Özgün düşünenlerin şaşırtıcı alışkanlıkları

Yaratıcı kişiler nasıl harika fikirler üretebiliyorlar? Organizasyonel psikolog Adam Grant "özgünler"i araştırıyor: Yeni fikirler düşleyenler ve onları gerçekleştirmek için harekete geçenler. Bu konuşmada, özgünlerin, biri basarsızlığı kucaklamak olan üç şaşırtıcı alışkanlığını anlatıyor. Grant'e göre "En büyük özgünler, en çok başarısız olanlardır, çünkü en çok deneme yapanlar onlardır. Birkaç tane iyi fikriniz olması için bir yığın kötü fikre ihtiyacınız var."

Yedi yıl önce, bir öğrenci bana gelip
şirketine yatırım yapmamı istedi.

Şöyle dedi: "Üç arkadaşımla çalışıyorum,

internetten satış yapıp
bir endüstriyi sarsacağız."

Ben de "Peki. Bütün yazı bununla uğraşarak
geçirdiniz, değil mi?" diye sordum.

"Hayır. Tutmazsa diye, hepimiz
staj yaptık." dedi.

"Peki. Mezun olunca tamamen
bunun üzerinde çalışacaksınız herhalde".

"Tam olarak değil. Yedek işler bulduk."

Altı ay sonra,

şirketin resmi olarak
açılmasından önceki gün

hâlâ çalışan
bir internet siteleri yoktu.

"Şirketin tamamen bir internet
sitesinden oluştuğunun

farkındasınız, öyle değil mi?"

Doğal olarak yatırım yapmayı reddetim.

Sonunda şirketin adını Warby Parker
koymaya karar verdiler.

(Gülüşmeler)

İnternette gözlük satıyorlar.

Yakın zamanda dünyanın en
yaratıcı şirketi seçildiler

ve bir milyar dolar değer biçildiler.

Şimdi ne mi yapıyoruz?
Bütün yatırımlarımızı eşim kontrol ediyor.

Nerede bu kadar yanlış yapmıştım?

Bu soruyu cevaplamak için "Özgünler"
dediğim insanları araştırmaya başladım.

Özgünler uyum sağlamayı reddedenler,

sadece yeni fikirleri olanlar değil,

onları gerçekleştirmeye çabalayanlar.

Onlar, sesini yükseltmekten çekinmeyenler.

Özgünler, yaratıcılığa öncü olup
dünyayı değiştirenler.

Onlar, güveninizi hak edenler.

Ama hiç beklediğim gibi gözükmüyorlarmış.

Bugün sizinle, özgünleri fark etmek

ve onlar gibi olmak için

öğrendiğim üç şeyi paylaşacağım.

Warby Parker'i eş geçmemdeki ilk neden

kuruluşlarının çok uzun sürmesiydi.

İşlerini geciktirenlerin düşünce biçimini
yakından biliyorsunuzdur.

Size bir itirafim var. Ben tam tersiyim.
Ben işimi erkenden yaparım.

Evet gerçekten.

Siz daha hiçbir şey yapmamışken
bitiş zamanından birkaç saat önce

hissettiğiniz panik var ya?

Ben onu bitişten birkaç ay
önce hissediyorum.

(Gülüşmeler)

Bu, bende erken başladı: Çocukken
Nintendo oyunlarıyla kafayı bozmuştum.

Sabah beşte kalkıp

ustalaşıncaya kadar bırakmadan oynardım.

Sonunda o kadar kontrolden çıkmıştım ki
yerel bir gazete Nintendo'nun

kara yüzüyle ilgili bir haber yapmıştı
ve baş kahramanı bendim.

(Gülüşmeler)

(Alkış)

O zamandan beri saçlarımla
dişlerim yer değişti.

(Gülüşmeler)

Ama, bu huy üniversitede işime yaradı,

bitirme tezimi dört ay önce bitirdim.

Bununla birkaç yıl öncesine kadar da
gurur duyuyordum.

Jihae adında bir öğrencim
bana gelip

"En yaratıcı fikirlerim işimi
son ana bıraktığımda geliyor." dedi,

benim tepkim "Çok hoşmuş. Bana
borcun olan dört makale nerede?" oldu.

(Gülüşmeler)

Aslında en yaratıcı
öğrencilerimizden biriydi

ve bir organizasyonel psikolog olarak
benim gözlemlediğim durumlar da bunlar.

Ondan veri toplamasını istedim.

Şirketlere gitti.

İnsanlara anketler yapıp ne sıklıkla
işlerini son ana bıraktıklarını sordu.

Sonra da patronlarından ne kadar yaratıcı
olduklarını değerlendirmelerini istedi.

Tabii ki benim gibi işini

erkenden bitirenler

işini orta derece son ana bırakanlardan

az yaratıcı çıktılar.

Ben de kronik olarak işini son ana
bırakanlara ne olduğunu merak ettim.

"Bilmem. Anketi yapmadılar." dedi.

(Gülüşmeler)

Sonuçlarımız bunlar.

İşini son dakikaya bırakanların

tembellikle çok meşgul olduklarından pek
yeni fikirleri olmadığını görüyorsunuz.

Aksi yönde, büyük bir rahatsızlıkla
işlerini bitirmeye koşanların da

pek özgün fikirleri
olmadığını görüyorsunuz.

Özgünlerin olduğu ince bir nokta var.

Peki neden?

Belki de özgünlerin
kötü iş alışkanlıkları var.

Belki işi son ana bırakmak
yaratıcılığa neden olmuyor.

Bunu anlamak için
bazı deneyler tasarladık.

İnsanlardan yeni iş fikirleri
üretmelerini istedik,

sonra da bağımsız kişilerden

bunların ne kadar yaratıcı ve yararlı
olduklarını değerlendirmelerini istedik.

Bazılarından hemen yapmalarını istedik,

rastgele seçtiğimiz diğerlerininse
önlerinde Mayın tarlası oyununu açıp

beş ya da on dakika

geciktirmelerine neden olduk.

Sonuç olarak, orta derecede geciktirenler

diğer gruplardan yüzde 16
daha yaratıcı çıktılar.

Mayın tarlası harika bir şey,
ama sonucun etkeni değil

çünkü önce oyunu oynayıp
sonra görevi öğrenince

yaratıcılığa etkisi olmadı.

Sadece üzerinde çalışağınız
problemi öğrenip

geciktirmeye başlayınca,

görev zihninizin derinliklerinde aktifken

beyniniz üretmeye başlıyor.
Geciktirmek size,

teğet fikirleri değerlendirmek,
doğrusal olmayan yönleri de düşünmek,

beklenmedik sıçramalar
yapmak için zaman sağlıyor.

Tam da bu deneyleri sonuçlandırırken

özgünlerle ilgili bir kitap
yazmaya başlayacaktım

ve geciktirmekle ilgili bölümü yazarken,

işleri geciktirmeyi öğrenmenin
tam vakti diye düşündüm.

Böylece planlı bir şekilde
geciktirmeye başladım.

Kendine saygılı, işini
son ana bırakan herkes gibi

ertesi sabah erkenden kalkıp

nasıl son ana bırakacağımın
adımlarını yazdım.

(Gülüşmeler)

Sonra da amacıma ulaşmak için
uğraşmama amacıma

ulaşmak için azimle çalıştım.

İşleri geciktirme bölümüne başladım,

bir gün yarısına gelmişken

kelimenin tam anlamıyla
bir cümleyi yarım bıraktım

ve aylarca devam etmedim.

İşkence gibiydi.

Ama geri döndüğümde
bir yığın yeni fikrim vardı.

Aaron Sorkin'in dediği gibi

"Sizce işleri geciktirmek,
benceyse düşünmek."

Bu süreçte, tarihteki
pek çok özgünün de

işleri son ana bırakan insanlar
olduğunu keşfettim.

Örneğin Leonarda Da Vinci.

Mona Lisa üzerinde
düşe kalka

16 yıl çalıştı.

Kendini başarısız hissetti.

Bu sırada günlüğüne yazmaya
devam ediyordu.

Ama optik biliminde keşfettikleri

ışığı modellemesini değiştirdi

ve onu çok daha iyi bir ressam yaptı.

Peki Martin Luther King, Jr.?

Hayatının en büyük konuşması
Washington Yürüyüşünden

önceki gece 3'te

konuşmasını baştan yazıyordu.

Kenarda kendi sahne sırasını beklerken,

hâlâ notlar tutuyor,
bir şeylerin üstünü çiziyordu.

Sahneye çıktığında, 11. dakikada

hazırladıklarını bırakıp

tarihi değiştiren o sözleri söyledi:

"Bir hayalim var."

Bu, notlarında yoktu.

Konuşmayı tamamlamak için
son dakikayı bekleyerek

kendini olabilecek en geniş
olası fikirlere açtı.

Metin yayınlanmamış olduğu için de

doğaçlama yapma özgürlüğü vardı.

İşleri son ana bırakmak
verimliliğe tehdit oluştursa da

yaratıcılık için harika.

Birçok özgünde gördüğünüz,

çabuk başlarlar ama yavaş bitirirler.

Warby Parker'ı kaçırma
nedenim de buydu.

Altı ay boyunca işi itelediklerinde,

onlara baktım ve

"Biliyorsunuz, birçok şirket internette
gözlük satışı yapıyor." dedim.

Alana ilk giren avantajını kaçırmışlardı.

Ama fark edemediğim,
bütün bu zamanı

insanların nasıl rahatlıkla
internetten gözlük sipariş edeceklerini

bulmaya harcamışlardı.

Görünüşe göre, ilk giren avantajı
büyük ölçüde bir masal.

50 ürün kategorisinde yapılmış
klasik bir araştırmada

pazarı yaratan ilkler ile

farklı ve daha iyi bir şeyler
çıkaran geliştiriciler karşılaştırılmış.

Gördüğünüz, ilklerin
%47 başarısızlık oranına karşı

geliştiricilerin %8 başarısızlık oranı.

Facebook'a bakın,
Myspace ve Friendster'dan sonra

sosyal ağ yapmaya giriştirler.

Google'a bakın, Altavista ve
Yahoo'dan sonra yıllar geçmişti.

Başka birisinin fikrini geliştirmek

sıfırdan bir şey yaratmaktan
çok daha kolay.

Aldığım ders, özgün olmak için
ilk olmaya gerek yok.

Farklı ve daha iyi olmak yeter.

Ama Warby Parker'ı
ıskalamamın tek nedeni bu değildi.

Bir dolu çekinceleri vardı.

Yedek planları vardı,
bu da benim

onların özgün olmak için
cesaretlerinin olmadığını sorgulamama

neden oldu, çünkü özgünlerin
böyle gözüktüğünü düşünüyordum.

(Nasıl söylerim tam bilmiyorum ama...
ben büyüğüm...)

(Gülüşmeler)

Yüzeyde,

birçok özgün kişi kendinden emin gözüküyor

ama perde arkasında

onlar da bizimle aynı korkuları
ve çekinceleri yaşıyorlar.

Sadece bunlarla farklı şekilde
baş ediyorlar.

Bu bizim yaratıcı
sürecimizin nasıl işlediği.

(1. Bu harika, 2. Bu zor,
3. Bu boktan, 4. Ben boktanım,

5. Belki de olur, 6. Bu harika)

Araştırmamda, iki cins
şüphe olduğunu keşfettim:

Kendinden şüphe ve fikirden şüphe.

Kendinden şüphe felç edici.

Donup kalmanıza neden olur.

Ancak, fikirden şüphe enerji verir.

Deneme yapmanıza, test etmenize,
cilalamanıza motive eder,

tıpkı MLK gibi.

Özgün olmanın anahtarı

üçüncü adımdan dördüncü adıma

atlamaktan kaçınmak.

"Ben boktanım." demek yerine

"İlk birkaç deneme her zaman boktan olur,

daha olamadım." demek.

Peki oraya nasıl varırsınız?

Görünüşe göre internet tarayıcınızda

bir ipucu yatıyor.

İşteki performansınızı

hangi tarayıcıyı
kullandığınızdan çıkarabiliyoruz.

Araştırmanın sonucu
bazılarınızın hoşuna gitmeyecek.

(Gülüşmeler)

Firefox ve Chrome kullanıcılarının
Internet Explorer ve Safari kullananlardan

daha iyi çalışanlar olduğuna dair
somut kanıtlar var.

Evet.

(Alkış)

Ayrıca aynı işte %15 daha uzun kalıyorlar.

Neden? Teknik bir avantaj değil.

Dört tarayıcı grubunun
yazma hızları ve

bilgisayar bilgileri aşağı yukarı aynı.

Tarayıcıyı nasıl aldığınızla ilgili olay.

Internet Explorer veya
Safari kullanıyorsanız

bunlar, bilgisayarınızda yüklü geliyorlar.

Siz de size otomatik olarak
sunulan seçeneği kabul ediyorsunuz.

Ama Firefox veya Chrome kullanıyorsanız,
size sunulandan şüphe etmişsiniz

ve farklı bir seçeneği araştırmışsınız,

araştırmacı olup yeni bir tarayıcı
indirmişsiniz demek.

İnsanlar bu araştırmayı duyup
şöyle diyorlar:

"Harika, işimde daha iyi olmak için tek
yapmam gereken tarayıcımı değiştirmek."

(Gülüşmeler)

Hayır, mesele size sunulanı

sorgulayıp daha iyi bir seçeneği

araştıran cinsten insan olmak.

Bunu iyi becerirseniz,

kendinizi deja vu'nun
tersine açarsınız:

Bunun da bir adı var:
vuja de.

(Gülüşmeler)

Vuja de, daha önce defalarca
gördüğünüz bir şeye baktığınızda

onu bir anda yeni gözlerle görmek.

Yarım yüzyıldır yeşil ışık alamayan
bir senaryoya

yeniden bakan bir senarist gibi.

Her denemede,
ana karakter kötü bir kraliçe idi.

Ama Jennifer Lee, bunun mantıklı
olup olmadığını düşünmeye başladı.

İlk sahneyi baştan yazdı

ve kötü karakteri işkence görmüş
bir kahraman olarak baştan yarattı

ve Frozen tüm zamanların en
başarılı anımasyonu oldu.

Bu hikayenin çok basit bir mesajı var.

Şüphe duyarsanız,
gitmesine izin vermeyin.

(Gülüşmeler)

Peki ya korku?

Özgünler de korku duyarlar.

Düşmekten korkarlar,

ama onları bizden ayıran

denememekten daha çok korkmaları.

Onlar, tıpkı bir şirketi batırmak gibi

şirket kurmamanın da
başarısızlık olduğunu bilirler.

Bilirler ki, uzun vadede
en büyük pişmanlıklarımız

yaptıklarımız değil
yapmadıklarımızdır.

Araştırmalara göre,
yeniden yapmak istediklerimiz

cesaret edemediklerimiz.

Elon Musk geçenlerde bana Tesla'nın
başarılı olacağını düşünmediğini söyledi.

İlk birkaç SpaceX ateşlemesinin
geri dönmeyi bırak

yörüngeye yerleşemeyeceğinden emindi,

ama denememek için çok önemli bir fikirdi.

Birçoğumuz harika bir fikrimiz olduğunda

denemekten kaçınıyoruz.

Ama sizin için iyi bir haberler var.

Kötü fikirlerinizden dolayı
yargılanmayacaksınız.

Birçok kişiyse yargılanacağını düşünür.

İş hayatındaki insanlara

en büyük fikirlerini, en önemli
görüşlerini sorduğunuzda

%85'i seslerini yükseltmek yerine
sessis kaldıklarını söylediler.

Kendilerini utandırmaktan, aptal
gözükmekten korktuklarını söylediler.

Peki, öyle mi? Özgünlerin de
bir yığın kötü fikri oluyor,

hatta tonlarca.

Örneğin bunu icat eden adam.

Sadece çocukların değil,
büyüklerin de korkunç bulacağı

konuşan bir bebek yapması
umrunuzda mı?

Hayır. Thomas Edison'ı ampulü bulan
mucit olarak takdir ediyorsunuz.

(Gülüşmeler)

Farklı alanlara bakarsanız

en büyük özgünlerin en çok başarısızlığa
uğrayanlar olduğunu görürsünüz,

çünkü en çok denemeyi onlar yaparlar.

Klasik müzik bestekarlarını düşünün,
en iyilerin en iyilerini.

Neden bazılarına ansiklopedilerde
daha fazla sayfa ayrılır

ve besteleri çok daha
fazla kaydedilmiştir?

En büyük göstergelerden biri

yaptıkları beste sayısıdır.

Ne kadar çok iş çıkarırsanız,
o kadar değişik şeyle karşılaşırsınız

ve tamamen özgün bir şeye
gelme şansınız artar.

Klasik müziğin en büyük üç ismi --
Bach, Beethoven, Mozart --

çok düşük sayıdaki
şaheserlerini yaratmak için

yüzlerce beste yapmışlar.

Bu adamın çok üretmeden

nasıl bu kadar başarılı olduğunu
merak ediyor olabilirsiniz.

Wagner nasıl başarmış bilmiyorum.

Ama birçoğumuz özgün olmak istiyorsak

daha fazla fikir üretmeliyiz.

Warby Parker'ı kuranlar
şirketlerinin adını bulmaya çalışırken

sofistike, benzersiz,
kötü şeyler andırmayan

bir marka adı bulmaya çalışıyorlardı

ve 2 binden fazla deneme sonucunda

Warby ile Parker'i

birleştirdiler.

Bütün bunları bir araya getirdiğinizde

özgünlerin aslında bizden çok
farklı olmadıklarını görüyoruz.

Onlar da korku ve şüphe duyuyorlar.
İşleri geciktiriyorlar.

Kötü fikirleri oluyor.

Onlara rağmen değil

onlar sayesinde başarılı oluyorlar.

Onları gördüğünüzde
benimle aynı hatayı yapmayın.

Onları es geçmeyin.

Söz konusu sizseniz de,
kendinizi de es geçmeyin.

Çabuk başlayıp yavaş bitirmenin

yaratıcılığını körükleyeceğinin,

fikirlerinizden şüphe duyarak
ve deneme korkusunu kucaklayarak

kendinizi motive edeceğinizin
ve iyi fikirlere ulaşabilmek için

bir sürü kötü fikre ihtiyacınız
olacağının farkında olun.

Özgün olmak kolay değil,

ama şundan şüphem yok:

Özgünlük, etrafımızdaki
dünyayı iyileştirmenin en iyi yolu.

Teşekkürler.

(Alkış)