Yaxshi hayotning asosi nima? Baxt sirining eng uzoq davom etgan o‘rganishdan kelib chiqqan hayot saboqlari | Robert Waldinger | TED Talks

Hayotimiz davomida bizni nima sog'lom va baxtli saqlaydi? Agar bu pul va shuhrat deb o'ylasangiz, siz bu fikrda yolg'iz emassiz - ammo, psixiatr Robert Waldingerga ko'ra, siz hato o'ylabsiz. 75 yil davom etgan kattalar rivojlanishi bo'yicha tadqiqotning direktori sifatida, Waldinger haqiqiy baxt va ehtiyojni qondirish uchun kerak bo'lgan ma'lumotlarga ega bo'ldi. Bu nutqda, u uzoq va to'liq hayot kechirish uchun, tadqiqotdan olingan 3 asosiy saboqlarni bo'lishadi.

TEDTalks bu TED konferensiyasida, dunyoning yetakchi mutafakkirlari va arboblaridan, o'z hayotlari haqida 18 daqiqa (yoki undan ham kam) bayon qilingan video loyihalardir. Texnologiyalar, Tomoshalar va Dizayn -- hamda, ilm-fan, biznes, global muammolar, san'at va boshqa muzokaralarni toping.
Ko'p tillarga tarjima qilingan lavhalarni va subtitrlarni toping:
http://www.ted.com/translate

TED yangiliklari Twitterda: http://www.twitter.com/tednews
TED Facebookda: https://www.facebook.com/TED

Bizning Youtube kanalimiz: http://www.youtube.com/user/TEDtalksDirector

Butun hayotimiz davomida bizni

nima sog’lom va hursand qiladi?

O’ylab ko’ringchi, yoruq kelajakingiz

uchun o’z kuch va vaqtingizni

nimalagra sarflagan bo’lar edingiz?

Yaqinda bo’lib o’tgan so’rovlar

natijasiga qaraganda,

Millenium avlodining 80%i,

hayotlaridagi eng asosiy maqsad,
bu boy bo’lishdir.

Qolgan yoshlarning 50%i uchun esa,

hayotdagi eng asosiy maqsad deb,
bu mashxur bo’lish ekan.

(Kulgi)

Bizga har doim ko’proq ishlash, tirishish
va katta etishuvlavga harakat qilish

kerakligi haqida ta’kidlashadi. Va bizda
shunga harakat qilsak, yaxshiroq hayot

kechiramiz degan taassurot tu’giladi.

Hayotning to’la rasmi

inson qilgan qarorlari va
ularning oqibatlari

degan taassurotga esa,
amalda yetib bo’lmaydi.

Insoniyat hayoti to’g’risidagi
aksariyat bilimlar,

inson o’tmishi haqidagi
xotirasiga bog’langan.

Lekin xotiraga 100% ishonish mumkin
emasligini hammamiz bilamiz.

Biz o’tmishda bo’lgan ko’p
narsalarni esdan chiqazamiz

va ba’zan xotiralar buzilishi ham mumkin.

Agarda bizda, hayotni butunlay
qanday o’tyapganini ko’rishga

imkoniyatimiz bo’lgandachi?

Insonlarning o’smirlikdan boshlab

to qariylik chog’igacha kuzatish
imkoniyatimiz bo’lgandachi,

ularni nima rostdan ham sog’lom
va baxtli qilishini ko’ra olsakchi?

Biz buni qila oldik.

Garvardning kattalar rivojlanishi bo’yicha

o’tkazgan tadqiqotni, eng uzoq muddatli
tadqiqot sifatida ko’rib chiqish mumkin.

75 yil davomida biz, 724 erkak
kishining hayotini kuzatdik.

Yildan yilga ularga ish to’g’risida,
shaxsiy hayot va so’gliq

haqida savol berdik,
lekin ularning hayoti

qanday shakllanishini bilmas edik.

Bunday tadqiqotlar juda kam bo’ladi.

Deyarli barcha, shunga o’xshash loyihalar
o’n yil ham davom etmaydi,

yo ishtirokchilarning ko’pchligi
ketganligi tufayli,

yoki mablag’ bilan ta’minlashning
tugashi tufayli,

yoki ishtirokchilarda yangi qiziqish
paydo bo’lgani tufayli,

yoki o’limlari tufayli,
izdoshlari yo’q paytida.

Lekin baxtli tasodiflar va

tadqiqotchilarning bir nechta avlodi
tirishqoqligi tufayli,

bu loyiha oxirgacha ish yuritdi.

Bizning 724 erkak kishidan 60 tasi

haligacha tirik va loyihada
qatnashishni davom etishyapti.

Ko’pchiligi 90 yoshdan oshgan.

Endi biz, shu insonlarning 2000 dan ortiq

bolalari orqasidan,
kuzatishni boshlayapmiz.

Men shu loyihaning 4-rahbariman.

1938 yildan boshlab, 2 guruhga bo’lingan,
erkak kishilarning hayotini kuzatmoqdamiz.

Birinchi guruh ishtirokchilari,
loyiha boshida,

Garvard Universetetining
2 kurs talabalari edilar.

Ular o’qishni, Ikkinchi
Jahon Urushi paytida bitirishgan

va ko’pchiligi urushda qatnashishgan.

Ikkinchi guruh ishtirokchilari esa,

Bostonning kambag’al
tumanlaridan bo’lishgan.

Chunki ular Bostonning
1930-yillardagi eng noxush va

e’tibordan chetda qolgan oilalarga

mansub ekanligi sababli,
ularni tadqiqot uchun tanlaganmiz.

Ularning aksariyati suvsiz bo’lgan
xonadonlarda yashar edilar.

Loyihaning boshida,

barcha yigitlar bilan suhbat o’tkazildi.

Barcha yigitlar tibbiy ko'rikdan o’tishdi.

Biz ularning uyiga kelib,
ota-onalari bilan suhbatlashdik.

Keyin esa bu yigitlar ulg’ayishdi,

o’zining xilma-xil taqdirlari bilan.

Ular zavod xodimlari, huquqshunoslar,
shifokorlar va quruvchilar bo’lishdi,

bittasi hatto AQSH Prezidenti bo’ldi!

Kimdir alkogolik bo’ldi.

Ba’zilari esa shizofreniya
bilan kasal.

Ba’zilari ijtimoiy o’sish bo’yicha

harakat qilishdi,

ba’zilari esa qarama-qarshi
yo’nalishda harakat qilishdi.

Loyihaning asoschilari

hatto eng sirli orzularida,

men bugun shu yerda turib,

loyiha hali ham ish yuritmoqdaligini

haqida aytib berishimni,
tasavvur ham qilisha olishmagan.

Har ikki yil, bizning sabrli va o’z ishiga
sodig bo’lgan xodimlarimiz, bizning

ishtirokchilarimizga telefon qilib,

hayotlari haqida anketa yuborsak
bo'ladimi deyishadi

Boston markazida yashuvchi
yigitlarning ko’pchiligi so'rashadi:

“Nima uchun kuzatishni davom etyapsizlar?
Hayotimda qiziqarli hech narsa yo’q”

Garvad bitiruvchilari bu kabi
savollarni berishmaydi.

(Kulgi)

Ularning hayotlari haqida
aniqlik kiritish uchun,

biz nafaqat ularga anketa yuboramiz.

Biz ular bilan ularning
uylarida suhbatlashamiz.

Shifokorlardan bemorning
tibbiy kitobchalarini olamiz.

Ular qon topshirishadi,
ularning miyasini tekshiramiz

bolalari bilan suhbat qilamiz.

Biz ularning eng chuqur tashvishlarini
xotinlari bilan

suhbatlarini videoga yozib olamiz.

O’n yil oldin, nihoyat biz,

ularning xotinlariga loyihada
ishtirok etishni taklif qildik,

ko’pchiligi “Nihoyat taklif qildila!”

(Kulgi)

Demak, biz nimani o’rgandik?

Ularning hayoti to’g’risidagi, minglab
sahifalarda yig’ilgan axborotlardan

qanday natijalarga

biz ega bo’ldik?

Demak, bu natijalar boylik yoki shuhrat

va ko’proq ishlash kerak ekanligida emas.

Balki 75 yillik tadqiqotlardan so’ng,

bizga ma'lum bo'lgan

eng yorqin fikr bu:

yaxshi munosabatlar bizni
sog’lomroq va baxtliroq qilishadi. Bo’ldi.

Biz munosabatlar haqida
uchta asosiy saboqni o’rganib oldik.

Birinchidan – odamlar bilan munosabatlar

biz uchun juda foydali,

yolg’izlik esa o’ldiradi.

Shunisi ma’lum bo’ldiki,

oilasi, do’stlari va jamiyat bilan
aloqasi kuchli bo’lgan insonlar,

yolg’izlikni tanlagan insonlardan,
baxtliroq

jismonan sog’lom va

uzoqroq umr ko’rishar ekan.

Yolg’izlik o’zi esa,
insonni zaharlashi aniqlandi.

O’zining niyatisiz boshqa insonlardan

ko’proq ajralgan odamlar,

yolg’iz emas insonlarga ko’ra,

o’zini baxtsizroq his qilishadi
salomatligi tezroq yomonlashadi

miya harakati sekinlashadi

va hayoti qisqaroq bo’lar ekan.

Eng achinarli narsa shundaki,
qachon so’rashingizdan qat’iy nazar,

kamida bitta amerikalik sizga,
men yolg’izman deb javob beradi.

Biz bilamizki,

insonlar olomonda ham,

turmush hayotda ham
yolg’iz bo'lishadi,

shunday qilib, biz bilib olgan
ikkinchi saboq,

do'stlaringiz qanchaligi emas,

yoki doimiy juftungiz borligi haqida emas.

Balki yaqinlaringiz bilan orangizdagi
munosabatlaringiz sifatidadir.

Mojaro holatida yashas,
bizning sog’ligimizga juda zararli ekan.

Masalan, sevgi va muhabbat
yetishmaydigan ixtilofli oilalar,

insonning sog’ligiga juda zararlidir.

Balki ajralishdan ham ta’siri kattaroq.

Yaxshi ruhiy muhitdagi hayot esa,
biz uchun himoya hisoblanadi.

Bizning ishtirokchilarimizning yoshi
80 dan oshgandan so’ng,

biz orqaga nazar tashlab, kim baxtli

va sog’lom 80 yasharlik kishi bo’ladi

bo’ladi va kim bo’la osmasligini,
bashorat qila olarmidik degan

savol tug’ildi.

Biz ishtirokchilarimizning

50 yashar paytlaridagi
barcha ma’lumotlarni yig’ib,

ular keksayib qanday bo’lishlari,

ularning u yoshdagi xolesterin
darajasi bog’liq emas.

Balki ularning munosabatlari
qanday rivojlanishiga bog’liq.

50 yoshda munosabatlari bilan
mamnun bo’lgan insonlar,

80 yoshda sog’lomroq bo’lishar ekan.

Yaxshi va yaqin munosabatlar,
bizni taqdir zarbalari

va keksalikdan himoya qiluvchi
qalqon kabi bo’lar ekan.

80 yoshdan oshgan eng baxtli juftliklar,
bizga shunday deyishgan,

hatto eng og’ir jismoniy
og’riqlar paytlarida ham,

o’zlarini baxtli sezishni davom etishardi.

Yolg’iz qolgan insonlar esa,

jismoniy og’riqlar paytida,

hissiy og’riq ularga qo’shilib,
yanada azoblanishadi.

Biz munosabatlar va sog’liq haqidagi
o’zlashtirib olgan 3-saboqimiz,

yaxshi munosabatlar nafaqat tanamizni,

balki miyani ham himoyalaydi

Shu narsa aniqlandiki, 80 yoshdan so’ng,

boshqa insonga bo’lgan mustahkam
va ishonchli

yaqinlik, sizni himoya qiladi.

Qiyin paytlarda bir-biriga

tayana oladigan munosabatlarda,

insonlarning xotirasi
yaxshiroq saqlanib qoladi

Bir-biriga tayana olmaydigan
munosabatlarda esa,

xotira bilan muammolar
ancha oldin sodir bo’ladi.

Shu bilan birga, yaxshi munosabatlar,

har doim beg’uborlik degani emas.

80 yoshdan oshgan ba’zi juftliklarimizda,

kecha va kunduz janjal davom
etishi mumkin,

lekin, modomiki ular, bir-birlarini
qo’llab-quvvatlashni davom etishsa,

bu janjallar ularning xotirasiga,

katta zarar yetkazib bera olmaydi.

Asosiy fikr shundaki,

yaxshi va yaqin munosabatlar,
salomatlik garovidir.

Bu donolik dunyo kabi eskidir.

Nima uchun buni o’zlashtirish qiyin,
e’tiborsiz qoldirish esa oson?

Chunki biz oddiy odammiz.

Biz hayotimizni yaxshilaydigan va

u shunday qoladigan

qisqa muddatli echimlarni afzal ko’ramiz.

Lekin munosabatlarda hech
qanday kafolat yo’q,

ular juda murakkab va sizdan har doim
oila va do’stlaringiz

uchun harakatni talab qilashadi.

Butun umr ishidir.

Va buning oxiri yo’q.

Bizning 75 yillik tadqiqotimizda,
o’z hamkasblarini do'st qilgan

ishtirokchilarimiz, nafaqaga chiqqan
eng baxtli insondirlar.

Shuningdek, ishtirokchilarimizning
ko’pchiligi,

ulg’aygan paytlarida, boylik, shuhrat
va ulkan muvaffaqiyatlar,

ularga baxtli hayot uchun

eng kerakli narsa deb,
chin dildan ishonishar edi,

huddi Millenium avlodi orasida
o’tkazilgan oxirgi so’rovlar kabi.

Lekin 75 yil davomida o’tkazilgan
tadqiqotlar natijasida,

do’stlari, oilasi va yaqin insonlari bilan

mustahkam munosabatlar qurish
yaxshiroq ekanligi,

bizga qayta-qayta isbot bo’ldi.

Siz nima deb o’ylaysiz?

Aytaylik, hozir siz 25, 40
yoki 60 yoshdasiz.

Siz uchun munosabatlarga kuch
sarflamoq nimani anglatadi?

Imkoniyatlar deyarli cheksiz.

Bu ekran yonida o’tirishning o’rniga,

boshqa insonlar bilan vaqt o’tkazish,

yoki munosabatlarni yangilash uchun
qiziq fikrlar o’ylab topish:

ko’chada aylanish
yoki kechki uchrashuvdir,

yoki uzoq vaqtdan beri gaplashmagan
qarindoshga telefon qilish,

chunki hammamizga ma’lumki,
bunday narsalar,

ko’pincha oilalardagi kelishmovchiliklar

sababi bilan bo’ladi.

Men Mark Tvenning so’zlari
bilan yakunlamoqchiman.

Bir asdan oldin,

u o’z o’tgan hayotiga qarab,

shunday yozgan edi:

“Vaqt yo’q – umr juda qisqa,

fitnalikka, avf etishga, safro
va javobga da’vad qilishga.

Sevish uchun faqat vaqt bor,

lekin, shunga ham bir zum bor”.

Yaxshi hayot faqat yashi
munosabatlar orqali quriladi.

Rahmat.

(Qarsaklar).