Oyunun kurallarını değiştiren amniyotik yumurta - April Tucker

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-game-changing-amniotic-egg-april-tucker

350 milyon yıl önce, yumurtalar sudan uzakta hayatta kalamıyordu. Bu nedenle hayvanlar suya bağımlıydı. Ta ki hayvanlara bütünüyle karasal bir yaşam olanağı tanıyan amniyotik yumurta sahneye çıkana dek. April Tucker amniyotik yumurtanın zarlarını soyuyor ve bu evrimsel harikanın ne kadar sıradışı olduğunu gösteriyor.

Ders: April Tucker, animasyon: Pew36 Animation Studios.

Deniz aslanı,

çıngıraklı yılan

ve papağanın

bir zamanlar aynı evde
yaşadığına inanır mıydınız?

Gelin 350 milyon yıl önceye dönelim.

Çevreye bir bakın.

Bölgeyi, tilki kuyrukları
ve eğrelti otları dolu olan

bataklıklar ile yağmur
ormanları kaplıyordu.

İki yaşayışlılar, baskın
kara omurgalılarıydı.

Büyüklükleri semenderden
timsaha kadar değişiyor.

Hepsi de yumurtalarını bırakmak için
suya gereksinim duyuyordu.

Eğer yumurta bırakmak için
suya gidemezlerse,

kabuksuz ve jölemsi
yumurtaları kuruyup ölüyordu.

Bu tehlikeden ötürü,

zamanlarının çoğunu tatlı suda

veya su kenarında geçiriyorlardı.

Yani, evrim sürecinde çığır açan

bir değişiklik olana dek böyleydi:

Amniyotik yumurta.

Amniyotik yumurta kabukludur,

su geçirmez

ve karaya bırakılabilir.

Bu devrimsel yumurtaya
istinaden adlandırılan

yeni bir hayvan grubu
tarafından üretilir: Amniyotlar.

İlk amniyot, bir tetrapoddu;

yani dört ayaklı bir hayvandı

ve küçük bir kertenkeleye benziyordu.

Bazı iki yaşayışlılar karada dolaşıp,

yumurtalarını ıslak toprağa veya
aşırı nemli alanlara gömebilseler de,

amniyotlardan önce hiçbir canlı

yumurtasını bütünüyle
kuru ortama bırakamıyordu.

Bu evrimleşmiş yumurta sayesinde,

bütünüyle karasal bir hayat yaşayabilen

ilk hayvanlar amniyotlar oldu.

Fakat karaya taşınmalarına rağmen,

amniyotlar gölde yavru büyütme tarzını

terk etmedi.

Aslına bakarsanız, kabuğunun
içinde sulu bir ortam barındıran

amniyotik yumurta,
gölü karaya getiriyordu.

Bu, amniyotik yumurtalara özgü

dört temel yenilikle başarılıyordu.

Biraz daha yakından bakalım.

İlk yenilik çok kolay fark ediliyor:

Yumurtanın koruyucu bir kabuğu var.

Sert ama esnek

ve derimsi bir yüzeyi var;

tıpkı bugünkü sürüngen yumurtaları gibi.

Kabuk, yumurtayı yırtıcılardan,

bakterilerden, hasardan

ve kurumaktan koruyor.

Ama amniyotik yumurtanın kabuğu,

bir akvaryum tankından farklı olarak

gözenekli olduğundan,
oksijen geçişine olanak sağlıyor.

Böylece, içeride büyüyen
amniyot boğulmuyor.

Diğer iki yenilik ise
birlikte akciğer gibi çalışan

iki ayrı zar.

Bunlar embriyoya oksijen taşıyor

ve karbondioksiti dışarı atıyor.

İlki koryon zarıdır

ve kabuğun minik gözeneklerinden
girdikten sonra

oksijenin geçtiği
koruyucu katmandır.

Koryonu, haşlanmış yumurtanın
üzerinden soyduğunuz ince zar

olarak tanıyor olabilirsiniz.

Bu su geçirmez zarı,

yumurtanın giriş-çıkış kapısı
olarak düşünebilirsiniz.

Buradan oksijen girişi

ve karbondioksit çıkışı gerçekleşir.

Koryon ile birlikte işleyen zar

allantoyis zarıdır.

Koryon kapı ise allontoyis de
binanın lobisidir, denebilir.

Embriyoya gerekmeyen atıkları depolarken,

oksijen ile karbondioksiti yönlendirir.

Koryon ile allantoyis,

embriyonun gereksindiği
her şeyi almasını

ve gereksizlerden kurtulmasını sağlar.

Son olarak, belki de en önemli
gelişim amniyondur;

yani yumurtaya adını veren zar.

Koryonda da amniyon bulunur

ve embriyonun içinde yüzdüğü sıvıyı tutar.

İki yaşayışlıların sulu
dünyasını terkettiğinden,

embriyonun kuruyup ölmesini
engellemek için

amniyon gereklidir.

Amniyotların karaya yumurta
bırakmasına olanak tanıyan,

taşınabilir bir havuz gibidir.

İçindeki sıvı, embriyoyu
herhangi bir çarpmadan

ya da sert inişlerden de korur.

Bisiklet veya arabadaki şok emici gibidir.

Kabuk ile bu zarlar,

embriyonun büyüyüp gelişmesi için

güvenli bir su ortamı yaratır.

Yeni amniyot nesli,

sudan uzaktaki yeni karaları keşfederken,

omurgalı evrimi sürer.

Sonraki milyonlarca yılda

iki ayrık gruba bölünürler:

Sinapsidler ve sauropsidler.

Sinapsidler, memelilerin
içinde olduğu gruptur.

Sauropsidler ise sürüngenlerin,

kuşların

ve dinozorların oluşturduğu gruptur.

Bu iki amniyotik grubun içinde

günümüzde tanıdığımız deniz aslanları,

çıngıraklı yılanlar

ve papağanlar bulunur.

Tıpkı bir aile toplantısında olduğu gibi,

dünyanın farklı köşelerindeki,

farklı biçim ve büyüklüklerdeki
akrabaların hepsi

aynı yere yuva derler:

Amniyotik yumurta.