< Return to Video

زانستی زەڵاتەی ماکەڕۆنی: چی لە گەرد داییە؟ جۆش کورز

  • 0:07 - 0:10
    پێشتریش دەمانزانی کە جیهان
    لە شتگەڵێک دروستکراوە،
  • 0:10 - 0:11
    لە شتانێک وەکو پشیلە
  • 0:11 - 0:12
    و زەڵاتەی ماکەڕۆنی،
  • 0:12 - 0:14
    و زەڵاتەی ماکەڕۆنیش
    لە شتگەڵێک دروستکراوە
  • 0:14 - 0:15
    وەکو مایۆنز
  • 0:15 - 0:16
    و خەرتەلە
  • 0:16 - 0:17
    و کەرەوز،
  • 0:17 - 0:19
    کەوا هەمووشیان لە گەردەکان دروستکراون.
  • 0:19 - 0:20
    وەکو دەبینین، ئەم گەردانەش
  • 0:20 - 0:22
    لە هەمان شت دروستکراون،
  • 0:22 - 0:24
    تەنها بە ڕێگەی جیاواز
    بەیەکەوە تێکەڵ کراون،
  • 0:24 - 0:25
    با باسی
    زەڵاتە ماکەڕۆنیەکەمان بکەین.
  • 0:25 - 0:27
    شتەکانمان بە ڕاستی
    تێکەڵ نەکرد
  • 0:27 - 0:28
    بەم شێوەی کە دەبوایە بکرابا.
  • 0:28 - 0:31
    ئێستا، قوڵتر باسی دەکەین و شتەکان
    کیمیایانە تێکەڵ ناکەین
  • 0:31 - 0:32
    بە دابەشکردنی بۆندەکان.
  • 0:32 - 0:34
    گەرد زۆر گەورەترەکان و ئاڵۆزەکان
  • 0:34 - 0:36
    تەنها دەستەیەک گەردی بچووکن بەیەکەوە
    لکێنراون
  • 0:36 - 0:37
    وەکو بلۆکەکانی بینایەک.
  • 0:37 - 0:40
    دووبارە، زەڵاتەی ماکەڕۆنی نموونەیەکی باش
    پیشاندەدات.
  • 0:40 - 0:41
    ئەگەر سەیرب پاستەیەک بکەیت،
  • 0:41 - 0:44
    تێبینی ئەوە دەکەیت لە
    زۆربەی ئەم شتە دروستکراوە،
  • 0:44 - 0:44
    نیشاستە،
  • 0:44 - 0:46
    کەوا گەردە،
  • 0:46 - 0:47
    بەپێچەوانەوە بە ئەمیلۆز ناسراوە.
  • 0:47 - 0:49
    دەردەکەوێت ئەگەر هەڵبوەشێنرێتەوە،
  • 0:49 - 0:51
    ئەمیلۆز دروستکراوی گەردە بچووکترەکانی
  • 0:51 - 0:54
    شەکری گلوگۆز، شەکری ئاسییە.
  • 0:54 - 0:56
    ئەگەر بڕێک لەم هەمان گەردەکانی شەکری
    گلوگۆز وەربگرین
  • 0:56 - 0:58
    بەڕێگەیەکی جیاواز دووبارە ڕێکیان بخەینەوە،
  • 0:58 - 0:59
    سیلیلۆزمان دەست دەکەوێت،
  • 0:59 - 1:01
    کەوا ئەمەش ڕووەکەکانی لێ دروستکراوە.
  • 1:01 - 1:04
    کەواتە لە کاتێکدا ئەم پارچە
    پاستەیە لە ئەمیلۆز دروستکراوە
  • 1:04 - 1:07
    و ئەم کەوچکە دارەش لە سیلیلۆز دروستکراوە
  • 1:07 - 1:08
    زۆر جیاواز دەردەکەون،
  • 1:08 - 1:10
    هەردووکیان لە بنەڕەتدا
    لەهەمان گەرد دروستکراون،
  • 1:10 - 1:12
    تەنها بە شێوەیەکی جیاواز
    بەیەکەوە لکاندراون.
  • 1:12 - 1:14
    ئەم جۆرە بەشکردن و تێکەڵکردنە
  • 1:14 - 1:16
    ڕوودەدات کاتێک خۆراک هەرس دەکەین.
  • 1:16 - 1:18
    پرۆتینە ئاڵۆزەکان لە خۆراکانەی دەیخۆین
    دۆزراونەتەوە،
  • 1:18 - 1:19
    وەک گێزەر و هێلکە،
  • 1:19 - 1:21
    ناتواندرێت لە لایەن
    لاشەمانەوە بەکاربهێندرێن
  • 1:21 - 1:23
    چونکە ئێمە گێزەر و مریشک نین.
  • 1:23 - 1:25
    ئەوەی دەتوانین بەکاری بهێنین
    گەردیلە بچووکترەکانن
  • 1:25 - 1:27
    کەوا ئەم پرۆتینانە دروست دەکەن،
  • 1:27 - 1:28
    ترشی ئەمینی.
  • 1:28 - 1:31
    لە ماوەی هەرس کردن، لاشەمان ئەم پرۆتینانە
  • 1:31 - 1:32
    بۆ ترشە ئەمینەکان بەش بەش دەکات
  • 1:32 - 1:34
    هەربۆیە دەتواندرێت دووبارە ڕێکبخرێنەوە و
    بەیەکەوە دابنرێن
  • 1:34 - 1:36
    تا پرۆتینەکانی مرۆڤ دروست بکەن.
  • 1:36 - 1:38
    بەڵام با بۆندەکان دابەش بکەین.
  • 1:38 - 1:41
    هەموو گەردەکان لە ئەتۆمی
    بەیەکەوە بۆندکراوە دروست دەبن.
  • 1:41 - 1:43
    ئەگەر هەندێک گەردە
    بلۆکەکانی بینایەک بن،
  • 1:43 - 1:44
    ئەوە ئەتۆمیس بلۆکەکانی بینایەکن
  • 1:44 - 1:46
    بلۆکەکانی بینایەکن.
  • 1:46 - 1:48
    و تێبینی دەکەیت بە گەردەکان
  • 1:48 - 1:49
    لە زەڵاتەی ماکەڕۆنی،
  • 1:49 - 1:52
    هەمان شەش جۆری ئەتۆم
    خۆیان پیشاندەدان:
  • 1:52 - 1:53
    کاربۆن،
  • 1:53 - 1:53
    هایدرۆجین،
  • 1:53 - 1:54
    ئۆکسجین،
  • 1:54 - 1:55
    نایترۆجین،
  • 1:55 - 1:55
    فسۆرەکان،
  • 1:55 - 1:56
    و گۆگرد،
  • 1:56 - 1:58
    یان CHONPS.
  • 1:58 - 1:59
    هەندێکی دیکەش هەن،
  • 1:59 - 2:03
    بەڵام ئەم شەشە گەورەیە زەڵاتەی ماکەڕۆنیان
    لێ دروستکراوە.
  • 2:03 - 2:04
    ئەگەر هەنگاوێکی درێژترمان بنایە،
  • 2:04 - 2:06
    دەمانتوانی هەمان ئەتۆم بەکاربهێنی،
  • 2:06 - 2:07
    تێکەڵکردنیان،
  • 2:07 - 2:08
    و دروستکردنی شتی دیکە
  • 2:08 - 2:09
    وەکو بەنزین
  • 2:09 - 2:10
    یاخود ترشی گۆگرد،
  • 2:10 - 2:11
    میسان
  • 2:11 - 2:12
    و نایلۆن.
  • 2:12 - 2:14
    هەموویان لە هەمان
    توخومەکان دروستکراون
  • 2:14 - 2:16
    کەوا زەڵاتەی ماکەڕۆنییان دروست دەکەن،
  • 2:16 - 2:17
    کەواتە، بەکورتی،
  • 2:17 - 2:19
    هەموو شتێک لە ئەتۆم دروست بووە.
  • 2:19 - 2:22
    ئەوان ئەو شتەن کەوا شتگەڵێکیان
    لێ دروست دەکرێن.
  • 2:22 - 2:24
    ئەتۆمەکان بەڕێگەی جیاواز
    بەیکەوە کۆمەڵەکراون
  • 2:24 - 2:25
    تا گەردەکان پێک بهێنن.
  • 2:25 - 2:28
    ئەم گەردانە بەبێ وەستان کۆکراونەتەوە،
  • 2:28 - 2:28
    دابەشکراون،
  • 2:28 - 2:29
    و تێکەڵکراون.
  • 2:29 - 2:31
    هەڵدراونەتە ناو تێکەڵاکانەوە،
  • 2:31 - 2:32
    لێکجیاکرانەتەوە،
  • 2:32 - 2:32
    دووبارە تێکەڵکراونەتەوە
  • 2:32 - 2:34
    جارلە دوای جار و جارلە دوای جار.
  • 2:34 - 2:36
    ئەو شتەی شتانێکی لێ دروستکراوە
  • 2:36 - 2:38
    هەمیشە لە گۆڕانی خێرایە:
  • 2:38 - 2:39
    هەمیشە دەگۆڕێت.
  • 2:39 - 2:42
    زەڵاتەی ماکەڕۆنی تەنها زەڵاتەی ماکەڕۆنیە
    بۆ ماوەیەکی کورت.
  • 2:42 - 2:43
    دەخۆیت،
  • 2:43 - 2:45
    هەندێکی دەبێتە بەشێکی تۆ.
  • 2:45 - 2:47
    ئەوانەی دیکەش لە کۆتایەکەی دەچنە
    ناو زەریایەکەوە
  • 2:47 - 2:49
    لە لایەن ئاژەڵەکانەوە دەخورێن کە ئاژەڵەکانیش
    دەمرن،
  • 2:49 - 2:51
    دوای ملیۆنەها ساڵ، بۆ ڕۆنی ڕەش دەگۆڕێن،
  • 2:51 - 2:53
    کەوا بەنزینی لێ بەرهەم دێت.
  • 2:53 - 2:55
    و هەرلەبەر ئەمەش بەنزین و زەڵاتەی ماکەڕۆنی
  • 2:55 - 2:56
    زۆر جیاواز نین-
  • 2:56 - 2:58
    هەردووکیان لە هەمان شت دروستکراون
  • 2:58 - 2:59
    تەنها یەکێکیان تامی خۆشترە.
Title:
زانستی زەڵاتەی ماکەڕۆنی: چی لە گەرد داییە؟ جۆش کورز
Description:

کۆیی وانکە لەم بەستەرە چاو لێ بکە:
http://ed.ted.com/lessons/the-science-of-macaroni-salad-what-s-in-a-molecule-josh-kurz

زەڵاتەی ماکەڕۆنی و بەنزین لەیەک دەچن؟ هەردووکاین بەتەقیقین لەهەمان شت دروستکراون---بەدیاریکراوی هەمان ئەتۆم، تەنها دووبارە ڕێکخراونەتەوە. کەواتە، لەکاتێکدا پێشتر لەناو دەممان دادەنا و دواتر لەناو سەیارەکانمان، لەڕاستی تەنها لە پێکهاتەی هەمان ئەتۆمیدا جیاوازن.

وانەکە و ئەنیمەیشن لە لایەن جۆش کورز
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:15

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.