Dikkatinizin dağılmasını nasıl kontrol edersiniz?

Amishi Jha dikkatimizi nasıl verdiğimiz; beynin aldığı tüm bu devam eden bilgi akışında hangilerinin önemli olduğunu işleme yeteneği üzerine çalışmalar yapıyor. Hem dış etkenler (stres gibi) hem iç etkenler (aklını verememe gibi) dikkatimizi önemli ölçüde azaltıyor, diyor Jha ama ufak tekniklerle bu arttırılabilir. "Dikkatinize dikkat edin." diyor Jha.

Şu ifadeyi bir düşünün:

İnsan, beyin kapasitesinin
sadece yüzde 10'unu kullanır.

Sinir bilimci olarak söyleyebilirim ki;

Morgan Freeman bunu söylediğinde

sözleri söyleme şekli onu
harika bir aktör yapıyor ama

bu önerme tamamen yanlış.

(Gülüşmeler)

Gerçek ise, insan beyin kapasitesinin
yüzde 100'ünü kullanır.

Beyin, yüksek verimlidir ve
yüksek kapasitede çalışmak için

enerji talep eden bir organdır.

Tüm kapasitesinde
kullanılıyor olmasına rağmen

aşırı bilgi yüklemesinden zarar görür.

Etrafımızda işeleyebileceği çok
fazla veri vardır.

Bu aşırı yükleme sorununu
çözmek için

evrim bir çözüm getirmiştir

bu da beynin dikkat sistemidir.

Dikkat bize beynin işlemsel

kaynaklarını ilgi, seçme ve
yönlendirme ile

etrafımızdan ayırmamızı sağlar.

Dikkati beynin lideri
olarak düşünebiliriz.

Dikkat neye çekilirse beyin
oraya gider.

Bir anlamda beyninizin patronudur.

Son 15 yıl boyunca

beynin dikkat sistemi
üzerinde çalışıyorum.

Çalışmalarımızın hepsinde
tek bir soruyla ilgilendim.

Eğer gerçekten beynin patronu
dikkat ise

iyi bir patron mu?

Bizi iyi yönlendiriyor mu?

Bu soruya geçebilmek için
üç şey bilmek istiyordum.

İlk olarak, dikkat algımızı
nasıl etkiliyor?

İkincisi, neden bizi genellikle

dalgın ve ilgisiz yaparak
yarı yolda bırakıyor?

Üçüncü olarak, bu dalgınlık ile
ilgili bir şey yapabilir miyiz?

Beynimizi dikkatli olmak için
eğitebilir miyiz?

Günlük hayatta daha güçlü ve
keskin bir dikkat için.

Buna nasıl bakacağımızla ilgili

bir fikir edinmenizi istiyorum.

Dikkatimizin nasıl yararlı

olacağına dair
iç burkan bir örnek.

Benim de oldukça
iyi tanıdığım biri hakkında.

Kendileri için dikkatin ölüm kalım
meselesi olduğu çok sayıda insan

üzerinde çalışma yaptığım
büyük bir grupta tanıştık.

Sağlık çalışanlarını düşünün

ya da itfaiye erlerini

ya da ordu mensuplarını.

Bu hikâye Deniz Kuvvetleri'nde Yüzbaşı
Jeff Davis'e ait.

Sizinle paylaşacağım bu resim
göreceğiniz üzere,

savaşta geçirdiği zamanlara ait değil.

O, aslında Florida'da bir köprü üstünde.

Ama o, etrafını saran bütün

o güzel manzaraya bakmak

ve okyanusun serin
esintisini hissetmek yerine,

arabasını hızla sürüyor ve arabayla
köprüden uçmayı düşünüyor.

Sonrasında bana, böyle olmaması
için her şeyi yaptığını söyledi.

Düşünün Irak'tan yeni dönmüştü.

Belki vücudu o köprü üzerindeydi ama

aklı, dikkati binlerce kilometre
uzaktaydı.

Acı çekmekten kurtulamamıştı.

Aklı endişeli ve meşguldu.

Çok fazla kötü anısı vardı ve
geleceği için çok endişeliydi.

Yaşamına son vermediği için
çok mutluyum.

Çünkü o, bir lider olarak bu
konuda yalnız olmadığını biliyordu.

Bu acıdan müzdarip olan

kendi askerleri de dâhil
pek çok kişi vardı.

2008 yılında türünde tek bir
proje için benimle ortak oldu.

Görevde olan bir askerle
farkındalık eğitimini deneme ve

önerme imkanımız oluştu.

Farkındalık eğitimine
değinmeden ya da

sonuçlarını paylaşmadan önce,

dikkatin beyinde nasıl çalıştığını
anlamamız gerekiyor.

Laboratuvarda yaptığımız,

dikkatle ilgili çoğu araştırmamız
beyin dalgalarını kaydetmeyi içeriyor.

Bu beyin dalgaları kaydedicileri için
insanlar komik boneler takıyor.

Yüzme boneleri gibi ama
içinde elektrodlar var.

Bu elektrodlar beynin o andaki
elektriksel aktivitesini yakalıyor.

Bunu milisaniyede geçen
hassaslıkla yapıyor.

Yani biz küçük ama ölçülebilir
voltaj dalgalanmaları görebiliyoruz.

Böyle yaparak beyin aktivitesinin
zamanlama şemasını çiziyoruz.

Yaklaşık 170 milisaniye,

katılımcılara bir yüz
gösterdiğimizde çok

kesin ve güvenilir bir
beyin dalgası görüyoruz.

Kafa derisinin hemen arkasında

beynin yüzü algıladığı
bölümün üzerinde.

Beynin yüz tanıma sistemi
bunu o kadar düzenli ve

güvenilir şekilde yapıyor ki

biz bu özel beyin dalgasına
bir isim bile verdik;

ona N170 bileşeni adını verdik.

Birçok çalışmamızda
bunu kullanıyoruz.

Bu bize dikkatin algımız
üzerindeki etkisini gösteriyor.

Laboratuvarda nasıl
örnekler yaptığımızı

size göstermek istiyorum.

Katılımcılara bu şekilde
fotoğraflar gösteriyoruz.

Bir yüz ve bir mekânın
üst üste olduğunu görüyorsunuz.

Biz de katılımcılara bunun gibi

üst üste fotoğraflara bakarken
dikkatleri ile ilgili

birkaç soru soruyoruz.

Bazı deneylerde onlara yüze
dikkat etmelerini istiyoruz.

Bunu yaparken bir düğmeye

basarak bize bu fotoğrafın
kadın mı erkek mi

olduğunu söylemelerini istiyoruz.

Diğer deneylerde

onlara mekânın, içeri mi
dışarı mı olduğunu soruyoruz.

Böylelikle dikkati
manipüle edebiliyoruz ve

bizim dediklerimizi yapıp
yapmadıklarını teyit ediyoruz.

Bizim dikkat üzerine
önermemiz şöyle:

Eğer dikkat gerçekten görevini
yapıyor ve algımızı etkiliyorsa

belki de bir amplifikatör gibidir.

Bunu açıklayayım,

dikkatimizi yüze verdiğimizde

daha görünür ve belirgin oluyor.

Görmesi kolaylaşıyor

ama dikkatimizi mekâna
verdiğimizde, mekânı

algılarken yüzü zorlukla seçebiliyoruz.

Burada yapmak istediğimiz

N170 dediğimiz beyin dalgası
bileşeni yüz tanıma sisteminin

katılımcıların mekâna ya da

yüze dikkat ederken
değişip değişmediğine

yakından bakmak.

Bunlar ise bulduklarımız.

Fark ettik ki eğer yüze
dikkat ediyorlarsa

N170 daha büyüktü

eğer mekâna dikkat ediyorlarsa
kırmızı olarak gördüğünüz gibi küçüktü.

Bu gördüğünüz mavi ve
kırmızı arasındaki boşluk

çok önemli.

Bize sadece dikkati değiştirerek

-çünkü sadece burada
değişen tek şey oydu,

iki durumda da
fotoğraflar aynıydı-

algımızı değiştirebileceğini gösterdi

Çok hızlı gerçekleşiyor.

Bir yüz göründükten
170 milisaniye içinde.

Devam çalışmalarımızda
bu etkiyi nasıl

yükseltip küçültebileceğimizi
görmek istedik.

Düşündüğümüz insanları çok
stresli bir ortama koyarsan

onlara rahatsız edici ve kötü
fotoğraflar gösterirsen

acı çeken biri ya da şiddet gibi

haberlerde gördüğümüz gibi maalesef

böyle yaparak belki
dikkatlerine etki edebilirdik.

Aslında şunu bulduk.

Onlara bu rahatsız edici
fotoğrafları gösterirken

bu dikkat arasındaki boşluk
gitgide kapanıyor, önemi azalıyor.

Diğer araştırmalarımızda

şunu görmek istedik,
tamam, iyi

-iyi değil aslında stresin beyne
bunu yapması kötü haber-

ama eğer stres dış etmenler
yoluyla dikkat üzerinde

bu kadar etkiliyse

dış etmenler olmadan
biz kendi

dikkatimizi bozarsak?

Bunu yapmak için

bir deney fikri bulduk

Çalıştığımız insanlardan akıllarını
başka yere vermelerini istedik.

Biz onlarla çalışırken konuyla

alakasız şeyler düşünmelerini.

Aklını başka yere çekmenin
sırrı insanların sıkılmasından geçer.

Şu an bile bir çok kişinin aklı
maalesef burada değil.

İnsanları sıktığımızda

kendi akıllarını meşgul
edecek kişisel şeyler düşünürler.

Dünyanın en sıkıcı

deneyini icat ettiğimizi düşündük.

Katılımcılar ekranda bir çok
sırayla devam eden

yüzler gördü.

Her yüz gördüklerinde
bir düğmeye bastılar.

Hepsi bu kadardı.

Bir hilesi vardı yüz bazen
ters şekilde yerleştirilmişti ve

düzensiz aralıklarla gerçekleşiyordu.

Bu durumlarda onlardan
düğmeye basmamaları istendi.

Kısa zamanda onların akıllarının
başka yerde olduğunu söyleyebilirim

çünkü ters bir yüz gördüklerinde
bile yine de düğmeye bastılar.

Ters çevrilmiş bir yüzü
görmek çok zor olmasa bile.

Bizde akıllarının başka yerdeyken
neler olduğunu görmek istedik.

Şunu bulduk, dış etkenli

stres ile çok benzer özelliklerde.

Ortamdaki dış etkenli stres,

içimizdeki aklımızı vermeme

ikiside dikkat boşluğunu kapatıyor.

Dikkatin etkisini azaltıyor.

Peki tüm bu çalışmalar bize ne anlatıyor?

Dikkatin algımız üzerindeki
etkisinin ne denli

güçlü olduğunu gösteriyor.

Bu kadar güçlü olmasına rağmen
bir o kadar da kırılgan ve narin.

Stres ve aklını vermeme gibi
şeyler gücünü azaltıyor.

Ama tüm bu çalışmalar bir
laboratuvarda kontrollü yapıldı.

Gerçek hayatta da böyle mi?

Günlük hayatımızda bu şekilde mi?

Peki ya şu anda?

Dikkatiniz şu an nerede?

Biraz geri gideceğim,

konuşmamı hatırlatmak için
dikkatiniz üzerine bir

tahminde bulunacağım

Hazır mısınız?

İşte tahminim.

Sonraki sekiz dakikada söyleyeceklerimin
dördünü umursamayacaksınız.

(Gülüşmeler)

Bu biraz zorlu olacak
lütfen dikkatinizi verin.

Peki bunu neden söylüyorum?

Yerinizde oturmaya devam edeceğinizi
ve kibarca gözlerime

bakacağınızı tahmin edebiliyorum.

Bu alanda yapılan yeni
çalışmaların önerdiği gibi

uyumadığımız zamanların
yüzde 50'sinde aklımızı

vermiyoruz, aklımız başka yerde.

Bu kısa süreli olabilir,
kişisel düşüncelerimize

ufak bir gezinti gibi.

Böyle aklınızı veremediğiniz zaman

birçok sorun oluşabilir

Sizin için burada otururken
ölümcül sorunlar

oluşturmayabilir ama

düşünün ki bir ordu komutanı,
toplantının dört dakikasını kaçırıyor

ya da bir yargıç ifadenin
dört dakikasını.

Bir cerrah ya da bir itfaiye eri.

Bu tür durumların sonucu
ölümcül olabilir.

Peki o zaman neden bunu yapıyoruz?

Neden aklımızı veremiyoruz?

Bunun cevabı aklımız usta bir
zaman yolcusu.

Zamanda yolculuğu kolaylıkla yapıyor.

Aklımızı bir müzik çalar olarak
düşünürsek şunu görürüz:

Aklımızı geçmişe sarıp

olmuş olayları tekrar
canlandırabiliriz değil mi?

Veya ileriki bir zamana sarıp yapmak
istediğimiz şeyleri planlarız.

Bu bilişsel zaman yolculuğu
biçimine sıklıkla geçmiş ya da

gelecek olarak yöneliriz.

Çoğu zaman bunun farkında
bile olmayız.

Dikkatimizi vermek istediğimizde

farkında olmadan yöneliyoruz.

Son okuduğunuz
kitabı bir düşünün

sayfanın sonuna geldiğinizde
ne anlattığı hakkında fikriniz yok.

Bize böyle oluyor.

Böyle durumlarda, aklımızı veremediğimiz
zamanların farkında değilken yaptılarımız

bazı sonuçlar doğuruyor.

Hatalar yapıyoruz.

Bazen önemli bilgileri es geçiyoruz.

Karar vermede zorluk yaşıyoruz.

Stres altındayken ya da duygusal

olduğumuz zamanlarda daha kötü oluyor.

Geçmişe sardığımızda olayları
tekrar canlandırmıyoruz.

Dalıyoruz, o anı tekrardan
yaşıyoruz ya da

yaptıklarımıza pişman oluyoruz.

Stres altındayken aklımızı
ileri sarıyoruz.

Sadece planlamak için değil

daha henüz olmamış belki de

hiç olmayacak olayları büyütüp

endişeye kapılıyoruz.

Bu noktada siz de kendinize tamam
bu aklını verememe çok oluyor

gibi düşünebilirsiniz.

Sıklıkla biz farkında değilken oluyor.

Stres altındayken daha kötü oluyor.

Daha az daha güçlükle
aklımızı verebiliyoruz.

Bununla ilgili yapabileceğimiz
bir şey var mı?

Buna evet demekten mutluluk duyuyorum.

Çalışmalarımızdan öğrendiğimiz

stresli ve kendini veremeyen bir aklın
zıttı farkında olan bir akıl.

Farkındalık şu anı deneyimleme ve

dikkatini vermekle ilişkili bir durum.

Şu an olan olaylara duygusal
tepkiler vermeden.

Müzik çaların oynat olarak
kalması ve

hayatımızı anbean deneyimlemek
anlamına geliyor.

Farkındalık sadece bir kavram değil.

Daha çok bir uygulama.

Tüm yararlarıyla önce farkındalığı
kendi içinizde somutlaştırmalısınız.

Yapılacak birçok iş var.
O anın içinde olmaları

ve hayatlarına fakındalık
katmak için

katılımcılarımıza günlük

egzersiz programları öneriyoruz.

Çalıştığımız çoğu grup
sağlık çalışanları ya da askerler

gibi yüksek stresli gruplar için

biliyoruz ki aklını verememe
ölümcül olabiliyor.

Onların yararlanabileceği
ulaşılabilir, kısa zamanda

yapılabilecek eğitimler vermeye

gayret ediyoruz.

Bunları yaptıktan sonra
bunun nasıl işlediğini

günlük hayatta değilde

gerçekten ihtiyaç olan anlarda
takip ediyoruz.

Bunu neden yapıyoruz?

Örneğin final sınavlarında
bunu öğrencilere verebilirsiniz

ya da vergi zamanlarında
muhasebecilere.

Göreve çıkmadan önce askerlere.

Peki neden?

Çünkü bu anlar, stres ve

akılını verememe yüzünden
dikkatlerini en çok

kaybettikleri anlar.

Aynı zamanda bu anlar

verimli çalışmaları için
dikkatlerinin çok

iyi olması gereken zamanlar.

Araştırmamızda onları

bir kaç dikkat testine
sokuyoruz.

Yüksek stresli durumlar başladığında
dikkatlerini ölçüyoruz.

İki ay sonra bir daha
ölçerek bir değişim

olup olmadığını kontrol ediyoruz.

Önerdiğimiz farkındalık eğitiminin
bir yararı olmuş mu?

Yüksek stresli durumlarda
dikkat kaymasının

önüne geçebilmiş miyiz?

Sonuçlar bu şekilde.

Yüksek stresli durumlarda

malesef, gerçekte
eğer hiç bir şey yapmazsak

dikkatimiz reddeder ve

insanlar bu yüksek stresli durumlarda
öncekinde daha da kötü olur.

Ama bu farkındalık eğitimi
ile buna karşı koyabiliriz.

Yüksek stres yaşadıklarında
bile diğer gruplar gibi

buna karşı koyabiliyorlar.

Daha da etkileyici olan

eğer insanlar eğitim
programımızı uzun

bir süre alırsa
mesela sekiz hafta

ve kendilerini bu günlük
farkındalık egzersizlerine verirlerse

yüksek stresli zamanlarda bile
daha iyi oluyorlar ve

bu onlara yaşadığımız anlarda
gerçekten o anda olmayı öğretiyor.

Son olarak farkındalık eğitiminin

bir fiziksel egzersiz gibi

olduğunu anlamak
çok önemli.

Eğer yapmazsan yararlanamazsın.

Farkındalık eğitimlerine
ne kadar çok kendini

verirsen o kadar yararlanırsın.

Yüzbaşı Jeff Davis'e geri
dönmek istiyorum.

Başlangıçta söylediğim gibi

askerleri ilk defa
gerçekleştireceğimiz

bu farkındalık
eğitimine katıldılar.

Bu grafikteki gibi bizi umutlandıran
bir ivme gösterdiler.

Irak'a göreve gitmeden
önce onlara bu

farkındalık eğitimini sunduk.

Döndüklerinde Yüzbaşı
Davis bu eğitimden

yararlandığını hissettiğini söyledi.

Önceki görevlerindeki gibi

olmadığını anı yaşadığını
hissettiğini söyledi.

Daha anlayışlılardı.

Öncekinden daha az tepki gösteren.

Hatta bazen diğerleriyle
girdikleri ilişkilerde

daha merhametli bile oldular.

Bize, önerdiğimiz

bu farkındalık eğitiminin
travma sonrası stres bozukluğu

ile mücadelede önemli bir araç

sağladığını ve hatta bu süreci
geriye doğru

yönlendirebilecekleri bir
imkan sağladığını söyledi.

Bizim için bu ilham verici oldu.

Yüzbaşı Davis ve ben
bu süreçten sonra

on yıl önce 2008'de olmuştu
bu anlattıklarım

iletişimimizi koparmadık.

Günlük olarak farkındalık
eğitimlerini yapmaya

devam etti.

Binbaşılığa yükseldi.

Askerlikten emekli olarak
kariyerini bitirdi.

Boşandı sonra tekrar evlendi,
çocuk sahibi oldu,

yüksek lisans yaptı.

Hayatındaki bu zorluklara,
değişimlere ve mutluluklara

rağmen farkındalık eğitimine
devam etti.

Kader bu ya,
birkaç ay önce

Yüzbaşı Davis 46 yaşında
kalp krizi geçirdi.

Birkaç hafta önce beni aradı.

Bana dedi ki "Sana bir şey
söylemek istiyorum.

Doktorlar belki kalbimi
kurtardılar ama

farkındalık hayatımı kurtardı.

Farkında olmam ve
ambulansı durdurup

hastaneye ulaşmamı sağladı."

Bu korku ve anksiyete durumunda
aklının buna kapılmayıp

açık bir şekilde karar vermesi.

Dedi ki "Bunlar farkındalık
eğitiminin hediyeleriydi."

Onun iyi olduğunu
duyduğumda çok rahatladım.

Ama beni umutlandıran kendi
dikkatini şekillendirmesiydi.

Çok kötü bir patrondan

-onu köprüden attıracak
bir dikkat sisteminden-

hayatını kurtaran
keskin bir lider ve rehbere

dönüştürdü.

Hepinize yapmanız gereken
şeyi söyleyerek bitiriyorum.

O da bu.

Dikkatinize dikkat edin.

Tamam mı?

Dikkatinize dikkat edin

ve dağılan dikkatinizi kontrol
etmek için günlük çalışmalarınızda

farkındalık eğitimine önem verin.

Dikkatinizin hayatınızda güvenilir
bir rehber olmasına izin verin.

Teşekkürler.

(Alkış)