Waardoor verschilt de levensduur zo van dier tot dier? - Joao Pedro de Magalhaes

Bekijk de volledige les op: http://ed.ted.com/lessons/why-do-animals-have-such-different-lifespans-joao-pedro-de-magalhaes

Voor de microscopisch kleine worm C. elegans is het leven op deze aarde na slechts enkele weken alweer voorbij. De Groenlandse walvis kan daarentegen wel meer dan 200 jaar oud worden. Waardoor verschillen deze levensduren zo van elkaar? En wat betekent het nou eigenlijk precies om te ‘verouderen’? Joao Pedro de Magalhaes legt uit waardoor het verouderingstempo zo sterk kan verschillen van dier tot dier.

Les door Joao Pedro de Magalhaes, animatie door Sharon Colman.

Voor de microscopisch
kleine worm C. elegans

is het leven op deze aarde
na slechts enkele weken alweer voorbij.

Vergelijk dat eens met een schildpad,
die wel meer dan 100 jaar oud kan worden.

Muizen en ratten komen
na slechts vier jaar al aan hun einde,

terwijl de Groenlandse walvis,
het zoogdier met de langste levensduur,

het wel 200 jaar kan volhouden.

Zoals bij de meeste levensvormen

begint degeneratie bij de meeste dieren
zodra zij geslachtsrijp zijn.

Dit proces wordt veroudering genoemd.

Maar wat houdt veroudering
eigenlijk precies in?

De drijvende krachten achter dit proces
zijn uiteenlopend en ingewikkeld,

maar in feite zijn stervende en
slecht functionerende cellen de oorzaak.

Als we jong zijn,
maken we constant nieuwe cellen aan

die dienen als vervanging
voor de dode en stervende cellen.

Maar naarmate we ouder worden,
vertraagt dit proces.

Daarnaast functioneren oudere cellen
minder goed dan jongere cellen.

Hierdoor raken onze lichamen in verval,

wat uiteindelijk tot ziekte leidt
en tot de dood.

Maar als dat een vaststaand feit is,

waardoor verschillen de veroudering
en levensduur dan zo van dier tot dier?

Het antwoord schuilt
in verschillende factoren,

zoals de omgeving en de lichaamsgrootte.

Deze kunnen hen een sterke evolutionaire
druk opleggen om zich aan te passen,

waardoor het verouderingsproces
op zijn beurt weer verschilt per soort.

Neem bijvoorbeeld de koude diepten
van de Atlantische en Arctische wateren,

waar de Groenlandse haai
ouder kan worden dan wel 400 jaar,

en de Noordkromp wel 500 jaar kan worden.

De meest indrukwekkende
van deze oudjes uit de oceaan

is waarschijnlijk
de Antarctische glasspons,

die meer dan 10.000 jaar
kan overleven in koude wateren.

In zulke koude omgevingen
vertragen de hartslag en stofwisseling.

Onderzoekers speculeren dat dit ook zorgt
voor een vertraagd verouderingsproces.

Zo draagt de omgeving bij
aan een langere levensduur.

Wat de grootte betreft,
zie je vaak, maar niet altijd,

dat grotere dieren een langere levensduur
hebben dan de kleinere soorten.

Een olifant of walvis
zal bijvoorbeeld veel langer leven

dan een muis of rat,

die op hun beurt weer jaren langer leven
dan vliegen en wormen.

Sommige kleine dieren,
zoals wormen en vliegen,

worden ook beperkt door
het mechanisme achter hun celdeling.

Veel van hun cellen kunnen zich niet delen
en kunnen na schade niet vervangen worden.

Hierdoor sterven hun lichamen sneller.

En lichaamsgrootte is een krachtig
evolutionair hulpmiddel voor dieren.

Kleinere dieren zijn
een makkelijkere prooi voor roofdieren.

Zo hoeft een muis niet te verwachten
langer dan een jaar te leven in het wild.

Daarom is ze zich
steeds sneller gaan voortplanten,

een soort evolutionaire verdediging
tegen haar kortere levensduur.

Grotere dieren daarentegen
zijn beter in het afweren van roofdieren,

en hebben zo de luxe van tijd
om groot te kunnen worden

en om zich tijdens hun leven
meerdere keren voort te planten.

Uitzonderingen hierop zijn vleermuizen,
vogels, schildpadden en mollen,

maar deze dieren hebben ieder
weer hun eigen adaptaties,

waardoor ze roofdieren
te slim af kunnen zijn.

Maar er zijn nog altijd dieren
met gelijke bepalende kenmerken,

zoals de lichaamsgrootte en de omgeving,

die op een totaal ander tempo verouderen.

De genetische verschillen
in deze gevallen,

zoals de manier waarop
de cellen reageren op een bedreiging,

geven vaak een verklaring
voor de afwijkingen in levensduur.

Het is dus de combinatie
van al deze factoren

die van dier tot dier
een andere mate van invloed hebben

waarmee de onderlinge verschillen
in het dierenrijk verklaard kunnen worden.

Hoe zit het dan met ons?

De mens wordt tegenwoordig
gemiddeld 71 jaar oud.

Dat betekent dat we verre van
de langst levende aardbewoner zijn.

We zijn er echter wel heel goed in
om onze levensduur te verlengen.

Vroeg in de 20e eeuw werd de mens
gemiddeld slechts 50 jaar oud.

Sindsdien hebben we ons aangepast
door zelf de macht te nemen

over belangrijke factoren, zoals voeding
en blootstelling aan de omgeving.

Deze en andere manieren
om de levensduur te verlengen,

maken ons misschien wel
de enige soort op aarde

die haar natuurlijke lot
in eigen handen heeft genomen.