Czy w legendach o królu Arturze jest ziarno prawdy? - Alan Lupack

Obejrzyj całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/is-there-any-truth-to-the-king-arthur-legends-alan-lupack

Król Artur nieustannie odżywa w naszej zbiorowej wyobraźni, wraz ze świtą swych rycerzy, Ginewrą, Okrągłym Stołem, Camelotem i, oczywiście, Excaliburem. Jakie źródło mają te opowieści i czy jest w nich ziarno prawdy? Alan Lupack tropi ewolucję króla Artura.

Lekcja: Alan Lupack, reżyseria: Patrick Smith

"Tu leży Artur, który był królem
i królem będzie".

Tak brzmi napis na grobie króla Artura

w "Śmierci Artura" Thomasa Malory'ego.

Gdy Malory stworzył
to epitafium w XV wieku,

nie mógł przewidzieć,
jak prorocze się ono okaże.

Król Artur ożywał raz po raz
w naszej zbiorowej wyobraźni,

wraz ze świtą swych rycerzy,

Ginewrą,

Okrągłym Stołem,

zamkiem Camelot

i oczywiście Excaliburem.

Ale skąd wzięły się te historie
i czy jest w nich ziarno prawdy?

Znany nam Król Artur
jest wytworem późnego średniowiecza,

ale legendy o nim mają źródło
w dawnej poezji celtyckiej

z czasów inwazji Sasów na Brytanię.

Gdy w 410 roku
Rzymianie opuścili Brytanię,

sascy najeźdźcy z rejonów
dzisiejszych Niemiec i Danii

wykorzystali bezbronność
opuszczonych terenów.

Mieszkańcy Brytanii
dzielnie walczyli z najeźdźcami

przez kilka burzliwych stuleci.

Brakuje źródeł pisanych z tamtego okresu,

więc trudno jest odtworzyć
dokładny przebieg historii.

Zachowała się jednak poezja,
która może dać nam parę wskazówek.

W jednym z wierszy, "Y Gododdin",
pojawia się pierwsza wzmianka o Arturze,

choć sam Artur w nim nie występuje.

Opowiada on o wojowniku
imieniem Gwawrddur,

który był zręczny w walce,
ale nie mógł równać się z Arturem.

Nie mówi nam to zbyt wiele,

ale bez względu na tożsamość Artura,

musiał on być wzorem wojownika.

Niestety nie jest pewne, czy był władcą,
a nawet czy w ogóle istniał.

Pomimo tych wątpliwości,

wzmianki o Arturze zainteresowały
aspirującego historyka

żyjącego setki lat później.

W roku 1130 Godfryd z Monmouth
był ubogim duchownym o wielkich ambicjach.

Przez wiele lat korzystał
z celtyckich i łacińskich źródeł,

aby stworzyć długą kronikę

pod tytułem "Historia królów Brytanii".

Główną postacią tego dzieła
był Król Artur.

Nazwanie opowieści Geoffreya historyczną
byłoby bardzo łaskawe.

Pisał ją sześćset lat po inwazji Sasów.

Wykorzystał fragmenty mitów i poezji,

gdyż oficjalne dokumenty
praktycznie nie istniały.

Część z tych opowieści
zawierało wzmianki o Arturze,

niektóre były realistycznymi opisami
różnych bitew i miejsc.

W wielu pojawiali się jednak
mityczni bohaterowie

toczący trudne walki
z pomocą magicznych mieczy i czarów.

Geoffrey wszystko połączył.

W źródłach pojawił się
magiczny miecz Caledfwlch

i rzymska forteca o nazwie Caerleon.

Według Geoffreya
Artur rezydował w Caerleon

i władał Caliburnusem,
łacińskim odpowiednikiem Caledfwlch.

Geoffrey dodał też
mądrego doradcę o imieniu Merlin,

inspirując się celtyckim bardem Myrrdinem.

Jeśli Artur istniał,
był pewnie dowódcą wojskowym,

ale mieszkający w zamku król
lepiej pasował do historii Geoffreya.

Kroniki Geoffreya wzbudziły
uwagę, na którą liczył

i powstał ich przekład
z łaciny na język francuski

autorstwa poety Wace'a,
datowany na około 1155 rok.

Wace dodał inny kluczowy element
do Geoffreyowskiego miecza,

zamku

i czarodzieja:

Okrągły Stół.

Napisał, że Artur kazał zbudować stół,

przy którym wszyscy goście jego dworu
czuli się tak samo ważni

i nikt nie mógł chwalić się,
że zajął najważniejsze miejsce przy stole.

Inny francuski poeta, Chrétien de Troyes,
po przeczytaniu tłumaczenia Wace'a,

napisał serię romansów,
które rozsławiły historię Artura.

Dodał opowieści o rycerzach,
takich jak Lancelot i Gawain

i wplótł w przygody elementy romansu.

Trójkąt miłosny Artura,

Lancelota

i Ginewry był jego pomysłem.

Wzbogacił historię nie tylko o tę intrygę,
ale również o świętego Graala.

Opis mocy Graala mógł być zainspirowany

magicznymi przedmiotami
z mitologii celtyckiej.

Chrétien żył w czasach Krucjat,

gdy powszechna uwaga
skupiała się na Graalu,

uważanym za potężną relikwię
z czasów ukrzyżowania.

Dzieło Chrétiena stało się
źródłem licznych adaptacji

zarówno francuskich,
jak i w innych językach.

W kolejnych opowieściach
Caerleon stał się Camelotem,

a Caliburnus przemianowano na Excalibur.

W XV wieku

Sir Thomas Malory połączył
te historie w "Śmierci Artura",

na której bazują często
współczesne opowieści o królu Arturze.

W ciągu tysiąca lat od pierwszej wzmianki
o Arturze w celtyckim wierszu

jego historia nieustannie zmieniała się,

tak, aby odzwierciedlać
troski kronikarzy i ich czytelników.

Ciągle piszemy i adaptujemy
tę legendę na nowo.

Bez względu na to, czy Artur naprawdę żył,

kochał,

rządził

lub doświadczał przygód,

jego postać na pewno
stała się nieśmiertelna.