< Return to Video

The pharaoh that wouldn't be forgotten - Kate Narev

  • 0:07 - 0:10
    Khoảng 3500 năm trước ở Ai Cập,
  • 0:10 - 0:14
    một vị Pharaoh là nạn nhân của
    một cuộc tấn công tàn bạo.
  • 0:14 - 0:16
    Nhưng không phải là cuộc tấn công vật lí.
  • 0:16 - 0:20
    Vị vua này đã chết hai mươi năm.
  • 0:20 - 0:22
    Một cuộc tấn công vào lịch sử,
  • 0:22 - 0:27
    một hành động đáng nguyền rủa.
  • 0:27 - 0:30
    Kẻ nào đó đã phá hủy
    các bức tượng của vị vua này,
  • 0:30 - 0:36
    bằng cách dùng một cái đục, cố gắng xóa
    tên và hình ảnh cả vị vua khỏi lịch sử.
  • 0:36 - 0:39
    Vị vua đó là ai,
    và điều gì ẩn giấu sau vụ tấn công này?
  • 0:39 - 0:41
    Đây là then chốt:
  • 0:41 - 0:44
    vua Hatshepsut là phụ nữ.
  • 0:44 - 0:48
    Theo lẽ thường tình,
    bà ấy không bao giờ nên trở thành vua.
  • 0:48 - 0:51
    Mặc dù phụ nữ giữ ngôi vua là hợp pháp,
  • 0:51 - 0:54
    nhưng nó đã làm xáo trộn một số
    niềm tin cốt yếu của người Ai Cập.
  • 0:54 - 0:58
    Đầu tiên, vua được xem là hiện thân sống
  • 0:58 - 1:00
    của nam thần Horus.
  • 1:00 - 1:04
    Thứ hai, sự xáo trộn luật lệ truyền thống
    của nam giới
  • 1:04 - 1:07
    là một thử thách đáng gờm với Maat,
  • 1:07 - 1:12
    có nghĩa là "chân lý", biểu thị
    một niềm tin vào thứ bậc và sự công bằng,
  • 1:12 - 1:14
    mang tính sống còn với người Ai Cập.
  • 1:14 - 1:16
    Hatshepsut có lẽ đã cố gắng để thích ứng
  • 1:16 - 1:21
    với niềm tin ấy trong sự kết nối thứ bậc
    và sự gia trưởng thông qua chức vị của bà.
  • 1:21 - 1:22
    Bà lấy tên là Maatkare,
  • 1:22 - 1:25
    và đôi khi ám chỉ bản thân
  • 1:25 - 1:28
    như là Hatshepsu,
    với chữ cuối thuộc về đàn ông.
  • 1:28 - 1:32
    Nhưng dường như, những nỗ lực ấy
    đã không thuyết phục được mọi người.
  • 1:32 - 1:34
    và kẻ nào đó có lẽ đã xóa đi
    hình ảnh của Hatshepsut.
  • 1:34 - 1:38
    Vì vậy thế giới có thể quên đi
    sự xáo động đối với Maat,
  • 1:38 - 1:41
    và Ai Cập có thể cân bằng trở lại.
  • 1:41 - 1:45
    Hơn nữa, Hatshepsut không phải là
    người thừa kế hợp pháp của ngai vàng,
  • 1:45 - 1:48
    mà là một nhiếp chính,
    một vị đồng quốc vương thay thế.
  • 1:48 - 1:52
    Vương quyền của Ai Cập theo truyền thống
    là cha truyền con nối.
  • 1:52 - 1:56
    Từ vua Thutmose I
    đến con trai Thusmose II,
  • 1:56 - 1:58
    chồng của Hatshepsut.
  • 1:58 - 2:03
    Đúng ra vương vị sẽ truyền từ Thutmose II
    trực tiếp cho con trai Thutmose III,
  • 2:03 - 2:07
    nhưng Thutmose III chỉ là một cậu bé
    khi cha cậu qua đời.
  • 2:07 - 2:10
    Hatshepsut, vợ cả của vua
    và giờ là góa phụ,
  • 2:10 - 2:13
    vào cuộc để giúp đỡ với vai trò
    nhiếp chính cho con chồng.
  • 2:13 - 2:18
    nhưng cuối cùng lại cầm quyền bên cạnh cậu
    như một vị vua thực thụ.
  • 2:18 - 2:21
    Có lẽ Thutmose III đã giận dữ vì điều đó.
  • 2:21 - 2:24
    Có lẽ cậu ta là kẻ đã
    xóa đi hình ảnh của bà.
  • 2:24 - 2:27
    Cũng có thể là ai đó
    muốn làm ô danh Hatshepsut
  • 2:27 - 2:29
    bởi vì bà là một vị vua tồi.
  • 2:29 - 2:32
    Nhưng các bằng chứng đã chỉ ra
    bà thật sự là vị vua giỏi.
  • 2:32 - 2:36
    Bà thành thạo hoàn thành
    vai trò truyền thống của chức vụ.
  • 2:36 - 2:37
    Một nhà xây dựng tuyệt vời.
  • 2:37 - 2:40
    Đền thờ của bà, Djeser-Djeseru,
  • 2:40 - 2:43
    là một hiện tượng kiến trúc thời điểm đó
  • 2:43 - 2:45
    và được ngưỡng mộ tận ngày nay.
  • 2:45 - 2:47
    Bà đã phát triển kinh tế của Ai Cập,
  • 2:47 - 2:52
    điều khiển một sứ mệnh thành công
    đến vùng đất xa xôi bằng thuyền thúng.
  • 2:52 - 2:54
    Bà ấy có mối liên hệ tôn giáo rất mạnh.
  • 2:54 - 2:58
    Bà được mệnh danh
    là con gái thần Amun.
  • 2:58 - 3:02
    Và bà giỏi quân sự
    vớichiến dịch Nubian
  • 3:02 - 3:06
    và bà đã cùng chiến đấu
    với binh lính trong trận chiến.
  • 3:06 - 3:10
    Tất nhiên, chúng ta cần cẩn thận
    khi đánh gia sự thành công
  • 3:10 - 3:11
    sự nghiệp của Hatshepsut,
  • 3:11 - 3:15
    vì có nhiều bằng chứng
    được viết bởi chính Hatshepsut.
  • 3:15 - 3:18
    Bà kể câu chuyện của chính mình
    bằng hình ảnh và chữ viết
  • 3:18 - 3:20
    trên tường trong đền thờ của mình
  • 3:20 - 3:23
    và trong nhà thờ nhỏ bà xây để thờ Amun.
  • 3:23 - 3:27
    Vậy kẻ nào đã phạm tội
    chống lại kí ức về Hatshepsut?
  • 3:27 - 3:33
    Mối nghi ngờ lớn nhất là con trai chồng
    và người đồng vị của bà, Thutmose III.
  • 3:33 - 3:36
    Cậu ta làm vậy vì tức giận
    bà cướp đi vương vị của mình?
  • 3:36 - 3:39
    Dường như sự phá hủy này
    chưa được thực hiện
  • 3:39 - 3:42
    cho tới 20 năm sau khi Hatshepsut qua đời.
  • 3:42 - 3:46
    Đó là quãng thời gian dài để ôm mối giận
    và hành động trong cơn thịnh nộ.
  • 3:46 - 3:49
    Có lẽ Thutmose III làm vậy để khiến
    thế lực của mình trông mạnh hơn.
  • 3:49 - 3:54
    Nhưng hầu như cậu ta hay kẻ nào đó
    có xóa đi những hình ảnh
  • 3:54 - 3:59
    thì người ta vẫn không quên
    vị nữ vương ngồi trên ngai vàng của Ai Cập.
  • 3:59 - 4:03
    Sự bất thường về giới này chỉ đơn giản
    quá đe dọa đến Maat
  • 4:03 - 4:06
    và phải được xóa sạch khỏi lịch sử.
  • 4:06 - 4:10
    May mắn thay, những nhà kiểm duyệt xưa
    cũng không đủ thấu đáo.
  • 4:10 - 4:13
    Đủ bằng chứng sót lại để chúng ta
    chắp nối xem điều gì đã xảy ra,
  • 4:13 - 4:19
    nên câu chuyện vô song về người phụ nữ
    quyền lực ấy bây giờ có thể được kể lại.
Title:
The pharaoh that wouldn't be forgotten - Kate Narev
Description:

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:34

Vietnamese subtitles

Revisions