Wall Street'i çatlatan matematikçi
-
0:01 - 0:04Chris Anderson: Bir tür
matematik fenomeniydiniz. -
0:04 - 0:07Genç yaşta Harvard'da
ve MIT'de ders vermiştiniz. -
0:07 - 0:09Sonra NSA'den teklif geldi.
-
0:09 - 0:11Bu neyle ilgiliydi?
-
0:11 - 0:15Jim Simons: NSA -- yani
Ulusal Güvenlik Ajansı -- -
0:15 - 0:17aslında tam olarak çağırmadılar.
-
0:17 - 0:22Princeton'da, gizli kodları ve
benzeri şeyleri kırmaları için -
0:22 - 0:25matematikçileri işe aldıkları
bir operasyonları vardı. -
0:25 - 0:27Bunun varlığını biliyordum.
-
0:27 - 0:29Güzel bir politikaları vardı,
-
0:30 - 0:33çünkü vaktimizin yarısını
kendi matematiğimize -
0:33 - 0:37ve en az diğer yarısını da onların
işlerine ayırabiliyorduk. -
0:38 - 0:39Çok da para ödüyorlardı.
-
0:39 - 0:42Yani karşı konulamaz bir işti.
-
0:42 - 0:44Ben de oraya gittim.
-
0:44 - 0:45CA: Bir kod-kırıcısıydınız.
-
0:45 - 0:47JS: Evet öyleydim.
-
0:47 - 0:48CA: Kovulana kadar.
-
0:48 - 0:49JS: Pekâlâ, kovuldum. Evet.
-
0:49 - 0:51CA: Bu nasıl oldu?
-
0:51 - 0:53JS: Nasıl mı oldu?
-
0:54 - 0:59Kovuldum, çünkü Vietnam
savaşı vardı ve benim kurumumdaki -
0:59 - 1:04patronların patronları,
savaşın büyük destekçileriydi -
1:04 - 1:09ve ben, Vietnam'da nasıl kazanabileceğimiz
hakkında New York Times'da kapak konusu -
1:09 - 1:11olan bir makale yazmıştım.
-
1:11 - 1:14Ben o savaşı sevmemiştim,
aptalca olduğunu düşünüyordum. -
1:14 - 1:16Times'a, ismi hatırlanırsa,
Maxwell Taylor için çalışan -
1:16 - 1:20herkesin, onun görüşlerini
desteklemediğini söyleyen -
1:20 - 1:25bir mektup yazdım ve
onlar da bunu yayınladılar. -
1:26 - 1:27Ve kendi görüşümü bildirdim...
-
1:27 - 1:29CA: Ah, tamam. Bunun --
-
1:29 - 1:32JS: ... General Taylor'ın
fikirlerinden farklıydı. -
1:32 - 1:34Fakat sonunda, kimse bir şey söylemedi.
-
1:34 - 1:38Fakat sonra, ben 29
yaşındaydım ve bir çocuk geldi, -
1:38 - 1:41Newsweek dergisinde
muhabir olduğunu söyledi -
1:41 - 1:46ve benimle röportaj yaparak,
görüşlerimle ilgili sorular sormak istedi. -
1:46 - 1:50Ben de şöyle dedim, "Şu anda
çoğunlukla matematik çalışıyorum -
1:50 - 1:54ve savaş bittiğinde, çoğunlukla
onların işlerini yapacağım." -
1:54 - 1:57Sonra, o gün yapabileceğim
en akıllıca şeyi yaptım -- -
1:57 - 2:01bölge patronuma bu
röportajı verdiğimi söyledim. -
2:01 - 2:03"Ne söyledin?" dedi.
-
2:03 - 2:04Söylediklerimi anlattım.
-
2:04 - 2:06Sonra "Taylor'ı aramalıyım" dedi.
-
2:06 - 2:09Taylor'ı aradı, bu 10 dakika sürdü.
-
2:09 - 2:115 dakika sonra kovulmuştum.
-
2:12 - 2:13CA: Peki.
-
2:13 - 2:14JS: Ama bu kötü değildi.
-
2:14 - 2:17CA: Kötü değildi,
çünkü Stony Brook'a gittin -
2:17 - 2:20ve matematik kariyerinde yükseldin.
-
2:20 - 2:22Orada, o adamla çalışmaya başladın.
-
2:22 - 2:23O kimdi?
-
2:24 - 2:26JS: Ah, [Shiing-Shen] Chern.
-
2:26 - 2:29Chern, yüzyılın en iyi
matematikçilerinden birisiydi. -
2:29 - 2:34Berkeley'de yüksek lisans
yaparken tanımıştım onu. -
2:34 - 2:36Bazı fikirlerim vardı
-
2:36 - 2:39ve fikirlerimi ona söylemiştim,
o da beğenmişti. -
2:39 - 2:45Birlikte, burada
görebileceğiniz, bu işi yaptık. -
2:45 - 2:46İşte burada.
-
2:47 - 2:51CA: Birlikte meşhur bir
makale yayınlamanıza yol açtı. -
2:51 - 2:54Bu işin ne olduğunu açıklayabilir misiniz?
-
2:55 - 2:56JS: Hayır.
-
2:56 - 2:58(Gülüşmeler)
-
2:59 - 3:01JS: Yani, bunu birisine açıklayabilirdim.
-
3:01 - 3:03(Gülüşmeler)
-
3:03 - 3:05CA: Bunu açıklamaya ne dersiniz?
-
3:05 - 3:08JS: Ama çok değil. Çok fazla insana değil.
-
3:09 - 3:12CA: Sanırım bunun kürelerle
ilgili olduğunu söylemiştiniz, -
3:12 - 3:14buradan başlayalım.
-
3:14 - 3:17JS: Evet, öyleydi, fakat
bu işten bahsedeceğim -- -
3:17 - 3:21bununla bir ilgisi vardı,
fakat ona geçmeden önce -- -
3:21 - 3:24güzel bir matematik işiydi.
-
3:24 - 3:27Chern de ben de yaptığımız
şeyden çok mutluyduk. -
3:28 - 3:32Hatta şu anda yükselen
bir alt-alan olarak başladı. -
3:33 - 3:38Ama, daha ilginci, fizikte de kullanıldı;
-
3:38 - 3:42bilmediğimiz bir şeydi -- en azından
ben fizikle ilgili hiçbir şey bilmiyordum, -
3:42 - 3:45Chern'in de çok şey
bildiğini düşünmüyordum. -
3:45 - 3:49Makalenin çıkmasından
ortalama 10 yıl sonra, -
3:49 - 3:53Princeton'dan Ed Witten adlı birisi
bunu sicim kuramına uygulamaya başladı -
3:53 - 3:58ve Rusya'daki insanlar da "yoğun
madde" adlı şeye uygulama başladı. -
3:58 - 4:03Günümüzde, orada Chern-Simons
değişmezleri olarak adlandırılan bu şeyler -
4:03 - 4:05fizik aracılığıyla fazlasıyla yayıldı.
-
4:05 - 4:06Bu muhteşemdi.
-
4:06 - 4:07Fiziği hiç bilmiyorduk.
-
4:08 - 4:11Bana fiziğe uygulanabilecek
bir şeymiş gibi gelmemişti. -
4:11 - 4:14Fakat matematiğin olayı budur --
asla nereye gideceğini bilemezsiniz. -
4:14 - 4:16CA: Bu gerçekten inanılmaz.
-
4:16 - 4:20Yani, evrimin insanların zihinlerini,
gerçeği algılayacak ya da algılayamayacak -
4:20 - 4:23biçimde, nasıl
şekillendirdiğinden bahsediyoruz. -
4:23 - 4:26Bir şekilde bir matematik
teorisiyle ortaya çıktınız, -
4:26 - 4:28fiziği hiç bilmeden,
-
4:28 - 4:31yirmi yıl sonra ise bunun,
gerçek fiziksel dünyayı -
4:31 - 4:34tanımlamada kullanıldığını keşfettiniz.
-
4:34 - 4:35Bu nasıl olabilir?
-
4:35 - 4:36JS: Tanrı bilir.
-
4:36 - 4:38(Gülüşmeler)
-
4:39 - 4:42Fakat, [Eugene] Wigner
adlı ünlü bir fizikçi vardı -
4:42 - 4:48ve matematiğin akıl almaz verimliliği
üzerine bir makale yazmıştı. -
4:48 - 4:52Bir açıdan, kökleri gerçek dünyada
bulunan bu matematik bir şekilde var, -
4:52 - 4:57-- yani saymayı, ölçmeyi
öğreniyoruz, bunu herkes öğrenmiştir -- -
4:57 - 4:58sonra kendi kendine ilerliyor.
-
4:59 - 5:02Fakat sıklıkla, günü
kurtarmak için geri dönüyor. -
5:02 - 5:04Genel izafiyet bir örnektir.
-
5:04 - 5:08[Hermann] Minkowski bu geometriye
sahipti, Einstein da fark etti, -
5:08 - 5:11"Hey! Genel izafiyeti
kullanabileceğim şey tam da bu." -
5:12 - 5:15Yani, asla bilemezsiniz. Bu bir gizemdir.
-
5:15 - 5:16Bu bir gizemdir.
-
5:16 - 5:20CA: Pekâlâ, işte matematiksel
bir yaratıcılık parçası. -
5:20 - 5:21Bize bundan bahsedin.
-
5:21 - 5:27JS: Pekâlâ, bu bir top -- bir küre
ve etrafında bir kafes var -- -
5:27 - 5:29bilirsiniz, bu kareler.
-
5:31 - 5:36Burada göstereceğim şey aslında
1700'lerde büyük matematikçi -
5:36 - 5:38[Leonhard] Euler tarafından gözlemlendi.
-
5:38 - 5:43Zaman geçtikçe, matematikte
çok önemli bir alan olmaya başladı: -
5:43 - 5:46Cebirsel topoloji, geometri.
-
5:47 - 5:51Şu kâğıtta bunun kaynağı var.
-
5:51 - 5:53Olay şu:
-
5:53 - 5:58Sekiz köşesi, on iki
kenarı ve altı yüzü var. -
5:58 - 6:02Farka bakarsanız eğer --
köşeler eksi kenarlar artı yüzler -- -
6:02 - 6:03iki eder.
-
6:03 - 6:05Pekâlâ, iki. Bu güzel bir sayı.
-
6:05 - 6:09Bunu yapmanın diğer bir yolu --
bunlar üçgenler -- -
6:09 - 6:14bunun 12 köşesi, 30 kenarı,
-
6:14 - 6:1820 yüzü ve 20 mozaiği var.
-
6:19 - 6:23Köşeler, eksi kenarlar,
artı yüzler, yine iki ediyor. -
6:23 - 6:26Aslında, bunu herhangi
bir yolla da yapabilirsiniz -- -
6:26 - 6:29bunu her türden çokgen
ve üçgenlerle kaplayın -
6:29 - 6:31ve hepsini karıştırın.
-
6:31 - 6:34Köşeler, eksi kenarlar, artı yüzler
-- yine iki elde edersiniz. -
6:34 - 6:36Burada farklı bir şekil var.
-
6:36 - 6:42Bu bir tor veya bir
donut yüzeyi: 16 köşe, -
6:42 - 6:4632 kenar ve 16 yüzle kaplanmış.
-
6:47 - 6:49Köşeler, eksi kenarların sonucu sıfırdır.
-
6:49 - 6:51Her zaman sıfırdır.
-
6:51 - 6:55Bir toru kare, üçgen veya
bunun gibi bir şeyle kaplarsanız -
6:55 - 6:59her zaman sıfır elde edersiniz.
-
7:01 - 7:03Buna Euler karakteristiği adı veriliyor.
-
7:03 - 7:06Ayrıca topolojik değişmez
adı verilen şey de budur. -
7:07 - 7:08Gerçekten muhteşem.
-
7:08 - 7:11Nasıl yaparsanız yapın,
daima aynı sonuca varırsınız. -
7:11 - 7:171700'lerin ortalarından beri,
günümüzde cebirsel topoloji adı verilen -
7:17 - 7:21bir konuya yapılan ilk atılım buydu.
-
7:21 - 7:24CA: Senin çalışman da bunun
gibi bir fikirden çıktı ve sen de -
7:24 - 7:26onu yüksek-boyutlu bir teoriye,
-
7:26 - 7:30yüksek-boyutlu objelere taşıyarak
yeni değişmezler mi buldun? -
7:30 - 7:34JS: Evet. Yüksek-boyutlu
değişmezler, hâlihazırda vardı: -
7:34 - 7:39Pontryagin sınıfları
-- aslında Chern sınıfları idi. -
7:39 - 7:42Bu türden bir grup değişmez vardı.
-
7:42 - 7:46Bir tanesi üzerinde çalışmak
-
7:46 - 7:51ve kombinatorik olarak
modelini yapmaya çabalıyordum, -
7:51 - 7:54tipik olan biçimi yapmak yerine
-
7:54 - 7:58ve sonucunda bu çalışma ortaya
çıktı, biz de yeni şeyler keşfettik. -
7:58 - 8:02Ama eğer, yaklaşık 70 cilt
matematik kitabı yazan, -
8:02 - 8:0613 çocuğu olup
-
8:06 - 8:07yazarken dizinde çocuklarını
-
8:07 - 8:14sallayan Bay Euler olmasaydı --
-
8:14 - 8:20muhtemelen bu değişkenler de olmayacaktı.
-
8:20 - 8:24CA: Pekâlâ, en azından bize bu
mükemmel zekâdan bir örnek verdi. -
8:25 - 8:26Rönesans'tan bahsedelim.
-
8:26 - 8:32Çünkü bu mükemmel zekâyı aldınız
ve NSA'de bir kod-kırıcı iken -
8:32 - 8:35ekonomi endüstrisinde de bir
kod-kırıcı hâline gelmeye başladınız. -
8:36 - 8:38Bence muhtemelen etkin
piyasa tezini beğenmediniz. -
8:38 - 8:45Yirmi yılda, bir şekilde dudak uçuklatan
kazançları yaratma yolu buldunuz. -
8:45 - 8:46Bana açıklanan hâliyle,
-
8:46 - 8:50yaptığınız şeyde göze çarpan şey,
kazançları yalnızca ölçmemeniz, -
8:50 - 8:54aynı zamanda onları düşük
dengesizlik ve riskle almanızdır, -
8:54 - 8:56diğer serbest fonlara kıyasla.
-
8:56 - 8:58Bunu nasıl yaptın Jim?
-
8:58 - 9:02JS: Mükemmel bir grup
insanla birlikte yaptım. -
9:02 - 9:06Ticarete başladığımda,
matematikten biraz yorulmuştum. -
9:06 - 9:1030 yaşımın sonlarındaydım ve param azdı.
-
9:10 - 9:13Ticarete başladım ve çok iyi gitti.
-
9:13 - 9:16Şans eseri bayağı para kazandım.
-
9:16 - 9:18Yani sadece bir şanstı.
-
9:18 - 9:20Kesinlikle matematiksel modelleme değildi.
-
9:20 - 9:23Fakat verilere baktıktan
bir süre sonra, şunu fark ettim: -
9:24 - 9:26burada bir takım yapılar var gibiydi.
-
9:26 - 9:30Birkaç matematikçi kiraladım
ve bazı modellemeler yapmaya başladık -- -
9:30 - 9:34tıpkı eskiden SAE'de (Otomotiv
Mühendisleri Derneği) yaptığımız gibi. -
9:34 - 9:37Algoritma tasarlıyorsunuz,
bilgisayarda test ediyorsunuz. -
9:37 - 9:39İşe yarıyor mu? Yaramıyor mu? Bunun gibi.
-
9:39 - 9:41CA: Şuna bakabilir miyiz?
-
9:41 - 9:45Çünkü burada tipik bir
ticari mal grafiği var. -
9:46 - 9:51Baktım ve dedim ki,
"Bu rastgele, inişli çıkışlı bir gidişat - -
9:51 - 9:53belki de tüm zamanın
hafif artan bir trendi." -
9:53 - 9:56Buna bakarak nasıl ticaret yapabilidiniz
-
9:56 - 9:58ve rastgele olmayan bir şeyler gördünüz?
-
9:58 - 10:01JS: Eskiden -- bu eski
günlere ait bir tür grafik, -
10:01 - 10:05ticari malların veya dövizlerin
trend eğilimleri vardı. -
10:06 - 10:12Burada gördüğünüz hafif
trendler değil, dönemsel trendler. -
10:12 - 10:16Eğer tamam, bugün son 20
gündeki ortalama hareket üzerinden -
10:16 - 10:21tahminde bulunacağım derseniz --
-
10:21 - 10:24bu belki iyi bir tahmin olur
ve para kazanabilirim. -
10:24 - 10:29Aslında, yıllar önce böyle
bir sistem işe yarayabilirdi -- -
10:29 - 10:32mükemmel şekilde değil, ama yarardı.
-
10:32 - 10:34Para kazanıp, kaybedip kazanabilirdiniz.
-
10:34 - 10:37Fakat bu bir yıl değerinde bir gün
-
10:37 - 10:41ve bu dönem esnasında biraz
para kazanabilirsiniz. -
10:42 - 10:44İşlevini kaybetmiş bir sistem.
-
10:45 - 10:48CA: Yani zamanla bir takım
trend uzunluklarını test edip -
10:48 - 10:51örneğin, 10 günlük veya
15 günlük bir trendin -
10:51 - 10:54sonrası için tahminci olup
olmayacağını görecektiniz. -
10:54 - 11:01JS: Elbette, hepsini deneyebilir
ve işe yarayanı bulabilirdiniz. -
11:02 - 11:05Trend takibi 60'larda çok iyiydi,
-
11:05 - 11:0770'lerde ise fena değildi.
-
11:07 - 11:09Ama 80'lerde, kötüydü.
-
11:09 - 11:12CA: Çünkü herkes görebiliyordu.
-
11:12 - 11:15Peki rakiplerinizin önüne nasıl geçtiniz?
-
11:15 - 11:21JS: Farklı yaklaşımlarda bularak
rakiplerimizin önüne geçtik -- -
11:21 - 11:24bir ölçüde, kısa zamanlı yaklaşımlar.
-
11:25 - 11:28Asıl olay, büyük miktarda veri toplamaktı
-
11:28 - 11:32ve eski günlerde bunu elden
yapmak zorundaydık. -
11:32 - 11:36Merkez Bankası'na gittik ve
faiz oranlarının tarihlerini ve bu tür -
11:36 - 11:39şeyleri kopyaladık,
çünkü bilgisayarlarda yoktu. -
11:39 - 11:41Elimizde çok fazla veri vardı.
-
11:41 - 11:45Çok zeki insanlar -- anahtar buydu.
-
11:45 - 11:49Esas ticareti yapmak için insanların
nasıl kiralanacağını bilmiyordum. -
11:50 - 11:53Birkaç kişi buldum -- kimisi
para kazandı, kimisi kazanmadı. -
11:53 - 11:55Bu şekilde iş yapamazdım.
-
11:55 - 11:57Ama bilim adamlarını nasıl işe alacağımı
-
11:57 - 12:00biliyordum, çünkü o alana ilgim var.
-
12:00 - 12:02Bunu yaptık.
-
12:02 - 12:05Bu modeller gitgide daha iyi ve daha iyi,
-
12:05 - 12:07hatta daha da iyi hâle geldiler.
-
12:07 - 12:10CA: Rönesans'ta fevkalade bir
şeyler yaptığınız biliniyor ki bu da -
12:10 - 12:12yalnızca parayla aklı
çelinebilecek danışmanlar olmayan -
12:12 - 12:16bu insan grubunu, bu kültürü oluşturmaktı.
-
12:16 - 12:20Motivasyonları heyecan verici
matematik ve bilim yapmak. -
12:20 - 12:22JS: Bunun doğru olmasını umardım.
-
12:22 - 12:26Fakat bir kısmı da paraydı.
-
12:26 - 12:27CA: Çok para kazandılar.
-
12:27 - 12:30JS: Hiç kimsenin para yüzünden
gelmediğini söyleyemem. -
12:30 - 12:31Bence bir çoğu para için geldi.
-
12:31 - 12:34Fakat eğlenceli olacağı için de geldiler.
-
12:34 - 12:37CA: Peki makine öğrenimi
bunda nasıl bir rol oynadı? -
12:37 - 12:40JS: Yaptığımız şey, bir
anlamda makine öğrenimi idi. -
12:41 - 12:47Çok fazla veriye bakıyorsunuz, farklı
tahmini şemaların benzerlerini yapmaya -
12:47 - 12:49çalışıyorsunuz, en iyi hâle gelene dek.
-
12:49 - 12:53Yaptığımız şeyleri yapma biçimimizin,
geri bildirim alması gerekmiyor. -
12:53 - 12:56Ama işe yaradı.
-
12:56 - 13:00CA: Yani bu farklı tahmini şemalar
oldukça savruk ve beklenmedik olabilir. -
13:00 - 13:02Yani, her şeye baktınız, değil mi?
-
13:02 - 13:05Hava durumuna, elbise
boylarına, politik fikirlere. -
13:06 - 13:08JS: Evet, elbise boylarını denemedik.
-
13:08 - 13:10CA: Peki, ne gibi şeyler?
-
13:10 - 13:12JS: Pekâlâ, her şey.
-
13:12 - 13:15Her şey faydalıdır --
elbise kenarı uzunlukları hariç. -
13:17 - 13:19Hava durumu, yıllık raporlar,
-
13:19 - 13:24üç aylık raporlar, tarihsel veriler,
birimler, aklınıza ne gelirse. -
13:24 - 13:25Elimizde ne varsa.
-
13:25 - 13:28Bir günde terabaytlarca veri alıyoruz.
-
13:28 - 13:32Saklıyoruz, düzenliyoruz
ve analize hazır hâle getiriyoruz. -
13:33 - 13:35Yanlış arıyorsunuz.
-
13:35 - 13:38Dediğin gibi -- etkin piyasa
-
13:38 - 13:40hipotezinde yanlışlık arıyorsunuz.
-
13:40 - 13:44CA: Fakat herhangi bir yanlışlık
rastgele bir şey de olabilir. -
13:44 - 13:47Öyleyse bunun sırrı, birkaç garip
yanlışlığa bakmak ve ne zaman -
13:47 - 13:49çakıştıklarını görmek mi?
-
13:49 - 13:52JS: Herhangi bir yanlışlık
rastgele bir şey de olabilir: -
13:52 - 13:56Ancak yeterli veriniz varsa,
öyle olmadığını söyleyebilirsiniz. -
13:56 - 14:00Uzun zamandır var olan bir
yanlışlığı görebilirsiniz -- -
14:01 - 14:05bunun rastgele olma ihtimali
yüksek değildir. -
14:06 - 14:10Fakat bu şeyler bir süre sonra
yok olur, yanlışlıklar temizlenebilir. -
14:10 - 14:13Dolayısıyla işin üzerinde durman gerekir.
-
14:13 - 14:16CA: Günümüzde çoğu kişi
serbest fon endüstrisine bakıyor -
14:16 - 14:20ve kısmen ... sarsılıyorlar,
-
14:20 - 14:22orada yaratılan zenginlik ve oradaki
-
14:22 - 14:24yetenekler, onları şaşırtıyor.
-
14:26 - 14:30Bu endüstriye dair bir endişeniz var mı,
-
14:30 - 14:32belki de genel olarak
finans endüstrisine dair? -
14:32 - 14:35Kaçak bir trene binmek gibi --
-
14:35 - 14:39bilmiyorum -- eşitsizliğin
artmasına sebep oluyor mu? -
14:39 - 14:43Serbest fon endüstrisinde
olup biteni nasıl savunabilirsin? -
14:43 - 14:45JS: Bence son üç veya dört yılda
-
14:45 - 14:47serbest fonlar çok da iyiye gitmedi.
-
14:47 - 14:49Biz işi mükemmel yaptık,
-
14:49 - 14:53ama serbest fon endüstrisi bir
bütün olarak mükemmel iş yapmadı. -
14:53 - 14:58Borsa hızını aldı, herkesin
bildiği gibi, büyüyor -
14:58 - 15:01ve fiyat-kazanç oranları yükseldi.
-
15:01 - 15:04Son dönemde -- son beş
veya altı yılda diyelim -- yaratılan -
15:04 - 15:08zenginliğin çoğunu,
serbest fonlar yaratmadı. -
15:08 - 15:12İnsanlar bana "serbest fon
nedir?" diye soracaklardı. -
15:12 - 15:14Ben de "Bir ve 20" diyecektim.
-
15:14 - 15:18Anlamı şu -- şu anda iki ve 20 --
-
15:18 - 15:21yüzde iki sabit ücret ve yüzde 20 de kâr.
-
15:21 - 15:23Serbest fonlar, farklı
türden yaratıklardır. -
15:23 - 15:27CA: Söylentilere göre siz daha
yüksek ücret talep ediyorsunuz. -
15:27 - 15:30JS: Dünyadaki en yüksek ücretleri
bir kerede talep ettik. -
15:30 - 15:34Beş ve 44, talep ettiklerimiz.
-
15:34 - 15:35CA: Beş ve 44.
-
15:35 - 15:38Yani yüzde beş sabit, yüzde 44 kâr.
-
15:38 - 15:41Yatırımcılarınıza hâlâ büyük
ölçüde para kazandırıyorsunuz. -
15:41 - 15:43JS: İyi dönüşler yaptık, evet.
-
15:43 - 15:46İnsanlar kızgın: "Nasıl yüksek
ücret talep edebiliyorsunuz?" -
15:46 - 15:47"Tamam, çekilebilirsiniz" dedim.
-
15:47 - 15:50Ama "daha fazla nasıl
kazanabilirim?" insanlar böyleydi -- -
15:50 - 15:52(Gülüşmeler)
-
15:52 - 15:54Ama bir noktada, sanırım sana söyledim,
-
15:54 - 15:59bütün yatırımcıları aldık,
çünkü sermaye kapasitesi vardı. -
15:59 - 16:02CA: Fakat, dünyadaki
birçok soruna karşın, dünyanın -
16:02 - 16:08bu konuda çalışabilecek en iyi
matematiksel veya diğer yeteneklerinin -
16:08 - 16:11dikkatini serbest fon endüstrisinin
çekmesinden endişelenmeli miyiz? -
16:11 - 16:13JS: Pekâlâ, yalnızca matematiksel değil.
-
16:13 - 16:15Astronomlar ve fizikçiler
ve benzerlerini de kiraladık. -
16:16 - 16:18Çok fazla endişelenmemiz
gerektiğini düşünmüyorum. -
16:18 - 16:21Bu hâlâ küçük bir endüstri.
-
16:21 - 16:27Aslında, yatırım dünyasına bilim getirmek,
-
16:27 - 16:30bu dünyayı geliştirdi.
-
16:30 - 16:34Oynaklığı azalttı. Akışkanlığı yükseltti.
-
16:34 - 16:37Yayılmalar daha dar, çünkü
insanlar bu tür şeyler alıp satıyor. -
16:37 - 16:42Yani Einstein'ın gelip de bir serbest
fon başlatmasından endişelenmiyorum. -
16:42 - 16:47CA: Hayatının, gerçekten yatırım
yaptığın bir evresinde bulunuyorsun, -
16:47 - 16:50fakat tedarik zincirinin diğer ucunda --
-
16:50 - 16:55Amerika'yı matematiğe teşvik ediyorsun.
-
16:55 - 16:56Bu eşin, Marilyn.
-
16:56 - 17:01Birlikte hayır işlerinde çalışıyorsunuz.
-
17:01 - 17:02Bundan bahsedelim.
-
17:02 - 17:06JS: Pekâlâ, Marilyn --
-
17:06 - 17:10işte benim güzel eşim orada --
-
17:10 - 17:13yaklaşık 20 yıl önce vakfı başlattı.
-
17:13 - 17:1494 yılıydı sanırım.
-
17:14 - 17:16Ben 93 diyorum, o 94 diyor,
-
17:16 - 17:18fakat ikisinden biriydi.
-
17:18 - 17:21(Gülüşmeler)
-
17:21 - 17:27Bağış yapmanın en iyi yolu
olan vakıf işine başladık. -
17:28 - 17:31O hesap tuttu.
-
17:31 - 17:38O zamanlar bir vizyonumuz yoktu,
fakat zamanla ortaya çıktı -- -
17:38 - 17:43matematik ve bilime odaklanmak,
temel araştırmaya odaklanmak. -
17:44 - 17:46İşte biz bunu yaptık.
-
17:46 - 17:53Yaklaşık altı yıl önce Rönesans'ı
bıraktım ve vakıfta çalışmaya başladım. -
17:53 - 17:54Yaptığımız şey de bu.
-
17:54 - 17:57CA: Yani Amerika için
Matematik, temelde ülke çapında -
17:57 - 18:00matematik öğretmenlerine yatırım yapmak,
-
18:00 - 18:04onlara ekstra gelir sağlamak,
onlara destek vermek ve rehberlik etmek. -
18:04 - 18:07Bunu daha da etkili kılmayı ve
öğretmenlerin heveslenebileceği -
18:07 - 18:09bir çağrıda bulunmayı denemek.
-
18:09 - 18:14JS: Evet -- kötü
öğretmenleri yok etmek yerine, -
18:14 - 18:19çünkü bu, eğitim topluluğunda
ahlaki problemler yaratır, -
18:19 - 18:22özellikle de matematik ve bilim alanında,
-
18:22 - 18:28bunun yerine, iyi olanları desteklemeye
ve onlara statü vermeye odaklanıyoruz. -
18:28 - 18:31Evet, onlara ekstra gelir
sağlıyoruz, yılda 15.000 dolar. -
18:31 - 18:35Özün bir parçası olarak, bugün
New York devlet okullarında 800 adet -
18:35 - 18:37matematik ve bilim öğretmenimiz var.
-
18:37 - 18:41Aralarında muhteşem bir uyum var.
-
18:41 - 18:43Alanlarında kalıyorlar.
-
18:43 - 18:46Önümüzdeki yıl bu rakam 1.000
olacak, bu da New York [Şehir] -
18:46 - 18:50devlet okullarındaki matematik ve
bilim öğretmenlerinin yüzde 10'u demek. -
18:50 - 18:56(Alkış)
-
18:56 - 18:59CA: Jim, bu da yardımsever olarak
desteklediğin diğer bir proje: -
18:59 - 19:02Sanırım, yaşamın kökenlerini araştırma.
-
19:02 - 19:03Burada neyi arıyoruz?
-
19:04 - 19:05JS: Bir saniye bekleteceğim.
-
19:05 - 19:08Sonra ne aradığımızı söyleyeceğim.
-
19:08 - 19:11Yaşamın kökenleri büyüleyici bir soru.
-
19:11 - 19:12Buraya nasıl geldik?
-
19:13 - 19:15Pekâlâ, iki tane sorumuz var:
-
19:15 - 19:21Birincisi, jeolojiden
biyolojiye giden yol -- -
19:21 - 19:22buraya nasıl ulaştık?
-
19:22 - 19:25Diğer soru ise, neyle başladık?
-
19:25 - 19:28Bu rota üzerinde, eğer varsa,
hangi materyalle çalıştık? -
19:28 - 19:31Bu ikisi çok, çok ilginç sorulardı.
-
19:32 - 19:37İlk soru, jeolojiden RNA'ya kadar
giden acı dolu bir yoldur -
19:37 - 19:40veya bunun gibi bir şey --
tüm bunlar nasıl işledi? -
19:40 - 19:42Diğeri ise, ne ile çalışmamız gerek?
-
19:42 - 19:44Evet, düşündüğümüzden fazlasıyla.
-
19:44 - 19:49Burada resmedilen şey,
oluşmakta olan bir yıldız. -
19:50 - 19:53100 milyar yıldıza sahip olan
Samanyolumuzda her yıl -
19:53 - 19:56ortalama iki yeni yıldız oluşuyor.
-
19:56 - 19:58Nasıl olduğunu sormayın,
bir şekilde oluyorlar. -
19:58 - 20:01Yerleşmeleri ise bir milyon yılı buluyor.
-
20:02 - 20:04Yani, kesin olarak,
-
20:04 - 20:08herhangi bir anda oluşmakta olan
ortalama iki milyon yıldız vardır. -
20:08 - 20:12Bu, yerleşmekte olan
döneme ait bir yerlerde. -
20:12 - 20:15Etrafını kaplayan toz ve benzeri
-
20:15 - 20:17şeyler var.
-
20:17 - 20:21Muhtemelen bir güneş sistemi
veya onun gibi bir şey oluşturacak. -
20:21 - 20:23Ama asıl mesele şu --
-
20:23 - 20:29oluşan bir yıldızın etrafını saran tozda,
-
20:29 - 20:35önemli organik moleküller bulundu.
-
20:36 - 20:42Yalnızca metan gibi moleküller değil,
formaldehit ve siyanür de bulundu -- -
20:42 - 20:49yani yaşam bloklarını -- yani
tohumlarını -- oluşturan şeyler. -
20:49 - 20:52Bu sıradan bir şey olabilir.
-
20:52 - 20:59Evrendeki gezegenlerin bu temel
inşa bloklarıyla başlaması da -
20:59 - 21:03sıradan bir şey olabilir.
-
21:04 - 21:07Peki bu, her yerde yaşam
olacağı anlamına mı geliyor? -
21:07 - 21:08Belki.
-
21:08 - 21:12Asıl soru, yaşama giden yolun,
bu narin başlangıçlardan -
21:12 - 21:17o tohumlara kadar,
ne kadar acı dolu olduğudur. -
21:17 - 21:22Bu tohumların çoğu da boş
gezegenlerin üstüne düşecek. -
21:22 - 21:23CA: Yani senin için,
-
21:23 - 21:26kişisel olarak, nereden
geldiğimiz ve bunların nasıl -
21:26 - 21:30oluştuğu sorularına cevap bulmak,
gerçekten görmek istediğin bir şey. -
21:30 - 21:31JS: Gerçekten görmek isterim.
-
21:31 - 21:33Ayrıca bilmek isterim --
-
21:33 - 21:38eğer bu yol yeterince acı
doluysa ve olasılıksız ise, -
21:38 - 21:43neyle başlarsanız başlayın,
bizler eşsiz olabiliriz. -
21:43 - 21:44Fakat diğer yandan,
-
21:45 - 21:48etrafta uçuşan bu
organik toza baktığımızda, -
21:48 - 21:52orada yaşayan birçok arkadaşımız olabilir.
-
21:53 - 21:54Bilmek harika olurdu.
-
21:54 - 21:58CA: Jim, birkaç yıl önce Elon Musk
ile konuşma şansım oldu -
21:58 - 22:00ve ona başarısının sırrını sordum,
-
22:00 - 22:04o da sırrının, fiziği ciddiye
almak olduğunu söyledi. -
22:05 - 22:09Seni dinlerken duyduğum
şey ise, matematiği ciddiye almak, -
22:09 - 22:12bu senin tüm yaşamına ilham verdi.
-
22:12 - 22:17Sana somut bir ün sağladı ve şimdi de,
Amerika ve diğer yerlerdeki -
22:17 - 22:21binlerce çocuğun geleceğine
yatırım yapmanı sağlıyor. -
22:22 - 22:24İşe yarayan şey aslında bilim olabilir mi?
-
22:24 - 22:27Matematik gerçekten işe yarıyor mu?
-
22:27 - 22:32JS: Pekâlâ, matematik
işe yarıyor. Kesinlikle yarıyor. -
22:32 - 22:33Ayrıca eğlenceliydi.
-
22:33 - 22:38Marilyn ile çalışmak ve
bağış yapmak çok eğlenceliydi. -
22:38 - 22:41CA: Bunu -- bana göre
ilham verici bir düşünceydi, -
22:41 - 22:45yani bilgiyi ciddiye almak,
bu çok şey kazandırabilir. -
22:45 - 22:48Muhteşem yaşamınız için
ve TED'e geldiğiniz için teşekkürler. -
22:48 - 22:49Teşekkürler.
-
22:49 - 22:50Jim Simons!
-
22:50 - 22:54(Alkış)
- Title:
- Wall Street'i çatlatan matematikçi
- Speaker:
- Jim Simons
- Description:
-
Jim Simons, kodları kırmak için kullandığı karmaşık matematiğin, finans dünyasındaki biçimleri açıklamasında da yardımcı olabileceğini fark eden bir matematikçi ve kriptograf. Milyarlardan sonra, bir sonraki jenerasyonun matematik öğretmenleri ve öğrencilerini desteklemek için çalışıyor. TED'den Chris Anderson, Simons'ın sayılarla ilgili sıra dışı yaşamından bahsetmek üzere onunla sohbet ediyor.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 23:03
![]() |
Eren Gokce approved Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street | |
![]() |
Eren Gokce edited Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street | |
![]() |
Suleyman Cengiz accepted Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street | |
![]() |
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street | |
![]() |
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street | |
![]() |
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street | |
![]() |
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street | |
![]() |
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for A rare interview with the mathematician who cracked Wall Street |