Return to Video

بازاڕی بۆرسە چۆن کار دەکات؟ - ئۆلیڤەر ئێلفینابوم

  • 0:07 - 0:08
    لە ساڵی ١٦٠٠ ەکان
  • 0:08 - 0:11
    کۆمپانیای ھۆڵەندی ڕۆژھەڵاتی ھند
    سەدان کەشتی دامەزراند
  • 0:11 - 0:16
    بۆ بازرگانی کردن بە زێڕ، فەخفوری، بەھارات،
    و ئاوریشم لە جیھاندا.
  • 0:16 - 0:19
    بەڵام بەڕێوەبردنی ئەم کارە گەورەیە
    ئاسان نەبوو.
  • 0:19 - 0:22
    لە پێناو پارەدانی گەشتە زۆر تێچوەکانیان،
  • 0:22 - 0:24
    کۆمپانیاکە ڕوی کردە دانیشتوان-
  • 0:24 - 0:28
    ئەو تاکانەی دەیان توانی پارە وەبەربھێنن
    بۆ پشتگیری کردنی گەشتەکان
  • 0:28 - 0:31
    لە بەرامبەر ھەبوونی پشک لە قازانجی
    کەشتیەکان بکەن.
  • 0:31 - 0:35
    ئەم کارە وای کرد کۆمپانیاکان بتوانن
    گەشتی گرانتر ئەنجام بدەن،
  • 0:35 - 0:40
    و قازانجەکانی خۆیان و وەبەرھێنە ژیرەکانیان
    بەرز بکەنەوە.
  • 0:40 - 0:44
    بە فرۆشتنی ئەم پشکانە لە قاوەخانەکان و
    بەندەرەکانی کەشتی لە کیشوەرەکان،
  • 0:44 - 0:50
    کۆمپانیای ھۆڵەندی ڕۆژھەڵاتی ھند بێ ئاگایانە
    یەکەم بازاڕی بۆرسەی جیھانیان داھێنا.
  • 0:50 - 0:54
    لەو کاتەوە، کۆمپانیاکان پارە کۆ دەکەنەوە
    لەو وەبەرھێنانەی خوازیاری
  • 0:54 - 0:57
    پشتگیری کردنی ھەموو جۆرە بازرگانیەکن.
  • 0:57 - 0:58
    و ئەمڕۆ،
  • 0:58 - 1:02
    بازاڕی بۆرسە قوتابخانە و ڕێچکەی ھەیە،
    تەنانەت کەناڵی تەلەفزیۆنیان ھەیە
  • 1:02 - 1:04
    کە تەرخان کراوە بۆ تێگەشتن لە بۆرسە.
  • 1:04 - 1:08
    بەڵام بازاڕی بۆرسەی مۆدێرن زۆر
    ئاڵۆزترە
  • 1:08 - 1:10
    لەوەی لە سەرەتادا هەبوون.
  • 1:10 - 1:14
    کەوایە چۆن ئەمڕۆ کۆمپانیا و وەبەرھێنەکان
    بازاڕی بۆرسە بەکاردێنن؟
  • 1:14 - 1:19
    با وا دابنێین کۆمپانیایەکی نوێی قاوە
    کە بڕیار دەدات بچێتە بۆرسەوە.
  • 1:19 - 1:22
    یەکەم، دەبێ کۆمپانیاکە لای
    وەبەرھێنە گەورەکان ڕیکلام بکات.
  • 1:22 - 1:24
    و ئەگەر پێیان وابوو بیرۆکەی
    کۆمپانیاکە باشە،
  • 1:24 - 1:26
    بە خێرایی پارە وەبەردەھێنن تێیدا دەکەن،
  • 1:26 - 1:31
    و دواتر پشتگیری سەرەتای خستنەڕووی
    گشتی کۆمپانیاکە دەکەن.
  • 1:31 - 1:35
    ئەمە کۆمپانیاکە دەخاتە نێو بازاڕی
    فەرمی کراوە،
  • 1:35 - 1:38
    کە تێیدا ھەر کۆمپانیایەک و تاکێک کە
    بڕوای وایە بازرگانیەکە قازانجی دەبێت
  • 1:38 - 1:40
    لەوانەیە بەشێک بکڕێت.
  • 1:40 - 1:44
    کڕینی ئەم پشکانە وەبەرھێنەکان دەکاتە
    ھاوبەش لەم بازرگانیەدا.
  • 1:44 - 1:47
    وەبەرھێنانەکەیان یارمەتی گەشەی
    کۆمپانیاکە دەدات،
  • 1:47 - 1:48
    و کە زیاتر سەرکەوتوو بوو،
  • 1:48 - 1:52
    لەوانەیە کڕیاری زیاتر گرینگیەکەی ببینن و
    دەست بکەن بە کڕینی پشکەکانی.
  • 1:52 - 1:54
    کە داواکاری لەسەر پشکەکان بەرز بوەوە،
  • 1:54 - 1:58
    نرخەکانیشیان بەرز دەبنەوە، بەرز بوونەوە
    بۆ کڕیاری پێش بینیکراو،
  • 1:58 - 2:02
    و نرخی پشکەکانیش ھەڵ دەکشێن بۆ
    ئەو کەسانەی پێشتر خاوەن پشک بوون.
  • 2:02 - 2:03
    بۆ کۆمپانیاکە،
  • 2:03 - 2:07
    ئەم بەرزبوونەوەی خواستە یارمەتیان دەدات
    ھەنگاوی زیاتر بنێن،
  • 2:07 - 2:10
    و ھەروەھا یارمەتی بەرزبونەوەی تێکرای
    نرخی کۆمپانیاکە دەدات
  • 2:10 - 2:13
    بە نیشاندانی ئەوەی تا چەند خەڵک دەیانەوێت
    وەبەرھێنان بکەن لە بیرۆکەکانی کۆمپانیاکە.
  • 2:13 - 2:17
    ھەر چۆنێک بێت، لەبەر ھەر ھۆکارێک ئەگەر
    کۆمپانیایەکە وا دەرکەوت قازانجی کەمە
  • 2:17 - 2:19
    دەکرێت پێچەوانەکەی ڕوو بدات.
  • 2:19 - 2:23
    ئەگەر وەبەرھێنەکان بزانن نرخی پشکەکانیان
    نزم دەبێتەوە،
  • 2:23 - 2:26
    ئەوا پشکەکانیان دەفرۆشن بەو ھیوایەی
    قازانج بکەن
  • 2:26 - 2:28
    پێش ئەوەی کۆمپانیا بەھای
    زیاتر لە دەست بدات.
  • 2:28 - 2:31
    کە پشکەکان فرۆشران، خواستیش لەسەریان
    کەم دەبێتەوە،
  • 2:31 - 2:32
    نرخی پشکەکان دادەڕمێت،
  • 2:32 - 2:35
    و لەگەڵیدا،
    بەھای بازاڕی کۆمپانیاکەش دادەڕمێت.
  • 2:35 - 2:38
    ئەمە وا دەکات وەبەرھێنەکان زەرەری
    گەورە بکەن-
  • 2:38 - 2:41
    ھەتا ئەو کاتەی کۆمپانیاکە دووبارە
    دەست دەکاتەوە بە قازانج کردن.
  • 2:41 - 2:45
    ئەم بەرز و نزمیەی خواست و خستنە ڕوو
    چەندین ھۆکار کاریان تێ دەکات.
  • 2:45 - 2:49
    کۆمپانیایەکان لە ژێر کاریگەری چەندین
    ھێزی ڕێ لێ نەگیراوی بازاڕدان—
  • 2:49 - 2:52
    وەک بەرز و نزم کردنی نرخی
    کەلوپەلەکان،
  • 2:52 - 2:54
    گۆڕان لە بەرھەمی تەکنەلۆجی،
  • 2:54 - 2:56
    و گۆڕانی نرخی کارکەر.
  • 2:56 - 2:59
    لەوانەیە وەبەرھێنەکان نیگەران بن
    لە گۆڕانی سەرۆکایەتی،
  • 2:59 - 3:03
    ڕیکلامی خراپ، ھۆکاری تری گەورەتردا بن
    وەک یاسای تازە و سیاسەتی بازرگانی.
  • 3:03 - 3:04
    و بێگومان،
  • 3:04 - 3:08
    زۆرێک لە وەبەرھێنەکان بە ئاسانی ئامادەن
    بۆ فرۆشتنی پشکە بەنرخەکان
  • 3:08 - 3:10
    و شوێن حەزی کەسیان بکەون.
  • 3:10 - 3:13
    ئەم ھەموو گۆڕانە دەبێتە ھۆی ژاوەژاوی
    زۆر لە بازاڕەدا،
  • 3:13 - 3:16
    کە وا دەکات کۆمپانیاکە کەمتر یان زیاتر
    سەرکەوتوو دەربکەوێت.
  • 3:16 - 3:17
    و لە بازاڕی بۆرسەدا،
  • 3:17 - 3:21
    لەدەست دانی نرخ وادەکات
    وەبەرھێنیش لەدەست بدرێت،
  • 3:21 - 3:24
    و دواتر، تەواوی نرخەکەی.
  • 3:24 - 3:27
    متمانەی خەڵک بە بازاڕەكە توانای ھەیە چۆنی
  • 3:27 - 3:30
    ھەموو شتێک بەرەو گەشە کردن یا بەرەو
    قەیرانی ئابوری ببات.
  • 3:30 - 3:33
    زانینی ئەم گۆڕانە قورسە
  • 3:33 - 3:36
    لە بەر ئەوەیە پیشەگەرەکان بەژداری لە
    وەبەرھێنانی دور مەودای بە قازانج دەکەن
  • 3:36 - 3:38
    نەک ھەوڵدان بۆ خێرا دەسکەوتنی پارە.
  • 3:38 - 3:41
    ھەر چۆنێک بێت، شارەزایان بە بەردەوامی
    ئامێر دروست دەکەن
  • 3:41 - 3:44
    بۆ بەرز کردنەوەی ھەلی سەرکەوتنیان
  • 3:44 - 3:46
    لەم سیستەمەدا کە ناتوانرێ پێشبینی بکرێت.
  • 3:46 - 3:49
    بەڵام بازاڕی بۆرسە تەنھا بۆ
    دەوڵەمەند و بەھێزەکان نییە.
  • 3:49 - 3:51
    لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ئینتەرنێت،
  • 3:51 - 3:53
    وەبەرھێنەری کەم تواناش دەتوانن پشک بکڕن
  • 3:53 - 3:56
    بە ھەمان شێوەی وەبەرھێنە دەوڵەمەندەکان.
  • 3:56 - 4:00
    و لەگەڵ ڕۆشنبیر بوونی خەڵکی زیاتر
    دەربارەی ئەم سیستەمە ئاڵۆزە
  • 4:00 - 4:01
    دەتوانن مامەڵە
    بە پشکەوە بکەن،
  • 4:01 - 4:03
    و پشتگیری ئەو کارانە بکەن
    کە بڕوایان پێیە،
  • 4:03 - 4:05
    و دوای ئامانجە ئابوریەکانیان بکەون.
  • 4:05 - 4:09
    کە یەکەم ھەنگاوی وەبەرھێنان کردنە.
Title:
بازاڕی بۆرسە چۆن کار دەکات؟ - ئۆلیڤەر ئێلفینابوم
Speaker:
ئۆلیڤەر ئیلفینابوم
Description:

تەواوی وانەکە لێرە ببینە: https://ed.ted.com/lessons/how-does-the-stock-market-work-oliver-elfenbaum

لە ساڵی ١٦٠٠ەکاندا، کۆمپانیای ھۆڵەندی ڕۆژھەڵاتی ھیند، سەدان کەشتیان دامەزراند بۆ بازرگانی کردن بە کەلوپەلەوە لە دەوری گۆی زەوی. بۆ ئەوەی پارەی گەشتەکانیان بدەن، کۆمپانیاکە داوای لە خەڵک کرد کە پارە بخەنە کارەکەوە لە بەرامبەردا، هاوبەش بن لە قازانجی گەشتەکان. بە کردنی ئەمە، بێ ئاگایانە، یەکەم بازاڕی بۆرسەی جیھانیان داهێنرا. چۆن کۆمپانیاکان و وەبەرھێنەکان ئەم بازاڕە بەکار دەھێنن؟ ئێلیڤەر ئێلێانابۆم ڕوونی دەکاتەوە.

وانە لە لایەن ئۆلیڤەر ئێلێانابۆم، دەرھێنراوە لە لایەن تۆم گران و مادلین گراسی.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:09

Kurdish subtitles

Revisions