< Return to Video

بریقەداری بایۆلومینسینس-لێسلی کێنا

  • 0:14 - 0:16
    وێنای شوێنێک بکە زۆر بە تاریکی
  • 0:16 - 0:18
    نەتوانی لە دەمووچاوتدا لووتت ببینیت.
  • 0:18 - 0:21
    چاو کراوە یان داخراو، هەمووی وەک یەک وایە
  • 0:21 - 0:24
    چونکە هەرگیز خۆر لەوێ نادرەوشێتەوە.
  • 0:24 - 0:26
    لە پێشەوە، روناکیەک دەبینی.
  • 0:26 - 0:28
    کاتێک تۆ دەچیت بۆ لێکۆڵینەوە،
  • 0:28 - 0:30
    گڵۆپێکی شین بە دەورتا دەسورێتەوە.
  • 0:30 - 0:32
    بیردەکەیتەوە، "دەتوانم
    هەمیشە سەیری ئەمە بکەم"
  • 0:32 - 0:33
    بەڵام ناتوانیت
  • 0:33 - 0:36
    چونکە دەمی ماسی ئەنگڵ
    یەک لە دوای یەک کراوەیە
  • 0:36 - 0:38
    و بە زیندووی دەتخوات.
  • 0:38 - 0:40
    تەنها یەکێکیت لەو بونەوەرە زۆرە
  • 0:40 - 0:42
    لە بنی زەریاکە کە زۆر درەنگ فێر دەبێت
  • 0:42 - 0:46
    بۆ بەرز نرخاندنی هێزی بایۆلومینسینس
  • 0:46 - 0:48
    بیۆلومینسێنس ئاماژەیە بۆ توانای
  • 0:48 - 0:51
    دروستکردنی رووناکی.
  • 0:51 - 0:53
    جەستەی مرۆڤ دەتوانێت شت دروست بکات
  • 0:53 - 0:56
    وەک ویکسی گوێ و بزماری پێی،
  • 0:56 - 0:57
    هەر ئۆرگانەکان
    دەتوانن بخولێنەوە
  • 0:57 - 1:00
    بەشێکی لەشیان بۆ ناو شووڵەکان دەگەشێنەوە.
  • 1:00 - 1:02
    وەک سروشت وای لێکردون کە ئامادەبن بۆ هەڵم.
  • 1:02 - 1:03
    بۆچی؟
  • 1:03 - 1:05
    بە شێوەیەک یان لە جۆرێکی تر،
  • 1:05 - 1:09
    بایۆلومینسینس چانسی ژیان بۆ
    مانەوە باشتر دەکات.
  • 1:09 - 1:10
    ئەستێرۆکەکە دەبات.
  • 1:10 - 1:12
    توانای سەوزی درەوشاوە
  • 1:12 - 1:14
    یارمەتی دەدات بۆ ڕاکێشانی هاوڕێیەک لە
    شەوێکی گەرم و هاویندا
  • 1:14 - 1:17
    بەڵام ئەوە یەکێکە لە زۆر شتە
    زیندوەکان کە دەتوانێت بدرەوشێتەوە
  • 1:17 - 1:20
    کرمی هێڵی ئاسنین، فیریشتریکس هیرتوس
  • 1:20 - 1:22
    دەتوانێت جەستەی بە
    دوو ڕەنگ ڕوناک بکات:
  • 1:22 - 1:23
    سوور و سەوز.
  • 1:23 - 1:24
    ئایا شتێک دەخۆیت
  • 1:24 - 1:27
    کە لە هێڵی فڕۆکەخانە دەچێت؟
  • 1:27 - 1:29
    هیچ دڕندەیەکی بەتواناش نابێت.
  • 1:29 - 1:32
    ڕووناکیە بریسکەدارەکان کرمەکە
    بە سەلامەتی دەپارێزن.
  • 1:32 - 1:34
    ئینجا لە قوڵای دەریاکە رۆبیان هەیە،
  • 1:34 - 1:36
    ئەکانثیرا پورپورا.
  • 1:36 - 1:37
    کاتێک هەست بە
    هەڕەشەکردن دەکا
  • 1:37 - 1:40
    هەورێکی گۆمی درەوشاوە لە دەمی دائەباتێ.
  • 1:40 - 1:41
    کەس فریای ئەوەی تر ناکەوێت
  • 1:41 - 1:44
    کاتێک تازە درەوشانەوەیان لەسەر کراوە؟
  • 1:44 - 1:46
    هەروەها، ئەو پووکە ڕاوکەرانە
    گەورەتر رادەکێشێت
  • 1:46 - 1:48
    کە دەیانەوێت دوژمنی ڕۆبیان بخۆن
  • 1:48 - 1:51
    کەواتە چی ئەگەر نەتوانرێ
    بیولومینس دروست بکەیت؟
  • 1:51 - 1:52
    کێشه نیه!
  • 1:52 - 1:53
    ڕێگای تر هەیە بۆ شتە زیندووەکان
  • 1:53 - 1:56
    بۆ ئەوەی کاری بایۆلومینسینیان بۆ بکات،
  • 1:56 - 1:59
    تەنانەت ئەگەر بە کەرەستەکانی
    درەوشانەوەش لەدایک نەببوون.
  • 1:59 - 2:00
    با دووبارە سەردانی ماسی ئەنگڵەکە کەین
  • 2:00 - 2:02
    ساتێک پێش ئەوەی
    هەوڵی خواردنی تۆ بدات.
  • 2:02 - 2:04
    ئەوە فریودانی درەوشانەوەیە
    لەسەر سەری؟
  • 2:04 - 2:07
    لە گیرفانێکی پێستەوە
    هاتووە پێی دەڵێن ئێسکا.
  • 2:07 - 2:10
    ئێسکا بەکتریای بایۆلۆجی هەیە.
  • 2:10 - 2:12
    ماسی ئەنگڵ ماسیەکە ناتوانێ
    خۆی لەوێ بدرەوشێتەوە،
  • 2:12 - 2:16
    بۆیە تورەکەیەکی بەکتریای
    درەوشاوەی لە خۆ دەگرت لە جیاتی.
  • 2:16 - 2:18
    ئەستێرۆکەکەت بیردێتەوە؟
  • 2:18 - 2:20
    لە ڕاستیدا دەتوانێت خۆی بدرەوشێتەوە.
  • 2:20 - 2:23
    لەناو چراکەی دوو ماددەی کیمیایین،
  • 2:23 - 2:25
    لوسیفەرین و لوسیفراز.
  • 2:25 - 2:28
    کاتێک ئەستێرۆکی لوکیفراز و لوسیفێرین
    تێکەڵ یەک دەبن
  • 2:28 - 2:29
    لە بوونی ئۆکسجیندا
  • 2:29 - 2:31
    وە سوتەمەنی بۆ خانەکە،
    پێی دەوترێت ئەی تی پی
  • 2:31 - 2:35
    کاردانەوەی کیمیایی وزەی
    لە شێوەی ڕووناکیدا دەدات.
  • 2:35 - 2:37
    کاتێک زاناکان زانییان
  • 2:37 - 2:40
    کە چۆن ئەستێرۆک لوسیفراز و
    لوسیفەرین دروست دەکات،
  • 2:40 - 2:41
    ئەندازیاری بۆماوەییان بەکارهێناوە
  • 2:41 - 2:43
    تا ئەم کاردانەوی
    رووناکییە دروست بکات
  • 2:43 - 2:46
    لە ناو شتە زیندووەکانی تردا
    ڕوودەدات کە ناتوانن بدرەوشنەوه.
  • 2:46 - 2:48
    بۆ نمونە، جینەکان دایانناوە،
  • 2:48 - 2:50
    یان ڕێنماییەکان، بۆ خانەیەک
  • 2:50 - 2:54
    بۆ دروستکردنی ئەستێرۆکی لوسیفەراس
    و لوسیفەرین بۆ ناو ڕووەکی تووتن.
  • 2:54 - 2:57
    هەر لەوێ ، ڕووەکی توتن
    ڕێنماییەکانی پەیڕەو کرد
  • 2:57 - 3:01
    خۆی هەڵکێشا بۆ ناو دی ئێن ئەی
    و وەک دارێکی کریسمەس دایئەماڵی.
  • 3:01 - 3:03
    جوانی بایۆلومینسینس،
  • 3:03 - 3:06
    وەک تیشکی خۆر یان گڵۆپی هەڵقوڵاو،
  • 3:06 - 3:07
    ئەوەیە کە گەرم نییە.
  • 3:07 - 3:09
    لە مەودایەکی گەرمیدا شوێن دەگرێت
  • 3:09 - 3:11
    کە شتێکی زیندوو ناسوتێنێت
  • 3:11 - 3:13
    وە بە پێچەوانەی داری درەوشاوە،
  • 3:13 - 3:16
    لە دەرەوە کاڵ ئەبنەوە کاتێک
    مادە کیمیاییەکانی ناوەوە بەکاردێ
  • 3:16 - 3:19
    کاردانەوەی بایۆلۆجی سەرچاوەی
    پڕکردنەوەکان بەکار ئەهێنێ
  • 3:19 - 3:21
    ئەوە یەک هۆکارە ئەندازیارەکان
  • 3:21 - 3:24
    هەوڵ دەدەن درەختی بایۆلۆجی گەشە پێبدەن.
  • 3:24 - 3:27
    تەنها بیر بکەوە، ئەگەر لە
    لایەکی ڕێگا خێراکان بچی
  • 3:27 - 3:29
    رێگا رووناک دەکە،
    تەنها ئۆکسجین بەکار ئەهینن
  • 3:29 - 3:32
    وە ئەوی تر بە ئازادی بەردەستە،
    سەرچاوەی خاوێن بۆ راکردن.
  • 3:32 - 3:35
    باسی بەرژەوەندی مانەوە بکەن !
  • 3:35 - 3:37
    کە یارمەتی هەسارەکەمان دەدات
    بۆ ئەوەی زیاتر بژین.
  • 3:37 - 3:39
    ئایا دەزانیت بیر لە ڕێگای تر بکەیتەوە
  • 3:39 - 3:42
    بۆ ئەوەی بیۆلومینسینس بەکار بهێنیت؟
  • 3:42 - 3:44
    ئەو درەوشاوەی پێوەی دەجوڵێیت لە ناو کەوێک
  • 3:44 - 3:46
    لەوانەیە
    بۆ دۆزینەوەی هاوڕێ،
  • 3:46 - 3:50
    بەڵام چۆن یولومینسینس
    دەتوانێت ژیانت باشتر بکات؟
  • 3:50 - 3:52
    ئەگەر بەم شێوەیە بیربکەیتەو،
  • 3:52 - 3:53
    تۆ رووناکیت بینیووە.
Title:
بریقەداری بایۆلومینسینس-لێسلی کێنا
Speaker:
لێسلی کێنا
Description:

View full lesson: http://ed.ted.com/lessons/the-brilliance-of-bioluminescence-leslie-kenna
هەندێک ئاژەڵی بەختەوەر بەشێوەیەکی سروشتی لەگەڵ بایۆلۆجیناسێک دا دەخوێندرین، یان توانای دروستکردنی ڕووناکییان هەیە. ئەستێرۆک و ماسی ئەنگڵ و چەند بوونەوەرێکی سەرسوڕهێنەرتر ئەم توانایە لە زۆر ڕوەوە بەکار دەهێنێت ، لەوانە مانەوە لە ژیاندا، راوکردن، و جووتبوون . لێسلی کێنا لێکۆڵینەوە دەکات لەسەر ئەو درەوشاوە جادووییە و گەڕانمان بۆ دووبارە کردنەوەی.
وانەیەک لەلایەن لێسلی کێنا، ئەنیمەیشن لە لایەن سینماتیک سوویدی.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:09

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.