Sự tiến hóa của cơ quan sinh dục ở động vật - Menno Schilthuizen

Xem bài học đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/the-evolution-of-animal-genitalia-menno-schilthuizen

Cơ quan sinh dục là một trong những cơ quan phát triển nhanh nhất trong vương quốc động vật. Nhưng tại sao lại thế? Và việc sở hữu những bộ phận kín đáo nhưng đầy thu hút này rốt cuộc có nghĩa lí gì? Menno Schilthuizen sẽ giải thích cho ta bằng cách nào mà quá trình tiến hóa sinh học của vùng hạ bộ lại ẩn chứa cả một thế giới của sự quyến rũ, xung đột, và cạnh tranh.

Bài học của Menno Schilthuizen, minh họa bởi Mette Ilene Holmriis.

Bản tango tiến hóa
của cơ quan sinh dục ở động vật.

Bạn có biết mình đang nhìn thấy gì không?

Nếu trả lời là "âm đạo vịt",
thì bạn đúng rồi đó.

Dù loài chim này có vẻ ngoài có thể
không khiến bạn thấy chút gì kì quặc.

nó thực tế sử dụng công cụ
kì lạ, phức tạp

có dạng cái mở nút chai này
để sinh sản.

Sự kì lạ tương tự cũng xuất hiện
ở các loài côn trùng,

động vật có vú,

bò sát,

cá,

nhện,

và thậm chí cả ốc sên.

Rõ ràng, không có cơ quan nào khác
tiến hóa nhanh và đa dạng về hình dáng

như cơ quan sinh sản.

Thoạt tiên, điều này có lí bởi
tiến hóa diễn ra thông qua sinh sản.

Khi loài vật sinh sản với số lượng nhiều,
gen của chúng sẽ được nhân rộng.

Và vì cơ quan sinh dục là
công cụ của quá trình sinh sản,

bất cứ tiến hóa nào ở đó
sẽ ngay lập tức có tác động.

Nhưng, sự có mặt của vùng hạ bộ
đầy thu hút này có ý nghĩa gì?

Nói cho cùng, cơ quan sinh dục có
chức năng khá đơn giản.

Dương vật sẽ "kí gửi" một ít tinh trùng

và âm đạo nhận nó
để truyền đến trứng.

Cái thứ trông như ống pipet của con đực

và bộ phận như chiếc phễu của con cái
có lẽ là đủ ổn cho các loài động vật.

Tuy nhiên, đó lại không phải là điều
chúng ta thấy.

Lấy ví dụ, dương vật của bọ chét gà,
trông chẳng giống ống pipet chút nào

mà giống cái đồng hồ của ông nội
vừa mới nổ tung hơn.

Và âm đạo của bọ lông vũ

cũng tương tự với thứ mà bạn tìm thấy
trong sách của Bác sĩ Seuss.

Trong vương quốc động vật,

cơ quan sinh dục là
thứ vô cùng phức tạp,

phức tạp hơn nhiều so với những gì
chúng ta nghĩ về nó.

Đó là vì nó còn có nhiệm vụ quan trọng
hơn cả việc cho và nhận tinh trùng.

Nhiều động vật giống đực sử dụng dương vật
như một công cụ ve vãn, như ruồi chân dài.

Ở một số loài Nam Mĩ,

con đực có một bộ gõ nhỏ trên dương vật,

là nơi tạo ra một bài ca sẽ âm vang
trong khắp cơ thể con cái

khi chúng giao phối.

Người ta cho rằng nếu con cái
thích bài tán tỉnh đặc biệt này,

nó sẽ cho phép con đực
làm cha của con mình.

Bằng cách này, gen của những dương vật
"tài tình" nhất sẽ được phát tán,

dẫn đến tiến hóa thần tốc của
dương vật côn trùng.

Tương tự, một số loài bọ có
hai "dùi trống" nhỏ ở hai bên dương vật.

Khi giao phối, chúng dùng công cụ này
để cọ xát, tát hoặc vỗ lên mình con cái.

Và một số loài thú móng guốc,
như cừu và bò,

sử dụng phần mở rộng giống như cái roi
ở phía trái của dương vật

để tạo khoái cảm trong khi giao phối.

Nhưng các con cái sẽ chọn bạn tình
như thế nào

nếu nó chỉ có thể đánh giá các anh chàng
sau khi giao phối xong?

Đây là lúc sức mạnh thích nghi ở giống cái
thể hiện vai trò của mình.

Thực tế, thụ tinh khác với thụ thai,

và cơ quan sinh dục cái sẽ
lợi dụng sự khác nhau này.

Ví dụ, ở một số loài nhặng,

âm đạo chứa những chiếc túi dùng để
tách tinh trùng từ các con đực khác nhau

căn cứ vào độ hấp dẫn của chúng.

Con đực sử dụng dương vật để giao phối

và con cái kiểm soát việc
quản lí tinh trùng của mình

là hai lí do tại sao cơ quan sinh dục
phát triển thành những hình dáng phức tạp.

Nhưng vẫn có dạng khác

vì cơ quan sinh dục cũng là nơi
xảy ra các xung đột về giới.

Thứ mà các con cái muốn nhất là
được thụ tinh trứng

với tinh trùng của những con đực tốt nhất

và tạo ra sự đa dạng về gen
trong bầy con của mình.

Đối với con đực, trái lại,
đây là một tin xấu.

Với nó, tuyệt nhất là nếu nàng
dùng tinh trùng của mình

để thụ tinh toàn bộ số trứng.

Nên ta thấy có các chu kỳ thích ứng
trong "cuộc chạy đua vũ trang"

để giữ quyền kiểm soát.

Nhện góa phụ đen có
đầu dương vật có thể tách rời,

thứ sẽ xâm nhập vào trong âm đạo
để ngăn chặn nỗ lực của các đối thủ,

còn rệp giường đực sẽ hoàn toàn bỏ qua
cơ quan sinh dục cái

bằng việc sử dụng dương vật hình ống tiêm
để bơm thẳng tinh trùng vào bụng con cái.

Không chịu kém cạnh,

con cái cũng đã phát triển
những biện pháp đối phó của chính mình.

Ở một số loài rệp giường,

con cái đã tiến hóa toàn bộ
cơ quan sinh dục phía bên phải

nơi con đực thường chích vào.

Điều đó giúp chúng duy trì quyền năng
lọc ra tinh trùng không mong muốn

bằng cơ quan sinh dục của mình.

Âm đạo của vịt có cấu trúc như
một hình xoắn ốc theo chiều kim đồng hồ

để khi con đực đưa dương vật dài,
và xoắn theo chiều ngược lại vào,

mà không muốn tiếp nhận,

con cái chỉ cần uốn
cơ âm đạo của mình

và dương vật cứ thế tuột ra ngoài.

Vì thế, sự đa dạng của cơ quan sinh dục
không phải chỉ để mê hoặc chúng ta,

mà là vì ở mỗi loài vật,

nó là kết quả của bản tango tiến hóa
hết sức dữ dội của quá trình giao phối

đã diễn ra hàng triệu năm nay

và sẽ vẫn còn tiếp diễn cho đến
hàng triệu năm sau nữa.