Scott Fraser: Şahitler neden hata yapar?

Scott Fraser insanların suçları nasıl hatırladığı üzerine çalışıyor ve onların tanıklığını üstleniyor. Gün batımında silahla meydana gelen bir cinayeti konu alan bu etkileyici konuşmasında, olaya çok yakın olan şahitlerin bile, görmeleri mümkün olmayan bazı olaylar ürettiğini ileri sürüyor. Niçin mi? Çünkü, beyin eksik parçalardan nefret eder.

Cinayet 21 yılı aşkın bir süre önce gerçekleşmişti,

18 Ocak 1991'de,

küçük bir

banliyöde

Lynwood California'da

Los Angeles'ın birkaç mil güneydoğusunda.

Bir baba, genç oğlu ve onun 5 arkadaşına

ön bahçede ve kaldırımda

oynamayı kesmelerini

ve ödevlerini bitirip

yatmaları için

evlerine gitmelerini söylemek için evinden dışarı çıktı.

Baba bunları anlatırken,

bir araba yavaşça geçti,

babanın ve gençlerin önünden geçtikten hemen sonra

ön yolcu camından bir el uzandı

ve -- "bam, bam!" -- babayı öldürdü.

Sonra araba hızla uzaklaştı.

Polis,

sorgu memurları, inanılmaz müdahil oldu.

Tüm olası zanlıları incelediler

ve 24 saatten kısa bir sürede, şüpheliyi buldular:

Francisco Carrillo, 17 yaşında bir çocuk;

cinayetin olduğu yerden

iki veya üç blok ötede yaşıyordu.

Francisco'nun fotoğraflarını buldular ve bir dizi haline getirdiler

ve cinayetten bir sonraki gün,

olay yerindeki gençlerden birine gösterdiler ve o da;

"İşte bu.

Babayı öldüren, gördüğüm katil bu."

Bu, hakimin Bay Carillo'yu

birinci dereceden cinayet şüphesiyle mahkemeye getirtmesi için

duymak zorunda olduğu bir cümleydi.

Mahkemeden önceki soruşturmada,

diğer beş gencin hepsine, aynı fotoğraf dizisinden

fotoğraflar gösterildi.

En iyi tanımlayabildiğimiz resim,

bu resim dizisindeki kimlik fotoğraflarından

muhtemelen sol alttakidir.

Tamamen emin olamama sebebimiz,

yargı sistemimizdeki kanıt korumasının

doğası gereğidir.

Tabii bu başka zaman konuşacağımız bir TEDx konusu. (gülüşmeler)

Neyse, mahkemede

altı gencin tümü,

fotoğraf dizisinden kimlik tespitinde bulunup

şahitlik ettiler.

Adam suçlu bulundu. Müebbet hapis cezasına çarptırıldı

ve Folsom Cezaevi'ne gönderildi.

Peki yanlış olan nedir?

Açıkça, adil bir duruşma, eksiksiz sorgulama.

Evet, hiçbir silah bulunamadı.

Ateş eden adamın kolunu çıkardığı araba

olarak, herhangi bir araba tespit edilmedi,

kimse ateş edilen o arabanın sürücüsü

olarak suçlanmadı.

Peki Bay Carillo'nun olay yerinde olmadığına dair iddia?

Buradaki hangi ebeveyn, bir cinayet soruşturmasında

oğlunun veya kızının nerede olduğuna dair soruya

yalan cevap vermez?

Hapse gönderildi,

kararlılıkla masum olduğunu iddia ederken,

21 yılla cezalandırıldı.

Sorun nedir?

Sorunlar, aslında, bu gibi durumlarda

insan hafızasını ilgilendiren, onlarca yıllık

çok çeşitli araştırmalardan geliyor.

Her şeyden önce, sahip olduğumuz

Masumiyet Projesi'nden edindiğimiz tüm

istatistiksel analizler var, buna göre

250, 280 kesin vaka var ki,

hatayla suçlu bulunmuş ve bazıları ölüm hücresindeyken

DNA analizlerine dayanarak sonrasında aklanmış

ve tüm bu temize çıkma vakaların dörtte üçünde

suçlu bulundukları mahkemelerde, sadece

şahitlerin ifadelerine yer verilmiş.

Biliyoruz ki, şahitlerin tespitleri yanıltıcı olabilir.

[Sorunların] diğer kısmı da çeşitli beyin fonksiyonlarıyla ilgili

insan hafızasına ilişkin ilginç bir bakış açısından geliyor;

ama, kısaca, bir cümlede

şöyle toparlayabilirim:

Beyin, eksik parçalardan nefret eder.

En iyi gözlem şartları altında,

mutlak en iyi şartlar altında,

beynimiz, karşımızdaki tüm deneyimin parçalarını

sadece tespit edip, kodlayıp depolar

ve bu parçalar beynin farklı kısımlarında depolanır.

Bizim için deneyimlediğimiz bir şeyi hatırlamanın

önemli olduğu bir noktada,

eksik ve kısmi bir depoya sahip olmuş oluruz

ve sonra ne olur?

Bilinçaltında ve harekete geçiren hiç bir çeşit

süreç olmaksızın, beyin aradaki boşlukları

orada olmayan,

ilk başta depolanmamış

çıkarımsal ve kurgusal

bir takım kaynaklardan size, yani gözlemciye,

gözlemden sonra gelen bilgilerle doldurur.

Fakat bu tamamen bilinç dışında oluşur,

siz bunun hiç farkında bile olmazsınız.

Buna yeniden inşa edilen anı denir.

Bu hayatımızın her alanında, hepimizin başına her zaman gelir.

Diğerleriyle birlikte bu iki durum --

yeniden inşa edilen ani, görgü tanığının yanılabilmesi gerçeği --

Ellen Eggers adında muazzam bir avukatın

başı çektiği, yeteneklerini ve tecrübelerini bir araya getirip

bir üst mahkemeye dilekçe vererek tekrar bir duruşma düzenlenmesi ve

Francisco Carillo'nun tekrar yargılanmasını isteyen

bir grup temyiz avukatının

araştırmasının bir parçasıydı.

Beni de adli nörofizyolog olarak tuttular,

çünkü bu konuyla açıkça ilgili olan

şahitlik hafıza tanımlaması

üzerine uzmanlığım var.

Uzmanlığımın yanında diğer bir sebep de

insanların gece görüşü ile ilgili kanıtlar ortaya koymamdı.

Peki bunun konuyla ne ilgisi var?

Olayla ilgili delilleri baştan sona incelediğinizde,

bu Carillo davasında,

aniden dikkatinizi çeken bir şey de

incelemeci memurlarının, cinayet esnasında olay yerindeki

aydınlığın iyi olduğunu söylemeleri.

Mahkemede tüm gençler

gayet iyi görebildiklerini ifade etmişler.

Ancak olay ocak ayı ortasında,

kuzey yarımkürede, akşam saat 7'de meydana gelmişti.

Ay ve güneşle ilgili

hesaplamaları, yeryüzünün o noktasında,

cinayet zamanına

göre yaptığımda,

olayın gün batımının epey sonrasında olduğunu

ve ay ışığının o gece görünmediğini farkettim.

Yani, o an güneş ve aydan gelen ışıklar

tıpkı şu ekranda gördüğünüz kadardı.

Civardaki ışık kaynakları

sadece yapay olanlardı

ve ben de oraya gidip olayın canlandırmasını yaptım.

Işıkölçerler, aydınlığı ölçen çeşitli

ölçütler, renk algılarını ölçen çeşitli ölçütler,

bazı özel kameralar ve

hassas filmler kullandım.

Tüm sonuçları kaydettim.

Fotoğrafları çektikten sonra, olay yeri

bu şekilde görünüyordu.

Tam ateşleme anında, tam da gençlerin

giden arabaya baktığı açıdan.

Bu da, durdukları yerden

sokağın karşı kısmına bakış açıları.

Hatırlarsanız incelemeci memurların raporunda

aydınlatmanın iyi olduğu yazılıydı.

Gençler gayet iyi gördüklerini söylüyordu.

Bu, doğuya doğru,

ateş edilen arabanın uzaklaştığı yön

ve bu gençler ve babanın arkasındaki

ışık kaynakları.

Gördüğünüz gibi, en kötü halinde.

Kimse buraya ışığı iyi alan, aydınlık diyemez

ve bunları çekme sebebimiz

güzel oldukları kadar, mahkemede ifade vermek zorunda oluşum.

Bir resim bin kelimeden daha değerlidir

özellikle, lüks (aydınlanma şiddetinin uluslararası birimi)

gibi teorik kavramlarla

Ishihara renk testi değerleri gibi rakamlarla anlaşmaya çalışırken.

Bunları bilimsel anlamda çok bilgisi olmayan

insanlara sunduğunuzda

ayışığındaki kertenkele gibi oluyorlar.

optik açıdan tanjanttan bahsetmeye benziyor.

Anlamsızca bakıyorlar.

İyi bir adli uzman, aynı zamanda iyi de bir eğitici,

iyi bir iletişimci olmalı. Zaten bu da fotoğraf

çekmemizin sebeplerinden biri; sadece ışık kaynaklarının

yerini göstermek değil, ışık hüzmesinin ve yayılımının

ne olduğunu da göstermekti. Aynı zamanda böylece,

gerçeğin peşinde olanlar olarak, şartları anlama açısından işimiz kolaylaşmıştı.

İşte ifadem esnasında kullandığım bazı resimleri

burada görebilirsiniz.

Ancak daha önemlisi, bir bilim adamı olarak bence,

o şartlar altında

insan gözünün görsel kapasitesine göre

asıl görüntülere dönüştürülebildiğim

bu değerler, ışıkölçer değerleri.

Olay yerinde kaydettiğim değerlere göre,

aynı güneş ve ay ışığı şartlarında,

aynı saatlerde vesaire,

tahmin ediyorum ki,

yüz tanınması açısından hayati olan

güvenilir bir ışık algısı yoktu

ve sadece karanlık görüş vardı.

Bunun anlamı, sınır veya kenarların algılanması dediğimiz

çözünürlüğün çok düşük olmasıdır.

Ayrıca, göz bebekleri az ışıkta olabildiğince

genişlediği için; görüntü derinliği,

yani gözün odaklanıp ayrıntıları fark edebileceği mesafe,

45 santimetreden azdı.

Mahkemeye ifademi verdim

ve hakim çok ayrıntıcı olduğu için

dilekçeyle tekrarlanan o duruşma

gerçekten çok uzun sürmüştü ve sonuç olarak,

göz ucuyla, hakimin

rakamlardan ziyade, biraz daha

ikna edilmeye ihtiyacı olduğunu

fark ettim.

O anda bir cesaret gösterdim,

döndüm,

ve hakime sordum,

"Efendim, bence olay yerini gidip

kendi gözlerinizle görmelisiniz."

Bir ricadan ziyade cüretli bir ses tonu

kullanmış olabilirim --(gülüşmeler) --

Ancak, bu adamın itibarı ve cesareti sayesinde

"Peki, gideceğim." dedi.

Amerikan hukukunda şok bir gelişme.

Sonra, özdeş şartlara sahip bir yer bulduk

ve her şeyi tekrar canlandırdık.

toplum içinde kendisini korumak üzere, yanında

polis memurlarından oluşan tam bir ekiple geldi. (gülüşmeler)

Hakimin caddeye yakın bir noktada ayakta beklemesini istedik,

böylece şüpheli araca ve ateş eden kişiye,

genç tanıklardan daha yakın olacaktı.

Kaldırım kenarından birkaç adım geride durdu,

yüzü caddeye dönüktü.

Genç tanıkların tariflediğinin aynısı olan

bir arabayı önünden geçirdik.

Arabanın bir şoförü, bir de yolcusu vardı

ve araba hakimi geçtikten hemen sonra

ön koltuktaki yolcu kolunu çıkardı,

araba gitmeye devam ederken hakimi nişan aldı,

tıpkı gençlerin anlattığı gibi, değil mi?

Tabii, elinde gerçek bir silah yoktu,

tarif edilen silaha benzer şekilde siyah bir

nesne tutuyordu.

Nişan aldı ve işte hakimin gördüğü şey.

Bu, arabanın hakimden 10 metre uzaklıktaki görüntüsü.

Yolcu camından uzanmış bir kol,

size nişan almış vaziyette.

İşte 10 metre uzaklıkta.

Gençlerden birkaçı, arabanın aslında

5 metre uzaklıkta olduğunu söylemişti.

Pekala. İşte 5 metre.

Bu noktada, biraz endişelendim.

O hakim, oyun oynamaya gelmeyecek biri.

Duygularını asla belli etmiyordu. Kaşının biraz bile hareket ettiğini görmedim.

Başını en ufak derecede eğdiğini de görmedim.

Olaya nasıl bir tepki verdiğini hiç anlayamıyordum

ve bu canlandırmayı gördükten sonra

bana dönüp;

"Görmemi istediğin başka bir şey var mı?" dedi.

Ben de "Efendim," dedim ve

cebimdeki bilimsel ölçülerin veya

bilgimin kesinliğinden mi cesaret aldım,

yoksa sadece saf bir salaklıktan dolayı mı bilmiyorum,

ki müdafa avukatları böyle düşünüyordu, --(gülüşmeler)

devam ettim;

"Evet efendim, tam orada durmanızı,

arabanın binanın etrafından dönüp

tekrar gelmesini,

sizin tam 1-2 metre önünüzde durmasını,

yolcunun kolunu camdan çıkarmasını,

elindeki siyah nesne ile size nişan almasını

ve istediğiniz kadar ona bakmanızı istiyorum."

İşte gördüğü şey. (gülüşmeler)

Fark ettiğiniz gibi, benim de raporumda olduğu üzere,

ortamdaki ışığın büyük kısmı kuzeyden geliyordu,

bu da ateş eden kişinin yüzünün

karanlıkta kalması anlamına gelir.

Ayrıca, arabanın tavanı

arabanın içini gölge bulutu dediğimiz bir duruma sokar,

ki bu da daha karanlık bir ortam demektir.

İşte bu da 1-2 metre uzaklıkta.

Bu riski neden aldım?

Görüş derinliğinin 45 santimetreden az olduğunu biliyordum.

1-2 metre, bir futbol sahası kadar

uzaklıktaymış gibi gelir.

İşte bu gördüğü şey.

Hakim geri döndü, birkaç gün daha toplanan

delilleri dinledi. Sonunda,

duruşmanın tekrarı için verilen dilekçeyi kabul ettiğine dair

kararını verdi.

Sonrasında, Bay Carillo'yu serbest bıraktı,

böylece savcılık tekrar duruşma düzenlerse

o da kendi savunması için hazırlanabilecekti,

ki düzenlemediler.

Artık o özgür bir insan. (Alkışlar)

(Alkışlar)

Bu eşinin büyükannesine sarıldığı an.

Sevgilisi, o duruşmada iken hamileydi.

Bir erkek çocuğu dünyaya getirdi.

Oğluyla birlikte California Üniversitesi'ne gidiyor

ve halen ders almaktalar. (Alkışlar)

Bu örnek bizlere --

kendimiz için neyin önemli olduğunu hatırlattı?

Her şeyden önce, Amerikan hukukunda

bilim ve kanunlar arasında uzun süredir var olan

bir hoşnutsuzluğun var olduğunu.

Bilimi mahkeme salonuna sokmaya çalışan bir adli uzman olarak

onlarca yıllık tecrübemde karşılaştığım cehaletin

korkunç hikayelerini anlatarak sizleri güldürebilirim.

Muhalif kurul her zaman savaşıp buna karşı çıkıyor.

Mahkemelerde bilime daha çok yer verilmesi adına,

zaruret haline, gerek politika

gerekse protokollerle

hepimiz daha alışkın olmalıyız.

Buna yönelik büyük bir adım için

gereklilikler fazla;

hukuk fakültelerinin affına sığınarak,

bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik

hukuka başlayan biri için çok önemli,

çünkü onlar hakim olacaklar.

Bu ülkede hakimleri nasıl seçtiğimizi düşünün.

Diğer birçok kültürden daha farklı değil mi?

İkinci önerim;

hepimizin edinmesi gereken bir tedbir,

kendime sürekli hatırlatmak zorunda olduğum;

doğruluğundan emin olduğumuz, inandığımız

olayların ne kadar gerçek olduğu.

Bu davada olduğu gibi

insanların gerçekten doğru söylediğine inandığı

birçok örnek olan

onlarca yıllık çalışmalar var. Carillo'nun kimliğini

saptayan o gençlerin hiçbiri

yanlış kişiyi işaret ettiklerini düşünmüyordu.

Hiçbiri o insanın yüzünü göremediğini düşünmüyordu.

Çok dikkatli olmalıyız.

Tüm anılarımız, yeniden inşa edilmiş haldeler.

Onlar gerçekte tecrübe ettiklerimiz ve

arkasından olan her şeyin bir ürünü.

Çok değişkenler.

Şekillendirilebilirler. Kolayca farklılaşabilirler.

Sonuç olarak, hepimiz dikkatli olmalıyız,

zira anılarımızın kesinliği

ne kadar canlı olduğuyla

veya bizim doğru olduklarından ne kadar emin olduğumuzla ölçülmüyor.

Teşekkürler. (Alkışlar)