Αυτή είναι η ερώτηση:

Δεν μπορείτε να απελάσετε
11 εκατομμύρια άτομα.

Δεν μπορείτε να κατασκευάσετε
ένα τείχος 3.000 χιλιομέτρων.

Δεν μπορείτε να αρνηθείτε την ιθαγένεια
στα παιδιά που γεννήθηκαν εδώ.

ΝΤ: Καθίστε, παρακαλώ.
ΧΡ: Με αυτές τις ιδέες -

ΝΤ: Δεν σας δόθηκε ο λόγος.

ΧΡ: Είμαι δημοσιογράφος και έχω -
Μην με ακουμπάτε, κύριε.

Φύλακας 1: Παρακαλώ, μην διακόπτετε.
Διακόπτετε.

ΧΡ: Έχω δικαίωμα να ρωτήσω.
Φ1: Ναι, όταν έρθει η σειρά σας, κύριε.

Φύλακας2: Έχετε δημοσιογραφική ταυτότητα;

ΧΡ: Έχω δικαίωμα να κάνω ερώτηση-

Φ2: Πού είναι; Δείξτε μου;
ΧΡ: Εδώ είναι.

Άνδρας: Έξω, μείνετε έξω.

Φ2: Να περιμένετε τη σειρά σας.

Άνδρας: Είστε πολύ αγενής.
Δεν έχει σχέση με εσάς.

ΧΡ: Δεν έχει σχέση με -
Άνδρας: Φύγε από τη χώρα μου!

Άνδρας: Δεν σε αφορά.
ΧΡ: Είμαι κι εγώ πολίτης των ΗΠΑ.

Άνδρας: Τέλος πάντων. Όχι, Univision.

ΧΡ: Δεν έχει σχέση με εσένα.
Έχει να κάνει με τις ΗΠΑ.

(Χειροκρότημα)

(Χειροκρότημα)

Πάντα αφού βλέπω το βίντεο,
το πρώτο που σκέφτομαι

είναι ότι το μίσος

είναι μεταδοτικό.

Αν δείτε μετά από εκεί που λέει
«Γύρνα στη Univision» -

τα λόγια του είναι κωδικοποιημένα.

Στην ουσία μου λέει «Φύγε από εδώ» -

ένας από τους οπαδούς του,

σαν να είχε πάρει την άδεια, μου είπε,

«Φύγε από την πατρίδα μου»,

χωρίς να ξέρει
ότι κι εγώ είμαι πολίτης των ΗΠΑ.

Αφού δείτε το βίντεο πολλές φορές,

επίσης πιστεύω
ότι για να σταματήσει η ουδετερότητα

-και είναι πραγματικό σταμάτημα-

πρέπει να χαθεί το μίσος

και στη συνέχεια θα μάθουμε να λέμε,
«Όχι. Δεν πρόκειται να σιωπήσω.

Δεν πρόκειται να καθίσω.

Και δεν πρόκειται να φύγω».

Το «όχι» -

(Χειροκρότημα)

το «όχι» είναι η πιο ισχυρή λέξη

που υπάρχει σε οποιαδήποτε γλώσσα,

και πάντα προηγείται
κάθε σημαντικής αλλαγής στην ζωή μας.

Και νομίζω ότι έχει
μια τεράστια αξιοπρέπεια

και προκαλεί πολύ σεβασμό

να μπορείς να διαχωρίσεις τη θέση σου,

να αντισταθείς και να πεις

«Όχι».

Η Έλι Βιζέλ που επέζησε
από το Ολοκαύτωμα,

Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης,

και την οποία χάσαμε, δυστυχώς,
πολύ πρόσφατα,

είπε κάποια πολύ σοφά λόγια:

«Πρέπει να πάρουμε θέση.

Η ουδετερότητα βοηθά μόνο τον δυνάστη,

ποτέ το θύμα».

Και έχει απόλυτο δίκιο.

Οι δημοσιογράφοι έχουμε την υποχρέωση
να πάρουμε θέση σε κάποιες περιπτώσεις.

Σε περιπτώσεις ρατσισμού,

διακρίσεων,

διαφθοράς,

δημοσίου ψεύδους,

δικτατορίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων,

πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος
την ουδετερότητα και την αδιαφορία.

Στα ισπανικά υπάρχει μια ωραία λέξη

που περιγράφει τη στάση
που οφείλουν να τηρούν οι δημοσιογράφοι.

Η λέξη είναι «contrapoder»
[ενάντια στην εξουσία].

Όντως, οι δημοσιογράφοι οφείλουμε
να είμαστε με την άλλη πλευρά

από αυτή των ισχυρών.

Γιατί όταν έχεις συμπάθειες
με τους πολιτικούς,

αν πας στα βαφτίσια ή το γάμο
του γιου του κυβερνήτη,

ή αν θες φιλίες με τον πρόεδρο,

πώς θα τους κριτικάρεις;

Όταν πρόκειται να πάρω συνέντευξη
από κάποιον ισχυρό ή με επιρροή,

πάντα σκέφτομαι δύο πράγματα:

αν δεν κάνω εγώ εκείνη τη δύσκολη
και στενάχωρη ερώτηση,

κανείς άλλος δεν θα την κάνει.

Και ότι ποτέ ξανά

δεν θα ξαναδώ αυτό το άτομο.

Έτσι δεν προσπαθώ
να του κάνω καλή εντύπωση,

ούτε να αποκτήσουμε επαφές.

Εν τέλει, αν έχω να επιλέξω
να είμαι φίλος ή εχθρός του προέδρου,

πάντα είναι προτιμότερο να είμαι ο εχθρός.

Για να τελειώνουμε:

γνωρίζω ότι είναι πολύ δύσκολοι καιροί
για μετανάστες ή δημοσιογράφους,

αλλά τώρα περισσότερο από ποτέ,

χρειάζονται δημοσιογράφοι
που να είναι πρόθυμοι

σε μια δεδομένη στιγμή,

να αφήσουν κατά μέρος την ουδετερότητα.

Προσωπικά, νιώθω ότι όλη μου τη ζωή
προετοιμαζόμουν γι' αυτή τη στιγμή.

Όταν με λογόκριναν στα 24 μου,

έμαθα ότι η ουδετερότητα,
ο φόβος και η σιωπή

πολλές φορές σε κάνουν συνεργό

σε εγκλήματα, σε καταχρήσεις,

και σε αδικίες.

Κι αν είσαι συνεργάτης της εξουσίας,

αυτό δεν είναι καλή δημοσιογραφία.

Τώρα, στην ηλικία των 59 ετών,

ελπίζω να έχω μόνο λίγη

από την αξία και την διαύγεια πνεύματος
που είχα όταν ήμουν 24 ετών

και έτσι ποτέ πια

να μην παραμείνω σιωπηλός.

Ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκρότημα)

Ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)