Odpowiedź Dana Dennetta dla Ricka Warrena.

Filozof Dan Dennett namawia, aby szkoły uczyły o wszystkich religiach świata, byśmy mogli zrozumieć zjawisko religii jako fenomen naturalny. Następnie polemizuje z książką "The Purpose Driven Life" i jej przekazem, że aby żyć moralnie trzeba wyrzec się ewolucji.

Wspaniale być tu z powrotem.

Uwielbiam to wspaniałe zgromadzenie.

Pewnie się zastanawiacie, co to jest?

Pokazali zły slajd?

Otóż nie.

Kto zaprojektował to wspaniałe stworzenie?

To jest TED.

Technologia, Rozrywka (Entertainment), Projektowanie (Design), a tu krowa mleczna.

Cudownie zaprojektowane stworzenie.

Zastanawiałem się, jak wprowadzić ten temat.

Pomyślałem o starej rymowance Joyce Kilmer:

"Wiersze tworzą tacy głupcy, jak ja,

Ale tylko Bóg może stworzyć drzewo".

Można powiedzieć: "Bóg zaprojektował krowę".

Oczywiście Bóg miał sporo pomocy.

Oto przodek bydła.

Antylopa.

Zaprojektowana na drodze doboru naturalnego,

procesu trwającego miliony lat.

Później, tysiące lat temu, została udomowiona.

Ludzie przejęli nad nią opiekę

i, nie zdając sobie z tego sprawy,

wielokrotnie ją 'przeprojektowywali'.

Później zaczęli poddawać ją

pewnego rodzaju odwróconej inżynierii

odkrywając z jakich części się składa, jak one działają

i jak je można udoskonalić.

Po co w ogóle mówię o krowach?

Bo w dużym stopniu to samo dotyczy religii.

Religie to fenomen naturalny.

Tak naturalny, jak krowy.

Ewoluowały przez tysiąclecia.

Mają podłoże biologiczne, zupełnie jak antylopa.

Zostały udomowione, a ludzie

"przeprojektowują" je od tysięcy lat.

To jest TED i chciałbym mówić o projektowaniu.

Przez ostatnie cztery lata,

odkąd zobaczyliście mnie tu po raz pierwszy,

kiedy to mówiłem o religii,

bez przerwy zajmowałem się tym tematem,

mianowicie odwróconą inżynierią religii.

Niektórych taki pomysł przeraża,

złości lub niepokoi, w taki czy inny sposób.

Chcę przełamać tę klątwę.

Religie to ważne zjawisko naturalne.

Powinniśmy się o nich uczyć tak samo intensywnie,

jak o innych naturalnych zjawiskach,

np. o globalnym ociepleniu,
o czym mówił wczoraj Al Gore.

Dzisiejsze religie są genialnie zaprojektowane.

To potężne instytucje społeczne,

których wiele cech można wywieść z przeszłości

dzięki odwróconej inżynierii.

Podobnie jak u krowy, mamy tu trochę
ewolucji w wyniku doboru naturalnego

i trochę mniej lub bardziej inteligentnego projektu,

przeprowadzonego przez ludzi,

próbujących "przeprojektować" swoje religie.

TED to nie miejsce na promocję książek,

ale pokażę ten slajd, bo moja książka

zawiera ważny przekaz, który powinniście usłyszeć.

Bardzo interesuje mnie wasza reakcja.

Przedstawiam w niej pewną propozycje polityczną.

W tej chwili nie znam religii na tyle,

żeby móc wysunąć inną.

Podobne uwagi już dziś słyszeliście.

Oto moja propozycja.

Postaram się to wyjaśnić w kilka minut.

Nauka o religiach świata w szkołach podstawowych,

średnich, publicznych, prywatnych
i w nauczaniu domowym.

Proponuję, że skoro wymagamy nauki czytania,

pisania, matematyki czy historii,

powinniśmy też uczyć faktów

na temat wszystkich religii świata,

ich historii, podstaw, ich tekstów,

muzyki, symbolizmu, ich zakazów i wymogów.

Należy opierać się jedynie na prostych faktach,

nietendencyjnie, i uczyć wszystkie dzieci.

Jeśli uczycie je o tych zagadnieniach,

reszta przedmiotów jest dowolna.

Oto maksymalna tolerancja wolności religijnej.

Poinformowanie o innych religiach uprawniałoby,

na dowolnym etapie i w dowolnym zakresie,

do wychowywania dzieci w dowolnej wierze.

Trzeba uświadomić je o innych religiach.

Dlaczego o tym mówię?

Demokracja polega na świadomych obywatelach.

Świadome przyzwolenie to podłoże

naszego rozumienia demokracji.

Nieświadome przyzwolenie nie jest jej warte.

Jest jak rzut monetą, właściwie bez znaczenia.

Demokracja bazuje na świadomym przyzwoleniu.

Traktujemy ludzi jako osoby dorosłe i odpowiedzialne.

Dzieci poniżej wieku przyzwolenia
to specjalny przypadek.

Posłużę się słowem użytym przez pastora Ricka:

rodzice to opiekunowie swoich dzieci.

Nie ich właściciele.

Nie masz prawa własności do swoich dzieci.

Jesteś odpowiedzialny przed światem,

państwem, nimi samymi za właściwą opiekę.

Ucz je wiary, która jest dla ciebie ważna

ale uważam, że masz obowiązek je uświadomić

na temat istnienia w świecie innych zasad.

Poświęciłem temu tyle czasu,

bo zafascynowały mnie reakcje na tę propozycję.

Pewien krytyk z gazety katolickiej
uznał je za "totalitarne".

Mnie wydają się praktycznie wolnościowe.

Czy nauka czytania, pisania
i liczenia jest totalitarna?

Nie sądzę.

Chodzi mi o fakty, tylko fakty.

Nie wartości, tylko fakty o religiach świata.

Inny recenzent użył słowa "prześmieszna".

Bardzo niepokoi mnie fakt,

że ktoś uznał to za żart.

Moim zdaniem to wiarygodne,

naturalne rozwinięcie obecnych zasad demokracji

i szokuje mnie, że ktoś uznaje to za niedorzeczne.

Wiele religii tak trzęsie się

nad czystością wiary wśród dzieci,

że z rozmysłem utrzymują je w niewiedzy
na temat innych wierzeń.

Takiej postawy nie da się chyba obronić

i bardzo ciekawi mnie wasza opinia.

Dobrze, zmiana tematu.

Wróćmy do krowy.

To zdjęcie ściągnąłem z sieci.

Facet po lewej stronie odgrywa tu ważną rolę.

To jest opiekun.

Krowy nie mogłyby żyć bez ludzi, są udomowione.

Jest to rodzaj ektosymbiozy.

Potrzebują nas, by przetrwać.

Pastor Rick właśnie przed chwilą mówił o owcy.

Ja też powiem o owcy.

Dużo tu niespodziewanej zbieżności.

Jak to sprytnie ze strony owiec,
że znalazły sobie pasterzy!

Pomyślcie, ile na tym zyskały.

Miały na kogo przerzucić wszystkie swoje problemy:

ochronę przed drapieżnikami, pożywienie,
dbanie o zdrowie.

Jedynym kosztem dla stada było ograniczenie wolnego współżycia.

Co za interes.

Można powiedzieć: "Ale sprytne owce!"

Tyle tylko, że to nie owce wykazały się sprytem.

Wiadomo, że owce nie grzeszą inteligencją.

To nie był ich pomysł.

Nie miały zielonego pojęcia.

Zagrywka była jednak bardzo sprytna.

Tylko czyja to była zagrywka?

Zdecydowanie doboru naturalnego.

Francis Crick, który z Jimem Watsonem
odkrył struktury DNA,

zażartował kiedyś z czegoś, co nazywał
Drugą Zasadą Orgela.

Leslie Orgel to biolog molekularny, genialny facet,

a Druga Zasada Orgela mówi:
"Ewolucja jest sprytniejsza od ciebie".

Nie chodzi o Inteligentny Projekt,
nie wg Francisa Cricka.

Ewolucja jest sprytniejsza od ciebie.

Jeśli to rozumiesz, to rozumiesz także dlaczego

teoria Inteligentnego Projektu to zwykła mistyfikacja.

Projekty odkryte na drodze doboru naturalnego

są niewiarygodnie genialne.

Biologów wciąż na nowo fascynuje geniusz odkryć.

Sam proces jednak nie ma celu,

nie ma etapu planowania, projektowania.

Będąc tutaj cztery lata temu

opowiedziałem o mrówce na źdźble trawy.

Dlaczego mrówka się wspinała?

Bo jej mózg był zakażony motyliczką wątrobową,

która, by się rozmnożyć, musiała trafić
do brzucha owcy lub krowy.

To była trochę upiorna historia.

Myślę, że niektórzy ją źle zrozumieli.

Motyliczki nie są inteligentne.

Oświadczam, że inteligencja motyliczki

jest gdzieś pomiędzy petunią a marchewką.

Nie są zbyt błyskotliwe. Nie muszą.

Ta zależność uczy nas,

że nie trzeba mieć rozumu, by korzystać z sytuacji.

Projektowanie istnieje w naturze,
ale nie w czyjejś głowie.

Nie musi.

Bo tak działa ewolucja.

Pytanie: czy udomowienie było dla owiec dobre?

Było świetne dla ich sprawności genetycznej.

Chcę wam przypomnieć o wspaniałej idei

którą Paul MacCready
przedstawił na TED 3 lata temu.

Powiedział:

10 tys. lat temu, u zarania rolnictwa,

populacja ludzka łącznie ze zwierzętami domowymi

wynosiła około 0.1% ziemskich kręgowców.

Tak było tylko 10 tys.lat temu.

W kategoriach biologicznych to jak wczoraj.

A dziś? Czy ktoś pamięta, co powiedział MacCready?

98%.

Tego dokonaliśmy na tej planecie.

Później rozmawiałem z Paulem.

Ciekawiło mnie jak to obliczył,

jakie miał źródła itd.

Pokazał mi artykuł, w którym o tym napisał.

Zawierał akapit, którego Paul tutaj nie przedstawił,

a sądzę, że jest tak dobry, że go wam przeczytam.

"Przez miliardy lat na jedynej w swoim rodzaju kuli,

przypadek namalował cienką warstwę życia:

skomplikowaną, nieprawdopodobną,
wspaniałą i delikatną.

Nagle my, ludzie, nowo przybyły gatunek,

przestaliśmy podlegać
naturalnym mechanizmom równowagi

zwiększyliśmy populację, technologię i inteligencję,
osiągając straszną władzę.

Teraz to my malujemy".

Słyszeliśmy, że atmosfera przypomina
cienką warstwę lakieru.

Życie to tylko cienka warstwa farby na tej planecie.

I to my trzymamy pędzel.

Jak to możliwe?

Kluczem naszej dominacji na ziemi jest kultura,

a kluczem do kultury jest religia.

Gdyby marsjańscy naukowcy przybyli na Ziemię,

zdumiałoby ich wiele rzeczy.

Czy ktoś wie, co to jest?

Ja wam powiem.

To milion ludzi nad Gangesem w 2001 roku,

chyba największe zgromadzenie ludzi w historii,

widziane na zdjęciu satelitarnym.

Oto inny duży tłum.

I oto następny tłum, w Mekce.

Marsjanie byliby zaskoczeni.

Chcieliby wiedzieć skąd się to wzięło,
po co istnieje i jak się napędza.

Pominę to.

Mrówka nie jest osamotniona.

Istnieje wiele wspaniałych przykładów.

W tym wypadku pasożyt dostaje się do myszy

a potrzebuje przedostać się do brzucha kota.

Zmienia mysz w nieustraszoną Super Mysz,

która wybiega w otwartą przestrzeń, gdzie zje ją kot.

Prawdziwa historia.

To oportunistyczni autostopowicze.

Ten slajd widzieliście już cztery lata temu:

pasożyt atakujący mózg,

wywołuje nawet zachowania samobójcze,

choć przeczą przydatności genetycznej nosiciela.

Czy my też tacy jesteśmy?

Tak, we wspaniały sposób.

Po arabsku "Islam" oznacza "uległość".

Oznacza: "oddanie własnych potrzeb woli Allaha".

Ale nie mówię tylko o Islamie.

Także o chrześcijaństwie.

Znalazłem te nuty na paryskim straganie z książkami.

Napisano na nich po łacinie:

"Semen est verbum Dei. Sator autem Christus".

"Słowo Boże jest nasieniem, a siewcą jest Chrystus".

Ten sam pomysł! No, nie całkiem.

Chrześcijanie też chwalą fakt, że oddali się Bogu.

Przytoczę kilka cytatów.

"Sercem wyznania jest poddanie.

Ulegli ludzie usłuchają słowa Bożego,
nawet jeśli nie ma sensu".

To słowa Ricka Warrena

z książki "The Purpose Driven Life" (Celowe życie).

Chciałbym teraz krótko pomówić o tej książce.

Wszyscy macie egzemplarz.

Dopiero co słuchaliście autora.

Teraz omówię ja z punku widzenia projektowania.

Uważam, że to genialna książka.

Po pierwsze - zamiar.

Przed chwilą usłyszeliście, co oznacza zamiar:

to nadanie celu życiu milionów ludzi - jemu się udało.

Czy to dobry zamiar?

Sam w sobie z pewnością jest wspaniały.

On ma zdecydowanie rację.

Istnieje wielu ludzi bez celu w życiu,

a nadanie ich życiu celu to wspaniała sprawa.

Ode mnie ma za to 5 z plusem.

Czy zamiar został osiągnięty?

Tak.

30 milionów wydrukowanych egzemplarzy.

Niech się wypcha Al Gore.

(Śmiech)

Rick osiąga to, czego Al próbuje.

To fantastyczne dokonanie.

Ale w jaki sposób?

Przez genialne 'przeprojektowanie'
tradycyjnych wartości religijnych,

aktualizację, ciche odrzucanie przestarzałych cech,

i nową interpretację,

To jest ewolucja religii, trwająca od tysięcy lat,

której on jest obecnym zdolnym użytkownikiem.

Przecież nie muszę wam tego mówić.

Przed chwilą go słuchaliście.

Doskonały wgląd w psychologię człowieka,
mądre porady na każdej stronie.

Co więcej, opisuje pracę od środka.

Na prawdę to doceniam.

Na przykład w dodatku wyjaśnia

swoje wybory tłumaczeń różnych wersów z Biblii.

Książka jest jasna, żywa, przystępna,
pięknie skonstruowana.

Ma wystarczającą ilość powtórzeń.

To bardzo ważne.

Każde powtórzenie tworzy w umyśle kolejną kopię.

Każde powtórzenie tworzy w umyśle kolejną kopię.

(Śmiech)

Teraz wszyscy razem: Każde powtórzenie

tworzy w umyśle kolejną kopię.

Dziękuję.

Teraz dochodzimy do mojego problemu.

Jestem absolutnie szczery mówiąc o tym,

co doceniam w tej książce.

Chciałbym jednak, żeby była lepsza.

Mam z nią kilka problemów.

Byłbym nieszczery, gdybym o nich nie wspomniał.

Gdyby tylko autor wydał korektę,

drugą wersję książki.

"Prawda Cię wyzwoli" mówi Biblia

i ja też chcę żyć według tej zasady.

Według mnie niektóre twierdzenia są nieprawdziwe.

Częściowo wynika to tylko z różnicy poglądów

i to nie jest moje główne zażalenie.

Tylko to zaznaczam.

Oto akapit, w zasadzie zgodny z tym, co powiedział.

"Gdyby Bóg nie istniał, bylibyśmy przypadkiem,

wynikiem astronomicznej przypadkowości
w skali wszechświata.

Można by odłożyć tę książkę, bo życie nie miałoby celu,

sensu ani znaczenia.

Nie istniałoby dobro i zło, ani nadzieja
przekraczająca przelotne ziemskie istnienie".

Ja w to po prostu nie wierzę.

Poza tym myślę, że film Homera Groeninga

przedstawia piękną alternatywę dla tych poglądów.

Tak, znaczenie i powody dobra i zła istnieją.

Nie trzeba wierzyć w Boga, żeby postępować dobrze, czy żeby widzieć sens istnienia.

Ale to jest tylko różnica poglądów.

Nie to mnie tak na prawdę martwi.

"Bóg zaprojektował ziemskie środowisko,
abyśmy mogli w nim żyć".

Mam wrażenie, że dla wielu ludzi oznacza to,

że nie musimy robić tego, do czego Al Gore

stara się nas w pocie czoła przekonać.

Zupełnie mi się to nie podoba.

"Wszystkie wyniki badań nauk biologicznych

popierają założenie, że kosmos jest specyficznie zaprojektowaną całością,

a życie i ludzkość
są jej centralnym założeniem i celem;

całością, w której wszystkie aspekty rzeczywistości

znajdują znaczenie i wytłumaczenie".

To słowa Michaela Dentona. Jest kreacjonistą.

Chwileczkę.

Ponownie czytam.

Czytam trzy, cztery razy i myślę,

"Czy on na prawdę popiera
teorię Inteligentnego Projektu?

Czy on popiera kreacjonizm?"

Trudno powiedzieć.

Więc znów sobie myślę, "Nie wiem, czy chcę

żeby mnie to już zdenerwowało".

Dalej znajduję: "Noe nigdy nie widział deszczu,

bo przed powodzią Bóg nawodnił ziemię od dołu".

Wolałbym, żeby tego zdania tam nie było, bo to fałsz.

Uważam, że takie myślenie o historii planety,

po tym jak już słyszeliśmy o tej historii

na przestrzeni milionów lat,

odsuwa ludzi od naukowego rozumienia.

Rick Warren używa naukowych pojęć, faktoidów

i informacji w bardzo interesujący sposób.

"Bóg ukształtował cię po to, byś mu służył

na swój wyjątkowy sposób.

Dokładnie zmieszał DNA, z którego powstałeś".

Dla mnie to fałsz.

Możemy to oczywiście traktować metaforycznie.

"Mózg może przechowywać 100 bilionów faktów.

umysł umie podejmować 15 tys. decyzji na sekundę".

Ciekawe, czy istnieje interpretacja,
wg której to do przyjęcia.

Może jakoś dałoby sie to uznać za prawdę.

"Antropologowie stwierdzili, że religijność
to powszechna potrzeba,

którą Bóg zaszczepił w podstawy naszego istnienia.

To wrodzona potrzeba łączenia się z Bogiem".

W pewnym sensie się z nim zgadzam,

z tym wyjątkiem, że według mnie
ma to wyjaśnienie ewolucyjne.

Głęboko rozstraja mnie w jego książce dowodzenie,

że jeśli chcesz być moralny,

jeśli chcesz nadać swojemu życiu sens,

to musisz wierzyć w Inteligentny Projekt;
musisz odrzucić

teorię ewolucji na drodze doboru naturalnego.

By rozwiązać problemy dzisiejszego świata

musimy traktować poważnie biologię ewolucyjną.

Czyjej prawdy będziemy słuchać?

Oto fragment z "The Purpose Driven Life":

"Biblia musi stać się
nadrzędnym standardem w moim życiu,

kompasem, na którym polegam,
mądrym doradcą, którego posłucham

i punktem odniesienia dla wszystkiego,
co mnie otacza".

Może i racja, tylko co dalej?

I oto fragment, który mnie niepokoi.

Pamiętajcie, już go wcześniej przytaczałem.

"Ulegli ludzie słuchają słowa Bożego,
nawet jeśli nie ma sensu".

W tym kłopot.

"Nigdy nie kłóć się z Diabłem.

Lepiej się kłóci niż ty, ma tysiące lat wprawy".

Rick Warren nie wynalazł jednak tej zagrywki.

To stara zagrywka.

To sprytna adaptacja religii.

Jak karta z rękawa wobec każdej rozsądnej krytyki.

"Nie podoba ci się moja interpretacja?

Masz w stosunku do niej realne kontrargumenty?

Nie słuchaj, nie słuchaj!

To Diabeł przez ciebie przemawia".

Tak zniechęcamy myślących obywateli,

a przecież takich najbardziej nam potrzeba.

Mam jeszcze jedną kwestię i kończę.

Bardzo ciekawi mnie reakcja Ricka.

Jezus powiedział: "Idźcie
i nauczajcie wszystkie narody,

udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna

i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać
wszystko, co wam przykazałem".

Według Biblii tylko Jezus może zbawić świat.

Widzieliśmy wiele wspaniałych map świata

przez ostatni dzień.

Oto jedna, już nie tak piękna.

Pokazuje po prostu religie świata.

Ten graf pokazuje obecny rozkład religii.

Czy rzeczywiście chcemy ogarnąć wszystkie religie,

jeśli ich święte księgi mówią im:

"Nie słuchaj ich, przemawia przez nich Szatan!"

To chyba zbyt skomplikowana platforma,

żeby wiązać z nią przyszłość.

Zobaczyłem ostatnio napis przed kościołem w Maine:

"Dobro bez Boga jest zerem".

Zabawne w pewnym sensie.

Sprytny mały mem.

Ja w to nie wierzę i uważam, że takie podejście

jest jednym z naszych głównych problemów.

Na pewno znacie wielu wspaniałych,
oddanych, zaangażowanych

ateistów, agnostyków, którzy są dobrzy bez Boga.

Znacie też wielu wierzących,
którzy chowają się za świątobliwością

zamiast czynić dobro.

Chciałbym, żebyśmy pozbyli się tego memu.

Chciałbym, żeby wyginął.

Dziękuję bardzo za uwagę.

(Brawa)