< Return to Video

Higgs Alanı açıklanıyor - Don Lincoln

  • 0:06 - 0:08
    Hiç kuşkusuz
  • 0:08 - 0:10
    2012 yılının en heyecan verici bilimsel gözlemi,
  • 0:10 - 0:11
    yeni bir parçacığın
  • 0:11 - 0:13
    CERN laboratuvarında keşfedilmesi oldu.
  • 0:13 - 0:15
    Bu parçacık, Peter Higgs'e
  • 0:15 - 0:19
    ithafen adlandırılan Higgs bozonu olabilirdi.
  • 0:19 - 0:21
    Higgs Alanının, bildik maddeyi oluşturan,
  • 0:21 - 0:22
    kuarklar ve leptonlar gibi
  • 0:22 - 0:23
    temel atomaltı parçacıklara
  • 0:23 - 0:25
    kütle kazandırdığı düşünülüyor.
  • 0:25 - 0:27
    Higgs bozonları alanda kıpırdanır,
  • 0:27 - 0:28
    tıpkı bir ipi salladığınızda
  • 0:28 - 0:30
    oluşan çıkıntı gibi.
  • 0:30 - 0:33
    Peki bu alan, parçacıklara nasıl kütle kazandırır?
  • 0:33 - 0:34
    Eğer kafanız karıştıysa,
  • 0:34 - 0:36
    yalnız değilsiniz.
  • 0:36 - 0:38
    1993 yılında İngiliz Bilim Bakanı
  • 0:38 - 0:41
    fizikçilerden tüm bu Higgs olayını anlatacak
  • 0:41 - 0:43
    basit bir yol bulmalarını istemişti.
  • 0:43 - 0:45
    Ödül, iyi kalite bir şişe şampanya idi.
  • 0:45 - 0:48
    Kazanan açıklama şuna benzer bir şeydi:
  • 0:48 - 0:50
    Parçacık fiziği araştırmacıları ile dolu
  • 0:50 - 0:51
    CERN laboratuvarında
  • 0:51 - 0:53
    büyük bir kokteyl verildiğini varsayalım.
  • 0:53 - 0:56
    Bu fizikçi kalabalığı, Higgs alanını temsil eder.
  • 0:56 - 0:59
    Eğer bir vergi memuru partiye gelirse,
  • 0:59 - 1:00
    hiç kimse onunla konuşmak istemez,
  • 1:00 - 1:02
    dolayısıyla odayı rahatça kat ederek
  • 1:02 - 1:03
    bara ulaşabilir.
  • 1:03 - 1:06
    Vergi memuru, tıpkı bazı parçacıkların Higgs alanı ile
  • 1:06 - 1:08
    etkileşmemesi gibi,
  • 1:08 - 1:10
    kalabalıkla etkileşmez.
  • 1:10 - 1:12
    Etkileşme yapmayan parçacıklar,
  • 1:12 - 1:13
    örneğin fotonlar,
  • 1:13 - 1:14
    kütlesiz parçacıklardır.
  • 1:14 - 1:18
    Şimdi aynı odaya Peter Higgs'in girdiğini varsayalım,
  • 1:18 - 1:19
    belki bir bira alacak.
  • 1:19 - 1:20
    Bu durumda, fizikçiler
  • 1:20 - 1:23
    derhal Higgs'in etrafını saracak ve
  • 1:23 - 1:24
    adını taşıyan bozonun özelliklerinin
  • 1:24 - 1:27
    ölçümlerine dair çalışmalarını soracaktır.
  • 1:27 - 1:29
    Kalabalıkla yoğun bir etkileşimi olduğundan,
  • 1:29 - 1:31
    Higgs'in odadan geçişi yavaş olacaktır.
  • 1:31 - 1:32
    Benzetimimizi sürdürürsek,
  • 1:32 - 1:34
    Higgs alanla yaptığı etkileşim dolayısıyla
  • 1:34 - 1:36
    kütleli bir parçacık hâline gelmiştir.
  • 1:36 - 1:38
    Peki eğer Higgs alanı bu ise,
  • 1:38 - 1:40
    Higgs bozonu bunun neresinde?
  • 1:40 - 1:43
    Parti meraklılarının odaya düzgün biçimde
  • 1:43 - 1:45
    dağıldıklarını düşünelim.
  • 1:45 - 1:47
    İçlerinden biri başını kapıya çevirip,
  • 1:47 - 1:48
    uzak bir rakip laboratuvarda, bir keşif
  • 1:48 - 1:51
    yapıldığı dedikodusunu ortaya atıyor.
  • 1:51 - 1:53
    Kapıya yakın insanlar bunu duyarken,
  • 1:53 - 1:54
    uzaktakiler duymuyor.
  • 1:54 - 1:56
    Dolayısıyla olayı anlamak için kapıya yaklaşıyorlar.
  • 1:56 - 1:58
    Böylece kalabalıkta bir kümelenme oluşuyor.
  • 1:58 - 2:00
    Dedikoduyu duyan insanlar,
  • 2:00 - 2:02
    durumun getirdiklerini tartışmak için
  • 2:02 - 2:03
    önceki konumlarına dönüyor,
  • 2:03 - 2:06
    ama bu sefer daha uzaktakiler neler olduğunu soruyor.
  • 2:06 - 2:08
    Sonuçta odanın içinde, oda boyunca ilerleyen
  • 2:08 - 2:10
    bir küme oluşumuş oluyor.
  • 2:10 - 2:12
    Bu kümeyi Higgs bozonuna benzetebiliriz.
  • 2:12 - 2:14
    Şunu hatırlamak önemlidir:
  • 2:14 - 2:16
    Parçacık ne kadar kütleli ise
  • 2:16 - 2:17
    Higgs alanı ile o kadar etkileşmez.
  • 2:17 - 2:19
    Parti benzetimimizde,
  • 2:19 - 2:22
    odaya girene dek tüm parçacıklar eşdeğerdir.
  • 2:22 - 2:25
    Peter Higgs'in de, vergi memurunun da kütlesi sıfırdır.
  • 2:25 - 2:27
    Onlara kütle kazandıran şey,
  • 2:27 - 2:29
    kalabalıkla etkileşimleridir.
  • 2:29 - 2:30
    Bunu tekrar söyleyeceğim.
  • 2:30 - 2:33
    Kütle, bir alanla etkileşimden doğar.
  • 2:33 - 2:34
    Özetleyelim.
  • 2:34 - 2:36
    Bir parçacık, alanla nasıl etkileştiğine bağlı olarak
  • 2:36 - 2:38
    az ya da çok kütle kazanır.
  • 2:38 - 2:41
    Tıpkı farklı kişilerin, popülerliklerine bağlı olarak,
  • 2:41 - 2:44
    kalabalığı farklı hızlarda aşmaları gibi.
  • 2:44 - 2:45
    Higgs bozonu ise alandaki bir kümedir,
  • 2:45 - 2:47
    odada dolaşan dedikodu gibi.
  • 2:47 - 2:49
    Tabi ki bu benzetim sadece
  • 2:49 - 2:50
    bir benzetimdir,
  • 2:50 - 2:52
    ama şimdiye dek uydurulmuş
  • 2:52 - 2:53
    en iyi benzetim bu.
  • 2:53 - 2:54
    Yani olay bu.
  • 2:54 - 2:56
    Higgs Alanı ve Higgs bozonu
  • 2:56 - 2:57
    konusu böyle.
  • 2:57 - 3:00
    Sürmekte olan araştırmalar onu bulup bulmadığımızı
  • 3:00 - 3:02
    gösterecek ve ödül, büyük olasılıkla
  • 3:02 - 3:04
    bir şişe şampanyadan ibaret olmayacak.
Title:
Higgs Alanı açıklanıyor - Don Lincoln
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-higgs-field-explained-don-lincoln

21.yüzyılın başlarının en önemli bilimsel keşiflerinden biri kuşkusuz Higgs bozonu, ancak bu bozonu ve bu sihirli parçacığın Higgs Alanı'nı kavramak son derece zor. Don Lincoln, büyük bir kokteyl partisi, gürültücü bir fizikçi grubu ve Peter Higgs'in kendisi eşliğinde, hepimizin takdir edeceği bir benzetim sunuyor.

Ders: Don Lincoln, animasyon: Powerhouse Animation Studios Inc.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:20

  • Meric Aydonat

    Arkadaşlar, güzel bir çeviri olmuş ama başlığı sanki gazete haberi gibi olmuş. "explained" baslikta, "burada aciklaniyor" gibi bir anlamda. "Higg Alanı açıklaması" ya da "Higgs Alanı nedir?" gibi bir başlık bence konuşma için daha uygun olur, siz ne dersiniz?

  • Emre Kocahan

    Meriç Hanım, o benim de dikkatimi çekmişti fakat anlamsız olmadığı için karışmak istemedim. Görüşünüze katılıyorum, yalnız çevirmenin uygun gördüğü şekilde düzeltmesinden sonra tekrar gözden geçirme taraftarıyım.

  • S Uzel

    "Higgs Alanı açıklaması" ya da "Higgs Alanı açıklanıyor" olabilir bence de.
    Sanırım ikincisi (açıklanıyor) daha uygun gibi.

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.