Dünyanın en eski hastalıklarından birini yok etsek?

Binlerce yıl önce Antik Nubyalılar, göz kapaklarının dışa doğru kıvrıldığı ve körlüğe neden olan korkunç bir hastalığı mezar taşlarına resmediyorlardı. Trahom adındaki bu hastalık hâlâ dünyanın pek çok bölgesinde kendini gösteriyor ama Caroline Harper'a göre tamamen önlenebilir. Küresel bir harita projesiyle Harper'ın ''görüş kurtaranlar'' anlamına gelen SightSavers adındaki organizasyonunun bir planı var: Bu hastalığı ortadan kaldırmak için finansman açığı olan ülkelere odaklanmak ve ihtiyacın en fazla olduğu yerlerde çalışmaları yoğunlaştırmak. Trahomu nasıl tarih kitaplarına hapsedeceklerine dair planı ve nasıl yardım edebileceğinizi bu konuşmayla öğrenin. (Bu tutkulu plan, TED'in küresel değişimi teşvik eden yeni hareketi olan ''The Audacious Project''in ilk fikirlerinden biri.)

Yalnızca bir an için hayal edin,

kirpikleriniz dışa değil,
içe doğru bükülüyor,

gözlerinizi her kırptığınızda

göz bebeklerinizin ön kısmını çiziyor,

korneaya zarar veriyor,

yavaş yavaş ve acı çekerek
görme engelli oluyorsunuz.

İşte trahom hastalığından muzdarip
birinin başına bunlar geliyor.

Burada gördüğünüz Zambialı çocuk
Pamelo'da trahom var.

Eğer bir şey yapmazsak
görme yetisini kaybedecek.

Trahom tuhaf bir hastalık.

İnsandan insana ve sinekler
aracılığıyla geçen

bir bakteri enfeksiyonu.

Tekrarlanan enfeksiyon
göz kapaklarınızda iz bırakacak,

bu nedenle de kasılıp
dışa doğru bükülecekler.

Özellikle kadınları etkiliyor,

çünkü çocuklarla haşır neşirler.

Etiyopya gibi yerlerde
sık sık göreceğiniz tablo

boyunlarında bu şekilde
cımbız taşıyan kızlar,

bu cımbızı kirpiklerini
koparmak için kullanıyorlar.

Ama tabii bu onlara sadece
geçici rahatlık sağlıyor,

çünkü öncekinden daha sert
bir şekilde çıkıyorlar.

Dünyada trahom yüzünden
görme engelli ya da hiç göremeyen

yaklaşık 2 milyon insan var.

Ayrıca risk altında

200 milyon daha kişinin
olduğunu düşünüyoruz.

Bu çok eski bir hastalık.

Kuzey Sudan'da bir mezar taşına
işlenmiş bir resim görüyorsunuz.

İş arkadaşımla uzak
bir kasabayı ziyaret ediyorduk

ve olgun bir adamdan bizi küçük bir
mezara götürmesini istedik.

Duvarda iki göz gördük.

Biri ağlıyordu,

ve yanında cımbızlar
olduğunu görebilirsiniz.

Simon bana ''Aman Tanrım,
sence bu trahom mu?'' diye sordu.

Biz de bu resmi
İngiliz Müzesi'ne gönderdik,

onlar da bunun trahom olduğunu doğruladı.

Yani bundan binlerce yıl önce,

antik Nubyalılar mezar taşlarına

trahomu resmediyorlardı.

İşin trajik kısmı ise,

bu hastalık o bölgede hâlâ aktif.

Üstelik nasıl durdurulacağını biliyoruz.

Bu işte harika olan şey
tüm trahom topluluğunun

bir araya gelerek çaba göstermesi.

Yarış değil, işbirliği yapıyoruz.

Şunu söylemeliyim ki
STK dünyasındaki tecrübelerime göre

bu her zaman böyle olmuyor.

Trahom Kontrolü için
Uluslararası Koalisyon adında

bir şey ortaya çıkardık.

Birlikte bununla savaşmak için
bir strateji geliştirdik.

Buna SAFE stratejisi diyoruz

ve Dünya Sağlık Örgütü
tarafından onaylandı.

S cerrahi girişimi temsil ediyor.

Oldukça net bir prosedür,

göz kapakları doğru yöne çevriliyor.

Bu eğitim hemşirelere de veriliyor

ve lokal anesteziyle yapılabiliyor.

Gerekirse hastanın evinin
terasında bile yapılabilir.

A'nın açılımı ''antibiyotik''.

Bunlar Pfizer tarafından karşılanıyor,

ilgili bölgenin limanına
nakillerini de üstleniyorlar.

Ondan sonra kasabalara gönderiliyor,

orada yüz binlerce topluluk gönüllüsü

ilaçları insanlara ulaştırıyor.

Bu gönüllülere de eğitim veriyoruz,

ayrıca bakanlıklara da bu karmaşık
taşıma hakkında yardımcı oluyoruz.

her bir gönüllünün böyle bir direği var.

Buna ''doz direği'' diyoruz.

Bu gördüğünüz Kamerun'dan.

Farklı renklere boyanmış ve işaretlenmiş,

böylece birinin boy uzunluğundan

günde kaç doz ilaç
vereceğinizi hesaplayabilirsiniz.

F, ''yüz yıkama''yı temsil ediyor.

Birleşik Krallık'ta
ve ABD'de de trahom vardı.

Hatta Başkan Carter,

kendisi küçükken Gürcistan'da
büyük bir sorun olan

trahom hakkında konuşmuştu.

Birleşik Krallık'ta
ünlü göz hastanesi Moorfields

aslında bir trahom hastanesiydi.

Böyle küçük çocuklara yüz yıkamanın
ne kadar önemli olduğunu öğretiyoruz.

Son olarak E, ''çevre''yi temsil ediyor,

topluluklara tuvalet inşa etmelerinde
yardımcı oluyoruz,

hayvanları, kendi yaşadıkları yerlerden
ayırmaları gerektiğini

böylece sinek sayısını
azaltacaklarını anlatıyoruz.

Yani bu hastalığı
nasıl yeneceğimizi biliyoruz.

Ancak nerede olduğunu bilmemiz lazım.

Aslında biliyoruz,

çünkü birkaç yıl önce Sightsavers,
Küresel Trahom Harita Projesi adında

inanılmaz bir program yürütüyordu.

Üç yıl uğraştık

ama 29 ülke üzerinde araştırma yaptık,

yerel sağlık çalışanlarına
ilçe ilçe arama yapmayı öğrettik

ve 2,5 milyonun üzerinde insanın
göz kapaklarını muayene ettiler.

Bu verileri indirmek için de
Android telefonlar kullandılar.

Bu verilerden hastalığın
yerlerini gösteren

bir harita yapmayı başardık.

Oldukça ileri düzey bir harita

ve trahom problemi yaşayan
ülkeleri gösteriyor.

Bu stratejinin işe yarayıp
yaramadığını sorabilirsiniz.

Evet, işe yarıyor.

Harita size şu ana dek katettiğimiz
ilerlemeyi gösteriyor.

Yeşil ülkeler, trahomu
yok ettiklerini düşünüyorlar

veya ondan kurtulmanın eşiğindeler,

bu veriler WHO tarafından onaylanıyor.

Sarı olanlar, trahomdan kurtulmak için

gerekli para ve kaynaklara sahipler.

Bunlardan bazıları gerçekten çok yakın.

Kırmızı üllkelerin ise
yeterli finansmanı yok.

Daha fazla finansman olmadan
bundan kurtulamayacaklar.

İlerlemenin duraksayacağından endişeliyiz.

Audacious Project için konuşurken

kendimize şunu sorduk:

Önümüzdeki 4 ile 5 yıl boyunca
kendimizi zorlarsak

ve gerekli parayı edinirsek

ne başarabileceğimizi umuyoruz?

Şuna inanıyoruz;

12 Afrika ülkesinde

ve Amerika Kıtaları'ndan Pasifik'e kadar

trahomu yok edebiliriz.

Bu hastalıktan en çok
muzdarip olan iki ülkede

çok büyük bir ilerleme kaydedebiliriz,

bu iki ülke Etiyopya ve Nijerya.

Tüm bunları yaparken

iki milyar dolar değerinde bağış yapılmış
ilaçtan da faydalanabiliriz.

(Alkışlar)

Bu harita size yaratacağımız
etkiyi gösteriyor,

kaç tane daha ülkenin
yeşil olduğuna bir bakın.

Ayrıca Etiyopya ve Nijerya'daki
ilerlemeyi de görebilirsiniz.

Hâlâ kırmızı olan ülkeler var.

Bunlar genel olarak
savaş hâlindeki ülkeler,

çalışmanın çok zor olduğu
Yemen, Güney Sudan gibi.

Yani ekibimiz, stratejimiz
ve haritamız var.

Hükûmetlerle gerekli bağlantıyı da kurduk,

böylece programımız
diğer hastalık kontrol programlarıyla

birlikte koordine edilebilir

ve etkili olabiliriz.

Bunu başarsak harika olmaz mı?

Trahom firarda.

Biz de onu ele geçirip

dünyadan yok etmenin eşiğindeyiz.

Ancak bitirmeden şunu da
paylaşmak istiyorum,

Sightsavers kurucusundan birkaç söz,

İsmi Sör John Wilson.

12 yaşında görme yetisini kaybetti.

Ve şöyle dedi:

''İnsanlar milyonlar hâlinde kör olmuyor.

Tek tek kör oluyorlar.''

Şunu da söyleyebilmenin
heyecanı içindeyim,

tüm ülkede trahomdan kurtulduk,

şunu da unutmayalım ki
bu bireylerin hayatını mahveden

çok yıkcı bir hastalık.

Twiba gibi insanların hayatını.

Onunla Tanzanya'da geçen yıl tanıştım.

Kendini bildi bileli trakoma hastasıymış.

Onunla tanışmadan iki ay önce
ameliyat olmuştu.

Hiç abartısız söylüyorum,

bu ameliyat hayatını tamamen değiştirdi.

Kaybettiği görme yetisini ona geri verdik
ve artık acı çekmiyordu.

Uyuyabiliyordu.

Çalışabiliyor ve arkadaşlık yapabiliyordu.

Bana şöyle dedi:

''Hayatımı geri kazandım.''

Onun hikâyesinden
etkilenmemek mümkün değil.

Twiba gibi daha çok insan var.

Onların hepsini bulmak istiyorum.

Artık kimsenin açı içinde
gözlerini kaybetmesini istemiyorum.

Dünyada izi sürülemeyen
bir sürü sorun var

ama bu onlardan biri değil.

Bu, çözebileceğimiz bir sorun.

Şundan da emin olabiliriz,

çocuklar trahom korkusu
olmadan büyüyebilirler.

Bu çocukların iyiliği için

ve Twiba gibi insanlar için

artık trahomdan kurtulalım.

Yapabilir miyiz?

Eğer gerçekten istiyorsak, evet.

Yapabiliriz.

Teşekkürler.

(Alkışlar)