Yapıştırıcı mı yoksa bant mı daha güçlü? - Elizabeth Cox

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/which-is-stronger-glue-or-tape-elizabeth-cox

Dünyadaki en eski yapıştırıcı 8.000 yaşının üstünde ve Ölü Deniz yakınında bir mağaradan geliyor. Bugün, her şeyi inşa ve tamir etmek için yeterli türde bant ve yapıştırıcımız var. Peki bunlara yapışkanlık sağlayan şey ne? Ve hangisi daha güçlü? Elizabeth Cox yapışkanların dünyasını açıklıyor.

Ders: Elizabeth Cox
Animasyon: Sinbad Richardson

Dünyanın en eski yapıştırıcısı
8.000 yıldan daha eski

ve Ölü Deniz'in yakınındaki
bir mağaradan geliyor.

İlk insanlar, hayvan kemiği

ve bitkisel özlerden
elde edilen bu karışımı

ve sepetlerini sağlamlaştırmak
ve araç gereç yapımında kullandılar.

Binlerce yıl sonra da

bitki ve hayvanlar, insan medeniyetini
bir arada tutan yapıştırıcı oldular.

Neredeyse her şeyin yapım ve tamiri için
yeterince bant ve yapıştırıcımız var.

Peki bant ve yapıştırıcıya
yapışkanlığı sağlayan ne?

Ayrıca hangisi daha güçlü?

Yapışkanlar sentetik moleküllerden

veya bitki nişastası dekstirin,

süt proteini kasein

ve ağaç rezenesindeki
çam sakızından elde edilebilir.

İşe yaramaları için hem yapışkanlı,
hem de tutturucu bağları olması lazım.

Yapışkanlı bağlar
yapışkanın moleküllerinde

ve yapıştığı nesnenin moleküllerinde olur.

Tutturucu bağlar da yapıştırıcı ve bantın
kendi molekülleri arasında olur,

etkenleri bir arada tutar.

Yapışkanların çoğu çözeltide çözülmüş
yapışkanlı polimerler içerir,

bu onların şişenin içine
yapışmamalarını sağlar.

Pek çok yapıştırıcının güçlü kokusu
bu çözeltiden geliyor,

açık havaya maruz kalınca buharlaşıyor.

Bazı yapıştırıcılar
çözelti olarak su kullanır,

bazıları ise solunması sağlığa zararlı
kimyasallar kullanır.

Kurumak yerine kimyasal reaksiyon gösteren
birden fazla bileşenli yapıştırıcılar

daha güçlü bir sağlamlaştırma yaratır.

Yapıştırıcının yapışkan ve tutturucu
her iki özelliği de oldukça güçlü,

ama kuruma süreçleri
onları geriye döndürülemez kılıyor.

Bu yüzden yapıştırıcılı bir yüzey
kuruduktan sonra kırılırsa

yeni yapıştırıcı olmadan düzeltilemez.

Bunun aksine, yapıştırmada
bant kullanılırsa

daha zayıf, geri dönüşü mümkün
bağlar oluşturur,

yani yüzeydeki bantı çıkarıp
yüzeyi tekrar kullanabilirsiniz.

Van der Waals güçleri denen
bu zayıf bağlar,

herhangi iki materyal arasında olabilir,

ancak yalnızca birbirlerine
aşırı derecede yakınlarsa,

çıplak gözle görebileceğimizden
çok daha yakın.

Bantın çeşitli bileşenlerden oluşan
kombinasyonu genellikle plastik

veya plastiğe benzeyen
esnek bir bileşen

ve takifiyer adlı bileşenden
oluşan kaplamadır.

''Yapışkan'' olan bileşen bu.

Bir bantın yapışkanlığı

elastikliği ve takifiyerinin ölçüsüne,

bantın yüzeyine kaplanan
yapışkanın kalınlığına

ve kaplama materyalinin türüne bağlı.

Bant bir yüzeye bastırıldığında
hiçbir kimyasal reaksiyon olmaz.

Bunun yerine yumuşak yapışkan
yüzeydeki çatlakların içine dolar.

Çatlakların içine kayma ve yerleşme
yeteneğine visko elastisite adı verilir.

Visko elastik bu mikroskopik
aralıkları doldurduğunda

Van der Waals gücü gerçekleştirmek için
yeterince yakınlaşmış olur.

Peki dünyanın en güçlü yapıştırıcısı ne?

Bunun net bir cevabı yok.

Yapışkanlı bağların tam gücünü düşünürsek

yapıştırıcı banttan daha güçlü,

ama tek bir yapışkan
tüm durumlarda işe yarayacaktır.

Yapıştırıcılar arasında siyanoakrilatlar
veya japon yapıştırıcısı

en güçlü bağlantıları sağlayabilir,

ama iki bileşenli epoksi yapıştırıcıları
ısı ve aşınmaya çok dayanıklılar

ve daha geniş bir yelpazede
kullanım için uygunlar.

Yani eğer havadan
bir anvil sallandırmak istiyorsanız

japon yapıştırıcısı
en iyi tercih olabilir.

Aynısını aktif bir yanardağ üzerinde
gerçekleştirecekseniz

bunun yerine epoksi isterdiniz.

İşe yaraması için

yapıştırıcılar değdikleri yerde
yeterli miktarda katı cisme gerek duyar.

Bowling toplarından
bir zincir yapmak istiyorsanız

izole bant daha iyi olabilir.

Mühendisler de benzer tuhaf
etkenleri her zaman hesaba katarlar.

Bir motorun içindeki ısıya dayanabilecek
doğru yapıştırıcının seçimi

ölüm kalım meselesidir.

İzole bantın yapışkanlık gücü

diğer epoksi yapıştırıcılarla
karşılaştırılamasa da

acil bir durumda anlık yapıştırma için
avantajlı durumdadır.

Bir roketi ateşlemek için
yapıştırıcı gerekebilir,

ama dünya dışı tamir işleri için
banta sadık kalın,

çünkü sıfır yer çekiminde
likit yapıştırıcı işe yaramıyor.