Lisa Kristine: Foto's die getuigen van moderne slavernij

In de afgelopen twee jaar heeft fotografe Lisa Kristine de hele wereld afgereisd om de ondraaglijke harde realiteit van de moderne slavernij te documenteren. Ze toont angstaanjagend mooie beelden: mijnwerkers in Ghana, steenbakkers in Nepal. Ze plaatst het lot van de 27 miljoen over de hele wereld tot slaaf gemaakte mensen in de schijnwerpers. (Gefilmd bij TEDxMaui)

Ik zit 150 meter diep
in een illegale mijnschacht in Ghana.

De lucht is heet en stoffig

en het is moeilijk om te ademen.

Ik voel zweterige lichamen voorbijkomen

in de duisternis, maar veel zie ik niet.

Ik hoor stemmen, maar vooral

de kakofonie van hoestende mannen

en gehak op stenen
met primitieve werktuigen.

Net als de anderen heb ik een flikkerende,
goedkope zaklamp bij.

Ze is met een gescheurde elastiek
op mijn hoofd bevestigd.

Ik kan nauwelijks de gladde boomstammen zien

die het één meter brede,
vierkante gat openhouden.

Dit gat is wel een honderd meter diep.

Wanneer mijn hand uitglijdt,
moet ik plots denken aan de mijnwerker

die ik een paar dagen eerder had ontmoet
en die zijn greep had verloren

waardoor hij vele meters
de schacht in viel.

Terwijl ik hier met jullie
vandaag sta te praten,

zitten deze mannen
nog steeds in dat diepe gat,

met gevaar voor eigen leven
zonder betaling of compensatie

en in voortdurend levensgevaar.

Ik kon eruit en naar huis gaan.

Zij waarschijnlijk nooit,
omdat ze in slavernij worden gehouden.

De laatste 28 jaar documenteer ik

inheemse culturen
in meer dan 70 landen

op zes continenten.
In 2009 had ik de grote eer

de enige exposant te zijn
op de Vancouver Peace Summit.

Onder alle verbazingwekkende mensen
die ik er ontmoette,

was een activist
van 'Bevrijd de Slaven',

een ngo gewijd aan de uitroeiing
van de moderne slavernij.

We begonnen te praten over slavernij.

Ik kreeg er meer inzicht in,

want al wist ik
dat het bestond in de wereld,

ik had geen idee van de omvang.

Na ons gesprek voelde ik me slecht

en eerlijk gezegd beschaamd
over mijn eigen gebrek aan kennis

over deze gruwel
tijdens mijn leven.

Ik dacht: als ik het niet weet,
hoeveel andere mensen weten het dan niet?

Het liet me niet meer los
en binnen enkele weken

vloog ik naar Los Angeles
om de directeur

van 'Bevrijd de Slaven' te ontmoeten
en hen mijn hulp aan te bieden.

Zo begon mijn tocht
naar de moderne slavernij.

Vreemd genoeg had ik al veel
van deze plaatsen bezocht.

Sommige beschouwde ik zelfs
als mijn tweede thuis.

Maar dit keer zou ik
de verborgen ellende te zien krijgen.

Volgens een conservatieve schatting

zouden er in de wereld vandaag
27 miljoen slaven zijn.

Dat is dubbel zoveel mensen
als tijdens de gehele trans-Atlantische slavenhandel

uit Afrika werden weggehaald.

Honderdvijftig jaar geleden
kostte een agrarische slaaf

ongeveer drie keer het jaarsalaris

van een Amerikaanse werknemer.

Dat komt in hedendaags geld neer
op ongeveer 50.000 dollar.

Nog vandaag kunnen hele gezinnen voor generaties
tot slaaf worden gemaakt

voor een schuld van minder dan 18 dollar.

Verbazingwekkend genoeg
genereert slavernij wereldwijd elk jaar

meer dan 13 miljard dollar winst.

Velen werden misleid door valse beloften

van een goede opleiding of een betere baan
om erachter te komen

dat ze gedwongen werden
om te werken zonder betaling

onder dreiging van geweld
en zonder kans op ontsnappen.

Hedendaagse slavernij gaat over handel

waarbij de goederen
die de slaven produceren waarde hebben,

maar de mensen die ze produceren
wegwerpartikelen zijn.

Slavernij bestaat bijna overal in de wereld

en toch is het overal illegaal.

In India en Nepal werd ik
bij de baksteenovens gebracht.

Deze afschrikwekkende omgeving
riep beelden op

van het oude Egypte
of Dantes Inferno.

Bij temperaturen van 55 °C moesten

mannen, vrouwen, kinderen,
hele gezinnen in feite,

in een zeer stoffige omgeving

tot 18 bakstenen
op hun hoofd stapelen

en ze honderden meters ver

van de verzengende ovens
naar de vrachtwagens dragen.

Versuft door de monotonie
en de uitputting

werken ze zwijgend

gedurende 16 of 17 uur per dag.

Er waren geen pauzes voor voedsel,
geen drinkpauzes.

Er werd praktisch niet geürineerd

door de ernstige uitdroging.

De warmte en het stof
waren zo doordringend

dat mijn camera te warm werd
om aan te raken

en het liet afweten.

Elke 20 minuten
ging ik terug naar onze terreinwagen

om mijn toestel schoon te maken
onder een airconditioner

en het opnieuw aan de gang te krijgen.
Terwijl ik daar zat,

bedacht ik dat mijn camera
een veel betere behandeling kreeg

dan deze mensen.

Terug bij de ovens wilde ik huilen,

maar mijn begeleider greep me vast

en zei: "Lisa, niet doen.
Doe dat hier niet."

Hij maakte me duidelijk
dat gevoelsuitingen

daar erg gevaarlijk waren,

niet alleen voor mij,
maar ook voor hen.

Ik kon hen
geen directe hulp bieden.

Ik kon hen zelfs geen geld geven.

Ik was geen burger van dat land.

Ik kon hun situatie

nog erger maken.

Alleen 'Bevrijd de Slaven'

kon iets doen voor hun bevrijding,

en ik vertrouwde dat.

Ik zou pas na mijn thuiskomst

mijn gevoelens
de vrije loop kunnen laten.

In de Himalaya
droegen kinderen stenen

kilometers ver
over bergachtig terrein

naar vrachtwagens beneden.

De grote plakken leisteen
waren zwaarder

dan de kinderen
die ze droegen.

De kinderen droegen ze
met hun hoofd

met behulp van
deze zelfgemaakte harnassen van stokken,

touw en gescheurde doeken.

Het is moeilijk getuige te zijn
van iets zo aangrijpends.

Hoe kunnen we iets doen
aan deze vreselijke,

maar zo alomtegenwoordige toestanden?

Sommigen weten niet eens
dat ze slaven zijn.

Ze werken 16, 17 uur per dag
zonder betaling.

Ze hebben nooit iets anders gekend.

Ze hebben niets
om mee te vergelijken.

Toen de dorpelingen
hun vrijheid opeisten,

brandden de slavenhouders
al hun huizen af.

Deze mensen hadden niets,

ze waren als versteend,
ze wilden opgeven,

maar de vrouw daar in het midden
drong aan om te volharden,

en de abolitionisten

hielpen hen
om een eigen steengroeve te huren.

Ze doen nu hetzelfde afmattende werk,

maar ze doen het voor zichzelf
en worden er voor betaald

in alle vrijheid.

Meestal denken we aan mensenhandel
met seksuele bedoelingen

als we het woord slavernij horen.

Vanwege dit wereldwijde denkpatroon

werd ik ervoor gewaarschuwd
dat het moeilijk zou zijn

om veilig te werken
in deze aparte sector.

In Kathmandu werd ik
begeleid door vrouwen

die voorheen zelf
seksslaven waren geweest.

Ze brachten me
langs een smalle trap

naar een vuile,
vaag verlichte kelder.

Het was niet eens een bordeel.

Eerder een restaurant.

'Cabin restaurants' zoals ze
in het beroep bekend staan,

zijn plaatsen
voor gedwongen prostitutie.

Met kleine, aparte kamers,
waar de slaven,

vrouwen, samen met jonge meisjes
en jongens,

sommigen slechts zeven jaar oud,

gedwongen worden
om de cliënten te vermaken,

om hen aan te zetten
om meer voedsel en alcohol te verbruiken.

Elk kamertje is
donker en groezelig

met een op de muur
geschilderd nummer

en onderverdeeld met multiplex
en een gordijn.

De werkers doorstaan hier vaak
tragisch seksueel misbruik

door toedoen van hun klanten.

Daar in die bijna duisternis
herinner ik me

die plotse, knellende angst.

Ik kon me slechts verbeelden

wat gevangenzitten in die hel
moest inhouden.

Er was slechts één uitweg:
de trap waarlangs ik was binnengekomen.

Er waren geen achterdeurtjes.

Geen ramen groot genoeg
om erdoor te klimmen.

Deze mensen hebben
geen mogelijkheid om te ontsnappen.

Als wij het hebben
over dergelijke moeilijke materie

is het belangrijk te beseffen dat slavernij,
ook mensenhandel voor seks,

evengoed in onze eigen achtertuin gebeurt.

Tientallen of honderden mensen
werken als slaven in de landbouw,

in restaurants,
in huishoudens.

De lijst is lang.

Onlangs vermeldde de New York Times

dat tussen de 100.000 en 300.000 Amerikaanse kinderen

elke jaar als seksslaven worden verkocht.

Het is overal om ons heen.
We zien het gewoon niet.

De textielindustrie is een andere tak

waarin slavenarbeid voorkomt.

Ik bezocht dorpen in India
waar hele gezinnen werden geknecht

in de zijdehandel.

Dit is een familieportret.

De geverfde zwarte handen
zijn van de vader,

terwijl de blauwe en rode handen
van zijn zonen zijn.

Ze mengen kleurstof
in deze grote vaten,

en ze dompelen de zijde in de vloeistof
tot aan hun ellebogen,

maar de kleurstof is giftig.

Mijn tolk vertelde me hun verhalen.

"We hebben geen vrijheid," zeiden ze.

"We blijven hopen
dat we hier ooit wegkunnen

en ergens anders naartoe gaan

waar we betaald worden
voor ons verfwerk."

Er is geschat
dat meer dan 4000 kinderen

als slaaf werken op Lake Volta,

het grootste kunstmatige meer in de wereld.

Toen we er voor het eerst kwamen,
keek ik er even rond.

Ik zag wat leek op een familie
die op een boot aan het vissen waren,

twee oudere broers, wat jongere kinderen,
normaal niet?

Verkeerd.
Het waren allemaal slaven.

Kinderen worden
uit hun gezinnen weggehaald,

worden verhandeld en verdwijnen.

Ze worden gedwongen om eindeloze uren
op deze boten op het meer te werken,

ook al kunnen ze niet zwemmen.

Dit kind is acht jaar oud.

Hij beefde toen onze boot naderde.

Hij had schrik dat we
over zijn kleine kano zouden varen.

Versteend van angst
dat hij in het water zou vallen.

De visnetten blijven soms haken

in boomstronken onder het water.

Bange kinderen worden
in het water gegooid

om de lijnen los te maken.

Velen verdrinken.

Zo lang hij het zich kon herinneren,
werd hij gedwongen

om op het meer te werken.

Doodsbang van zijn meester
loopt hij niet weg

en omdat hij nooit iets anders
dan wreedheid heeft gekend,

behandelt hij de jongere slaven

op dezelfde manier.

Ik ontmoette deze jongens
om vijf uur 's morgens

terwijl ze hun laatste netten
binnenhaalden.

Ze waren al sinds één uur 's nachts
aan het werk

in de koude, winderige nacht.

Bedenk dat deze netten

meer dan 500 kilogram wegen
wanneer ze vol zijn.

Ik wil jullie met Kofi
laten kennismaken.

Kofi werd gered
uit een vissersdorp.

Ik ontmoette hem in een schuiloord
waar 'Bevrijd de Slaven'

slachtoffers van de slavernij
rehabiliteert.

Hier neemt hij een bad bij de put

en giet grote emmers water over zijn hoofd.

Het beste nieuws is

dat hij vandaag

terug is bij zijn familie.

Nog beter:
zijn familie heeft nu de middelen

om in veiligheid een bestaan op te bouwen.

Kofi is de belichaming van de mogelijkheid daartoe.

Wie zal hij worden
doordat iemand een initiatief nam

en een verschil maakte in zijn leven?

Op een weg in Ghana

met partners van 'Bevrijd de Slaven',

kwam een collega-abolitionist
op een bromfiets plots

naast onze terreinwagen rijden
en tikte op het venster.

Hij vroeg ons hem te volgen
langs een onverharde weg in de jungle.

Aan het eind van de weg
deed hij ons uitstappen

en vroeg de chauffeur
weg te rijden.

Hij wees vervolgens
naar dit nauwelijks zichtbaar pad

en zei: "Dit is het pad,
dit is het pad. Ga."

De lianen opzij duwend,

merkten we na ongeveer een uur lopen

dat het pad overstroomd was
door recente regens.

Met mijn fotogerei boven mijn hoofd

liepen we verder.

Na nog eens twee uur wandelen,
eindigde het kronkelende pad

abrupt op een open plek. Voor ons

waren gaten

zo groot als een voetbalveld.

Ze waren allemaal vol mensen
die als slaaf aan het werk waren.

Veel vrouwen met kinderen
vastgebonden op hun rug

op zoek naar goud,

wadend in door kwik vergiftigd water.

Kwik wordt gebruikt
in het extractieproces.

Deze mijnwerkers werken
als slaven in een mijnschacht

in een ander deel van Ghana.

Toen ze uit de schacht kwamen,
waren ze drijfnat

van hun eigen zweet.

Ik herinner me hun moeë, bloeddoorlopen ogen.

Velen waren 72 uur ondergronds geweest.

De schachten zijn tot 100 meter diep.

Ze brengen zware zakken met stenen naar boven.

Die stenen worden vervoerd
om ergens anders kapotgeslagen te worden

om het goud eruit te halen.

Op het eerste gezicht lijkt het of daar

alleen maar krachtige mannen werken,
maar bij nader toezicht

zien we aan de rand zwakkeren

en zelfs ook kinderen werken.

Allemaal zijn ze blootgesteld
aan verwondingen, ziekte en geweld.

Heel waarschijnlijk
zal deze gespierde man

binnen een paar jaar eindigen
zoals deze hier,

uitgemergeld door tuberculose
en kwikvergiftiging.

Dit is Manuru. Toen zijn vader stierf,

verkocht zijn oom hem
om samen met hem in de mijnen te werken.

Toen zijn oom stierf,
erfde Manuru zijn schuld.

Daardoor werd hij gedwongen om verder
als slaaf in de mijnen te blijven werken.

Toen ik hem ontmoette,
had hij 14 jaar in de mijnen gewerkt.

De beenwonde hier

komt van een ongeval in de mijn.

Artsen zeggen dat zijn been geamputeerd moet worden.

Daarbij heeft Manuru tuberculose.

Toch moet hij nog steeds
dag in dag uit

in de mijn werken.

Ooit hoopt hij vrij te komen

en met de hulp van lokale activisten

zoals 'Bevrijd de Slaven'
een opleiding te krijgen.

Dit soort vastberadenheid

ondanks alle tegenspoed

vervult me met onvoorstelbaar ontzag.

Ik wil slavernij in het daglicht halen.

Toen ik daar aan het werk was,

had ik hopen kaarsen bij.

Met de hulp van mijn tolk

maakte ik het de mensen
die ik fotografeerde duidelijk

dat ik hun verhalen

en hun benarde situatie
aan het licht wilde brengen.

Toen het zowel voor hen
als voor mij veilig was,

schoot ik deze beelden.

Ze wisten dat jullie

over de hele wereld hen zouden zien.

Ik wilde dat ze wisten dat we voor hen zullen getuigen

en dat we zullen doen wat we kunnen

om hun leven te verbeteren.

Ik geloof echt dat, als we elkaar maar kunnen zien

als medemensen, het heel moeilijk wordt

wreedheden zoals slavernij te tolereren.

Deze beelden gaan niet over gevallen.
Ze gaan over mensen,

echte mensen, zoals jij en ik,
die allemaal

in hun leven dezelfde rechten,

waardigheid en respect verdienen.

Er gaat geen dag voorbij
dat ik niet denk

aan deze prachtige,
mishandelde mensen.

Ik had de enorme eer
ze te ontmoeten.

Ik hoop dat deze beelden
een kracht zullen doen ontwaken

bij wie ze bekijkt, mensen zoals jullie.

Ik hoop dat deze kracht
een vuur zal doen ontbranden

dat een licht zal werpen
op de slavernij.

Zonder dat licht
kan het beest van de slavernij

in de schaduwen blijven voortleven.

Hartelijk dank.

(Applaus)