Δεν έχετε ιδέα από πού προέρχονται οι καμήλες

Οι καμήλες έχουν προσαρμοστεί τόσο καλά στην έρημο που δύσκολα μπορούμε να τις φανταστούμε να ζουν κάπου αλλού. Αλλά μήπως τις έχουμε ταξινομήσει σε λάθος κατηγορία; Μήπως αυτές οι μεγάλες καμπούρες, τα πόδια και τα μάτια εξελίχθηκαν για άλλο κλίμα και άλλη εποχή; Σε αυτή την ομιλία, συνοδέψτε τον Λατίφ Νάσερ του Radiolab καθώς μας αφηγείται την εκπληκτική ιστορία του πώς ένα μικροσκοπικό, πολύ παράξενο απολίθωμα άλλαξε ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε τις καμήλες και τον κόσμο.

Αυτή είναι λοιπόν μια ιστορία

σχετικά με το πώς ξέρουμε όσα ξέρουμε.

Είναι μια ιστορία γι' αυτή τη γυναίκα,

την Νατάλια Ριμπζίνσκι.

Είναι παλαιοβιολόγος,

που σημαίνει ότι εξειδικεύεται
στο να ξεθάβει πολύ παλιά νεκρά πράγματα.

(Ηχητικό) Ναταλία Ριμπζίνσκι: «Ναι,
κάποιος με αποκάλεσε Δρ. Νεκρά Πράγματα».

Λατίφ Νάσερ: Και νομίζω
ότι έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον

επειδή ξεθάβει αυτά τα πράγματα

πολύ πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο,
στη μακρινή τούνδρα του Καναδά.

Μια καλοκαιρινή μέρα του 2006

βρισκόταν σε έναν χώρο ανασκαφών
που λέγεται Φάιλς Λιφ Μπεντ

και απέχει λιγότερο από 1.100 χλμ.
από τον μαγνητικό βόρειο πόλο.

(Ηχητικό) ΝΡ: Δεν θα ακουστεί
πολύ εντυπωσιακό,

επειδή ήταν μια μέρα που περπατούσα
με το σακίδιο, το GPS και το σημειωματάριο

και απλά μάζευα
ό,τι θα μπορούσε να είναι απολίθωμα.

ΛΝ: Και κάποια στιγμή πρόσεξε κάτι.

(Ηχητικό) ΝΡ: Κάτι σκουριασμένο,
στο χρώμα της σκουριάς,

περίπου στο μέγεθος της παλάμης μου.

Βρισκόταν εκεί, στην επιφάνεια.

ΛΝ: Στην αρχή νόμισε
ότι ήταν απλώς ένα κομμάτι ξύλο,

γιατί τέτοια πράγματα έβρισκαν
στο Φάιλς Λιφ Μπεντ -

κομμάτια από προϊστορικά φυτά.

Αλλά εκείνη την νύχτα,
πίσω στην κατασκήνωση...

(Ηχητικό) ΝΡ: Βγάζω το μεγεθυντικό φακό,

κοιτάζω λίγο πιο κοντά και συνειδητοποιώ

ότι δεν μοιάζει να έχει δακτυλίους,
όπως τα δέντρα.

Ίσως είναι κάτι απολιθωμένο,

αλλά πραγματικά μοιάζει σαν...

οστό.

ΛΝ: Χμμ. Έτσι, τα επόμενα τέσσερα χρόνια,

πήγαινε σε εκείνο το σημείο ξανά και ξανά,

και τελικά μάζεψε 30 θραύσματα
ακριβώς του ίδιου οστού,

τα περισσότερα μικροσκοπικά.

(Ηχητικό) ΝΡ: Δεν είναι και τόσα πολλά.
Χωράνε σε ένα μικρό πλαστικό σακουλάκι.

ΛΝ: Και προσπάθησε
να τα συναρμολογήσει σαν παζλ.

Αλλά ήταν δύσκολο.

(Ηχητικό) ΝΡ: Έχει σπάσει
σε τόσο πολλά μικρά κομμάτια.

Προσπαθώ να χρησιμοποιήσω άμμο και στόκο
αλλά δεν είναι ωραίο.

Τελικά, χρησιμοποιήσαμε
έναν τρισδιάστατο σαρωτή επιφανειών.

(Ηχητικό) ΛΝ: Ωωω!
ΝΡ: Δεν είναι καταπληκτικό;

(Γέλια)

ΛΝ: Αποδείχθηκε πως ήταν πιο εύκολο
να γίνει εικονικά.

(Ηχητικό) ΝΡ: Είναι μαγικό
όταν όλα μπαίνουν στη θέση τους.

(Ηχητικό) ΛΝ: Πόσο σίγουρη ήσουν
ότι το κάνατε σωστά,

ότι τα βάλατε με το σωστό τρόπο;

Υπήρχε πιθανότητα
να τοποθετηθούν διαφορετικά

και να βγει, ας πούμε, ένας παπαγάλος;

(Γέλια)

(Ηχητικό) ΝΡ: Μμμμ, όχι.
Όχι, μας βγήκε αυτό.

ΛΝ: Αυτό που ανακάλυψε ήταν μια κνήμη,
ένα οστό του ποδιού,

και πιο συγκεκριμένα, ένα οστό που ανήκε
σε κάποιο αρτιοδάκτυλο θηλαστικό,

όπως η αγελάδα ή το πρόβατο.

Αλλά δεν μπορούσε να είναι
κανένα από αυτά τα δύο.

Ήταν πολύ μεγάλο.

(Ηχητικό) ΝΡ: Είχε τεράστιο μέγεθος.
Ήταν ένα πραγματικά μεγάλο ζώο.

ΛΝ: Άρα, τι ζώο μπορεί να ήταν;

Αφού βρέθηκε σε αδιέξοδο
έδειξε ένα από τα θραύσματα

σε κάποιους συναδέλφους της στο Κολοράντο,

και εκείνοι είχαν μια ιδέα.

(Ηχητικό) ΝΡ: Πήραμε ένα πριόνι
και χαράξαμε λίγο την άκρη του,

κι απ' αυτό αναδύθηκε
μια πραγματικά ενδιαφέρουσα οσμή.

ΛΝ: Μύριζε λίγο σαν καψαλισμένη σάρκα.

Ήταν μια μυρωδιά που αναγνώρισε η Νατάλια

απ' όταν έκοβε κρανία
στο αηδιαστικό εργαστήριο ανατομίας:

κολλαγόνο.

Το κολλαγόνο δίνει μορφή στα κόκκαλά μας.

Και συνήθως, μετά από τόσα χρόνια,

διασπάται.

Όμως σε αυτή την περίπτωση,

η Αρκτική έδρασε ως φυσικός καταψύκτης
και το διατήρησε.

Μετά από ένα-δυο χρόνια, η Νατάλια
ήταν σε ένα συνέδριο στο Μπρίστολ

και ένας συνάδελφός της,
ονόματι Μάικ Μπάκλεϊ,

παρουσίασε μια νέα διαδικασία
που την αποκάλεσε «αποτύπωση κολλαγόνου».

Αποδεικνύεται ότι τα διάφορα είδη
έχουν ελαφρώς διαφορετική δομή

στο κολλαγόνο τους,

έτσι, αν πάρετε το προφίλ κολλαγόνου
από ένα άγνωστο οστό,

μπορείτε να το συγκρίνετε
με το προφίλ γνωστών ειδών,

και ποιος ξέρει,
μπορεί να ταιριάξει με κάποιο.

Του έστειλε λοιπόν ένα από τα θραύσματα,

με κούριερ.

(Ηχητικό) ΝΡ: Ναι, με κωδικό αναζήτησης.
Είναι αρκετά σημαντικό.

(Γέλια)

ΛΝ: Κι αυτός το επεξεργάστηκε,

και το συνέκρινε με τα 37 γνωστά
είδη θηλαστικών της εποχής μας.

Και βρήκε ένα που ταίριαξε.

Αποδείχθηκε ότι
το 3,5 εκατομμυρίων ετών οστό

που η Νατάλια είχε ξεθάψει στην Αρκτική

ανήκε σε...

μια καμήλα.

(Γέλια)

(Ηχητικό) ΝΡ: Και λέω, τι;
Είναι καταπληκτικό! Αν είναι αλήθεια.

ΛΝ: Έτσι, εξέτασαν αρκετά από τα θραύσματα

και βγήκε το ίδιο αποτέλεσμα με όλα.

Ωστόσο, βάσει του μεγέθους
του οστού που βρέθηκε,

φαίνεται ότι αυτή η καμήλα

ήταν 30% μεγαλύτερη
από τις καμήλες της εποχής μας.

Έτσι, αυτή η καμήλα πρέπει να είχε ύψος
περίπου τρία μέτρα,

και βάρος περίπου έναν τόνο.

(Ακροατής σφυρίζει)

Ναι.

Η Νατάλια είχε ανακαλύψει
μια γιγάντια αρκτική καμήλα!

(Γέλια)

Βέβαια, όταν ακούμε τη λέξη «καμήλα»,

μας έρχεται στο μυαλό μια απ' αυτές:

Η βακτριανή καμήλα
της ανατολικής και κεντρικής Ασίας.

Αλλά είναι μάλλον πιο πιθανό
να έχετε στο μυαλό σας

την στερεότυπη εικόνα μιας δρομάδας,

ένα αντιπροσωπευτικό πλάσμα της ερήμου.

Συχνάζει στις αμμώδεις, θερμές περιοχές
της Μέσης Ανατολής και της Σαχάρας,

με μια μεγάλη καμπούρα στη ράχη

όπου αποθηκεύει νερό
για τις περιπλανήσεις στην έρημο,

και έχει μεγάλες και πλατιές πατούσες
για να σκαρφαλώνει στους αμμόλοφους.

Πώς όμως ένα τέτοιο πλάσμα
κατέληξε κοντά στον Βόρειο Πόλο;

Αποδεικνύεται ότι οι επιστήμονες
γνώριζαν από καιρό,

ακόμα και πριν την ανακάλυψη της Νατάλια,

ότι οι καμήλες
εμφανίστηκαν αρχικά στην Αμερική.

(Μουσική: Εθνικός Ύμνος των ΗΠΑ)

(Γέλια)

Από εδώ ξεκίνησαν.

Για 40 από τα 45 εκατομμύρια χρόνια
που υπάρχουν οι καμήλες,

μπορούσες να τις βρεις
μόνο στην Βόρεια Αμερική,

σε περίπου 20 διαφορετικά είδη,
ίσως και περισσότερα.

(Ηχητικό) ΛΝ: Αν τις βάζαμε στη σειρά
θα διέφεραν;

(Ηχητικό) ΝΡ: Ναι, θα είχαν
διαφορετικά σωματικά μεγέθη.

Κάποιες θα είχαν πολύ μακρύ λαιμό,

άρα ουσιαστικά θα ήταν
σαν καμηλοπαρδάλεις.

ΛΝ: Μερικές είχαν μακριές μουσούδες,
όπως οι κροκόδειλοι.

(Ηχητικό) ΝΡ: Οι πραγματικά πρωτόγονες,
πρέπει να ήταν πολύ μικρές,

σχεδόν σαν κουνέλια.

(Ηχητικό) ΛΝ: Τι;
Καμήλες σε μέγεθος κουνελιού;

(Ηχητικό) ΝΡ: Οι πρώτες.

Αυτές μάλλον δεν θα τις αναγνωρίζαμε.

(Ηχητικό) ΛΝ: Θέλω ένα κουνελο-καμηλάκι
για το σπίτι!

(Ηχητικό) ΝΡ: Δεν θα ήταν υπέροχο;

(Γέλια)

ΛΝ: Κατόπιν, πριν από τρία
με εφτά εκατομμύρια χρόνια,

ένα παρακλάδι των καμήλων
κατέβηκε στη Νότια Αμερική,

όπου εξελίχθηκε σε λάμα και αλπακά,

και ένα άλλο παρακλάδι
διέσχισε το Βερίγγειο Πορθμό

και πέρασε στην Ασία και την Αφρική.

Και προς το τέλος
της τελευταίας εποχής των παγετώνων

η καμήλα της Βορείου Αμερικής
εξαφανίστηκε.

Οι επιστήμονες τα ήξεραν ήδη όλα αυτά,

αλλά και πάλι δεν εξηγείται πλήρως
πώς η Νατάλια βρήκε μια τόσο βόρεια.

Γιατί, από πλευράς θερμοκρασίας,
είναι το άκρο αντίθετο της Σαχάρας.

Για την ακρίβεια,

πριν από τριάμισι εκατομμύρια χρόνια,

ήταν κατά μέσο όρο 22 βαθμούς Κελσίου
θερμότερα από ό,τι είναι τώρα.

Έτσι, θα υπήρχαν υποαρκτικά δάση,

όπως στο Γιούκον ή στη Σιβηρία σήμερα.

Και πάλι όμως,
θα υπήρχαν εξάμηνοι χειμώνες

όπου οι λίμνες θα πάγωναν.

Θα υπήρχαν χιονοθύελλες.

Θα υπήρχαν μέρες με 24 ώρες σκοτάδι.

Τότε πώς... Πώς;

Πώς γίνεται μια σουπερστάρ της Σαχάρας

να είχε επιβιώσει
σε τέτοιες αρκτικές συνθήκες;

(Γέλια)

Η Νατάλια και οι συνεργάτες της
νομίζουν ότι έχουν μια απάντηση.

Και είναι ευφυέστατη.

Μήπως αυτά τα χαρακτηριστικά
που φανταζόμαστε ότι κάνουν την καμήλα

τόσο κατάλληλη για μέρη όπως η Σαχάρα,

ουσιαστικά εξελίχθηκαν
για να τη βοηθήσουν να αντέξει το χειμώνα;

Μήπως οι φαρδιές πατούσες εξελίχθηκαν
όχι για να πατούν πάνω στην άμμο,

αλλά πάνω στο χιόνι,
σαν ένα ζευγάρι χιονοπέδιλα;

Μήπως αυτή η καμπούρα
-που με τεράστια έκπληξη έμαθα

ότι δεν περιέχει νερό, αλλά λίπος-

(Γέλια)

υπήρχε για να βοηθήσει την καμήλα
να αντέξει τον εξάμηνο χειμώνα,

όταν η τροφή ήταν λιγοστή;

Και μήπως κατόπιν,
πολύ μετά αφού έκανε το πέρασμα,

τροποποίησε τα χειμερινά χαρακτηριστικά
για το καυτό περιβάλλον της ερήμου;

Για παράδειγμα, ίσως η καμπούρα
βοηθάει τις καμήλες στα θερμά κλίματα,

γιατί αν έχεις
όλο το λίπος σου σε ένα σημείο,

σαν ένα σακίδιο λίπους,

δεν χρειάζεται όλη αυτή τη μόνωση

να καλύπτει το υπόλοιπο σώμα σου.

Έτσι, αυτό βοηθάει στην γρηγορότερη
αποβολή θερμότητας.

Είναι αυτή η τρελή ιδέα,

πως αυτά που αποδεικνύουν πως η καμήλα
είναι αντιπροσωπευτικό ζώο της ερήμου,

μπορεί τελικά να είναι απόδειξη
του αρκτικού της παρελθόντος.

Φυσικά, δεν είμαι ο πρώτος
που λέει αυτή την ιστορία.

Την είπαν κι άλλοι για να δείξουν
το αξιοθαύμαστο της εξελικτικής βιολογίας

ή σαν προάγγελο του μέλλοντος
λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Αλλά εγώ την λατρεύω
για έναν τελείως διαφορετικό λόγο.

Για μένα, είναι μια ιστορία για εμάς,

για το πώς βλέπουμε τον κόσμο

και για το πώς αυτό αλλάζει.

Έχω σπουδές ως ιστορικός,

και έμαθα ότι, στην πραγματικότητα,
πολλοί επιστήμονες είναι επίσης ιστορικοί.

Κάνουν το παρελθόν κατανοητό.

Λένε την ιστορία του σύμπαντος,
του πλανήτη μας, της ζωής πάνω σ' αυτόν.

Και ως ιστορικός,

ξεκινάς έχοντας μια ιδέα στο μυαλό σου
για το πώς πάει η ιστορία.

(Ηχητικό) ΝΡ: Επινοούμε ιστορίες
και εμμένουμε σ' αυτές,

όπως αυτή της καμήλας στην έρημο, σωστά;

Υπέροχη ιστορία!
Απόλυτα προσαρμοσμένη σ'αυτό.

Είναι προφανές ότι πάντα ζούσε εκεί.

ΛΝ: Όμως, ανά πάσα στιγμή,

μπορεί να ανακαλύψεις
ένα μικρό αποδεικτικό στοιχείο.

Μπορεί να μάθεις κάτι ελάχιστο

που σε κάνει να αναθεωρήσεις
όλα όσα νόμιζες ότι ήξερες.

Όπως σε αυτή την περίπτωση.

Η επιστήμονας βρίσκει αυτό το θραύσμα
που νόμιζε ότι ήταν από ξύλο,

και εξαιτίας αυτού, η επιστήμη αποκτά
μια εντελώς νέα και απρόσμενη θεωρία

σχετικά με το γιατί αυτό το πλάσμα,
που μοιάζει να βγήκε από παιδικό παραμύθι,

έχει αυτή τη μορφή.

Κι εμένα μου άλλαξε ριζικά
τον τρόπο που βλέπω την καμήλα.

Από ένα τελείως περιθωριακό πλάσμα,

κατάλληλο για ένα μόνο
συγκεκριμένο περιβάλλον,

έγινε ένας ταξιδιώτης του κόσμου
που απλά τυχαίνει να βρίσκεται στη Σαχάρα,

και μπορεί θεωρητικά
να καταλήξει οπουδήποτε.

(Χειροκρότημα)

Αυτή είναι η Αζούρι.

Αζούρι, γεια σου, πώς είσαι;

Έλα, έχω κάτι εδώ για σένα.

(Γέλια)

Η Αζούρι είναι σε διάλειμμα
από την κανονική της παράσταση

στο Ράδιο Σίτι Μιούζικ Χωλ.

(Γέλια)

Αυτό δεν είναι καν αστείο.

Τέλος πάντων...

Πραγματικά, όμως, η Αζούρι είναι εδώ
ως ζωντανή υπενθύμιση

πως η ιστορία του κόσμου μας
είναι δυναμική.

Απαιτεί να έχουμε τη θέληση
να αναπροσαρμοστούμε,

να φανταστούμε τα πράγματα εκ νέου.

(Γέλια)

Σωστά, Αζούρι;

Και πράγματι, απέχουμε μόνο
ένα μικρό θραύσμα οστού

από το να δούμε τον κόσμο εκ νέου.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

(Χειροκρότημα)