İnsan gözünün evrimi - Joshua Harvey

Tüm derse buradan ulaşın: http://ed.ted.com/lessons/the-evolution-of-the-human-eye-joshua-harvey
İnsan gözü harika bir mekanizma. Birkaç fotondan birkaç katrilyona kadar herhangi bir yeri algılayabilir ya da odak noktasını, önündeki ekrandan
uzaktaki ufuk çizgisine saniyenin üçte birinde değiştirebilir. Bu karmaşık yapılar nasıl evrimleşti? Joshua Harvey insan gözünün 500 milyon yıllık hikayesini ayrıntılarıyla anlatıyor.
Ders Joshua Harvey, animasyon Artrake Studio tarafından hazırlanmıştır.

İnsan gözü harika bir mekanizma.

Birkaç fotondan direkt güneş ışığına
kadar herhangi bir yeri algılayabilir

ya da odak noktasını, önündeki ekrandan

uzaktaki ufuk çizgisine saniyenin
üçte birinde değiştirebilir.

Aslında böyle inanılmaz
bir esneklik için gereken yapılar

bir zamanlar o kadar karmaşık
olarak görüldü ki

Charles Darwin'in kendisi bile gözün
evrimleştiği fikrinin

mümkün olan en yüksek derecede saçma
göründüğünü kabul etti;

ama gözün evrimi 500 milyon yıldan
daha önce başlamıştı.

İnsan gözünün hikayesi,

öglena gibi tek hücreli canlılarda bulunan

basit bir ışık beneği ile başladı.

Bu yapı ışığa duyarlı,
organizmanın kamçısına

bağlı olan proteinler yığınıdır.

Işığı ve yiyeceği bulduğunda aktifleşir.

Bu ışık beneğinin daha karmaşık bir türü,
yassı solucan olan planaryada bulunur.

Kase biçim gelen ışığın
yönünün algılanmasını

düz biçimden daha iyi sağlar.

Başka kullanımları içinde,

bu beceri, organizmanın gölge bulmasını
ve avcılardan saklanabilmesini sağlar.

Binlerce yıldan fazla sürede,

böyle ışık kaseleri
bazı organizmalarda derinleştikçe

öndeki açıklık küçüldü.

Sonuç iğne deliği etkisiydi. Bu etki
göze sadece ince bir ışık demetinin

girmesine izin verip bozulmayı azaltarak
çözünürlüğü çarpıcı bir ölçüde artırdı.

Ahtapotun atası olan notilusda,

iğne deliği gözü ileri çözünürlüğü ve
yönsel algılamayı sağlar.

İğne deliği basit görüntülerin
oluşumunu sağlasa da,

bildiğimiz göze doğru giden
en önemli adım mercektir.

Merceğin, enfeksiyonu önlemek için

açıklığı kapatan, ışık duyarlılığını ve
ışığın işlemden geçmesini

en iyi hale getiren sıvıyla
gözün içinin dolmasına imkan veren

şeffaf hücrelerden
evrimleştiği düşünülüyor.

Yüzeyde oluşan kristal proteinler,

ağ tabaka üzerindeki tek bir noktaya

ışığı odaklamada yararlı olduğunu
kanıtlayan bir şekil yarattı.

Gözün adapte olabilmesinde
mercek en önemli olan yapıdır.

Yakın ve uzak görüşe uyum
sağlamak için merceğin eğriliği değişir.

Mercekle birlikte bu iğne deliği
kamerasının şekli,

eninde sonunda insan gözüne
evrimleşecek şeyin temelini oluşturdu.

Daha ileri bir gelişme, iris denilen,
göze giren ışık miktarını

kontrol eden renkli bir halkayı ve

sklera denilen, gözün yapısını koruyan,

sağlam, beyaz, dış bir tabakayı ve

koruyucu ince örtü salgılayan
göz yaşı bezlerini içerecekti;

ama eşit derecede önemli olan,

aldığı daha keskin ve
renkli görüntüleri işlemek için

görsel korteksin genişlemesiyle,

gözün evrimine eşlik
eden beynin evrimiydi.

Artık biliyoruz ki gözümüz ideal
bir tasarım şaheseri olmaktan uzak olup,

adım adım ilerleyen
evrimin izlerini taşır.

Örneğin, insanlarda ağ tabakası
tersine çevrilmiştir ve

ışığı algılayan hücreler
göz açıklığına karşı ters yöne bakar.

Bu durum kör nokta ile sonuçlanır.

Optik sinir, arkadaki ışığa duyarlı
tabakaya ulaşmak için

ağ tabakayı delmek zorundadır.

Bağımsız olarak evrimleşen,
kafadan bacaklıların

benzer görünen gözleri

kör nokta olmadan görmelerini sağlayan
öne doğru bakan ağ tabakaya sahiptir.

Başka yaratıkların gözleri
farklı adaptasyonlar gösterir.

Dörtgöz balık denilen anableps,

suyun üstüne ve altına bakmak için
iki bölüme ayrılmış gözlere sahiptir.

Hem avcılarını hem de avlarını
görmek için mükemmeldir.

Klasik olarak gece avcıları olan kediler
yansıtıcı bir tabakayla evrimleştiler.

Bu tabaka, gözün algılayabileceği ışık
miktarını maksimuma ulaştırır ve

mükemmel gece görüşünü sağlamakla birlikte
kedilere özgü göz parıltısını verir.

Bunlar hayvanlar alemindeki geniş
göz çeşitliliğinin sadece birkaç örneği.

Eğer bir göz tasarımı yapabilseydin,
farklı bir şekilde yapar mıydın?

Bu soru o kadar da garip değil.

Bugünlerde doktorlar ve bilim insanları
görme engellilere yardım etmek amacıyla

biyomekanik implantların tasarlanması
için farklı göz yapılarını araştırıyorlar.

Çok uzak olmayan bir gelecekte,

insan gözünün hassaslığında ve
esnekliğinde yapılan makineler

kendi evriminin bile ötesine
geçmesini sağlayabilir.