Hans Rosling: Tôn giáo và trẻ em

Hans Rosling đặt ra một câu hỏi: Một số tôn giáo có tỉ lệ sinh sản cao hơn số còn lại hay không -- và điều đó sẽ ảnh hưởng đến sự gia tăng dân số toàn cầu như thế nào? Nói chuyện ở TEDxSummit tại Doha, Qatar, ông đã trình bày bằng biểu đồ số liệu của nhiều tôn giáo và qua các thời kì. Với tính hài hước quen thuộc và quan điểm sắc sảo, Hans đưa ra một kết luận bất ngờ về tỉ lệ sinh sản của thế giới.

Tôi sẽ nói về tôn giáo.

Nhưng nó là một vấn đề bao quát và rất tế nhị.

ví vậy tôi sẽ đặt giới hạn.

Vì vậy tôi sẽ chỉ

nói về mối quan hệ giữa tôn giáo và giới tính.

(Cười)

Đây là một vấn đề rất nghiêm túc.

Vì vậy tôi sẽ nói về thứ mà theo tôi là kì diệu nhất.

Đó là khi cặp đôi trẻ thì thầm với nhau,

"Tối nay chúng ta sẽ tạo ra một đứa bé."

Buổi nói chuyện này sẽ xoay quanh tác động của tôn giáo

lên số trẻ em trên một phụ nữ.

Điều này thực sự quan trọng,

bởi vì ai cũng hiểu

rằng có một giới hạn nào đó

về số người tồn tại trên hành tinh này.

Và có một số người

nói rằng dân số thế giới đang gia tăng như thế này --

ba tỉ vào năm 1960,

bảy tỉ vào năm ngoái --

và vẫn tiếp tục gia tăng

bởi vì có những tôn giáo không cho người phụ nữ có ít con,

và nó có thể tiếp tục như thế này.

Những người này đúng đến mức nào?

Khi mà tôi sinh ra có ít hơn một tỉ trẻ em trên thế giới,

và ngày nay, 2000, đã có hơn hai tỉ.

Điều gì đã xảy ra,

và những chuyên gia dự đoán như thế nào

về số trẻ em của thế kỉ này?

Đây là một câu đố. Bạn nghĩ như thế nào?

Bạn có nghĩ nó sẽ giảm xuống một tỉ?

Hay giữ nguyên hai tỉ cho đến cuối thế kỉ?

Hay số trẻ em sẽ tăng lên mỗi năm trong suốt 15 năm,

hay nó sẽ giữ nguyên tốc độ nhanh đó

và thành bốn tỉ trẻ em tận trên đó?

Tôi sẽ nói với các bạn ở cuối bài thuyết trình.

Nhưng tôn giáo có liên quan đến điều đó không?

Khi bạn muốn phân loại các tôn giáo,

nó sẽ khó hơn bạn nghĩ.

Bạn mở Wikipedia và bản đồ mà đầu tiên bạn thấy là cái này.

Nó chia thế giới thành nhóm tôn giáo Abrahamic và tôn giáo phương Đông,

nhưng nó không đủ chi tiết.

Vì vậy chúng tôi tiếp tục tìm kiếm trên Wikipedia và đã tìm thấy bản đồ này.

Nhưng nó chia nhỏ Thiên Chúa giáo, Hồi giáo và Phật giáo

thành những nhóm nhỏ,

và nó quá chi tiết.

Vì vậy ở Gapminder chúng tôi tự lập nên bản đồ,

và nó trông như thế này.

Mỗi quốc gia là một bong bóng.

Kích cỡ bong bóng là dân số -- Trung Quốc, Ấn Độ ở đây.

Và màu sắc là tôn giáo chủ yếu.

Là tôn giáo mà hơn 50 phần trăm số dân

nói rằng họ theo.

Tôn giáo phương Đông thì ở Ấn Độ và Trung Quốc và những nước châu Á láng giềng.

Đạo Hồi là tôn giáo chính yếu

từ Đại Tây Dương qua Trung Đông,

Tây Âu và qua châu Á

cho đến Indonesia.

Đó là những nơi chúng ta tìm thấy những cộng đồng Hồi giáo.

Và đạo Thiên chúa chiếm chủ yếu, chúng ta thấy ở những nước này. Chúng màu xanh.

Và đó là đa số quốc gia ở châu Mĩ và châu Âu,

nhiều quốc gia ở châu Phi và một số ở châu Á.

Những bong bóng màu trắng ở đây là những quốc gia không thể phân loại,

vì mỗi tôn giáo chưa đạt đến 50 phần trăm

hoặc có sự nghi vấn về số liệu hoặc một lí do nào khác.

Vì vậy chúng tôi phải cẩn thận.

Vậy hãy chấp nhận sự đơn giản này và tôi sẽ cho bạn xem thứ này.

Đây là vào năm 1960.

Và tôi biểu diễn số trẻ em trên một phụ nữ ở đây:

hai, bốn hay sáu --

nhiều trẻ em, ít trẻ em.

Và đây là thu nhập trên đầu người đã đổi qua đô-la.

Nguyên nhân là vì nhiều người nói bạn phải giàu có

trước rồi mới có ít con.

Vậy thu nhập thấp ở đây, thu nhập cao ở đây.

Và thật ra ở năm 1960,

bạn phải là một người Thiên chúa giáo khá giả mới có ít con.

Nhật Bản là một ngoại lệ.

Nhật Bản ở đây được xem là một ngoại lệ.

Nếu không thì chỉ toàn những nước theo Thiên chúa giáo thôi.

Nhưng cũng có nhiều nước theo đạo Thiên chúa

mà có từ 6-7 trẻ em trên một phụ nữ.

Nhưng chúng ở Nam Mĩ hoặc ở châu Phi.

Và những quốc gia mà đạo Hồi là tôn giáo lớn nhất,

đều có khoảng 6-7 trẻ em trên một phụ nữ,

bất kể mức thu nhập.

Và tất cả các nền tôn giáo phương Đông, trừ Nhật Bản, cũng như vậy.

Bây giờ hãy xem điều gì đã xảy ra trên thế giới.

Tôi nhấn nút xuất phát cho thế giới, và các bạn thấy

Năm 1962 -- bạn có thể thấy họ giàu lên một chút,

nhưng số trẻ em trên một phụ nữ có giảm không?

Nhìn Trung Quốc đi. Họ đang rơi khá nhanh.

Và tất cả những nước Hồi giáo trên suốt trục thu nhập đều đi xuống,

và những nước Ki tô giáo cũng đi xuống đến mức thu nhập ở giữa

Và khi chúng ta bước vào thế kỉ này,

bạn sẽ thấy hơn một nửa nhân loại ở dưới đây.

Và đến năm 2010, 80 phần trăm số người trên thế giới

sống trong những đất nước có hai trẻ em trên một phụ nữ

(Vỗ tay)

Điều đó thật sự là một bước tiến kì diệu.

(Vỗ tay)

Và những nước từ Hoa Kỳ ở đây,

với 40,000 dô-la trên đầu người,

Pháp, Nga, Iran,

Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ, Algeria,

Indonesia, Ấn Độ

cho đến Bangladesh và Việt Nam,

những nước có thu nhập trên đầu người ít hơn 5 phần trăm so với Hoa Kỳ

và có bằng số trẻ em trên một phụ nữ.

Có thể nói rằng số liệu về số trẻ em trên một phụ nữ

rất khả quan ở tất cả các quốc gia.

Chúng tôi thu thập từ các thống kê của chính phủ.

Chúng không phải là một loại số liệu không chính xác.

Vậy chúng ta có thể kết luận rằng

bạn không cần phải khá giả mới có ít con.

Điều đó xảy ra khắp thế giới.

Và khi chúng ta nhìn vào các tôn giáo,

chúng ta sẽ thấy rằng các tôn giáo phương Đông,

thật sự không chỉ có một quốc gia theo tôn giáo đó

mà có nhiều hơn ba trẻ em.

Đối với Hồi giáo và Ki tô giáo,

bạn thấy các quốc gia ở khắp nơi.

Nhưng không có sự khác biệt lớn.

Không có sự khác biệt rõ ràng giữa các tôn giáo này.

Nhưng có sự khác biệt về thu nhập.

Những quốc gia có nhiều trẻ em trên một phụ nữ ở đây,

họ có thu nhập tương đối thấp.

Đa phần họ ở vùng Châu Phi gần sa mạc Sahara.

Nhưng cũng có những quốc gia ở đây

như Guatemala, Papua New Guinea,

như Yemen và Afghanistan.

Nhiều người nghĩ rằng Afghanistan và Congo

đã trải qua nhiều xung đột

nên họ không có tốc độ gia tăng dân số nhanh.

Nhưng ngược lai mới đúng

Ngày nay, những quốc gia có tỉ lệ tử cao nhất

thì gia tăng dân số nhanh nhất.

Bởi vì một đứa trẻ mất đi được bù đắp bởi một đứa trẻ nữa.

Những quốc gia này có sáu trẻ em trên một phụ nữ.

Họ có một tỉ lệ đáng buồn: 1-2 trẻ em mất đi trên một phụ nữ.

Trong 30 năm tới, Afghanistan sẽ đi từ 30 triệu đến 60 triệu.

Congo đi từ 60 dến 120.

Vì vậy mới có sự gia tăng dân số nhanh chóng.

Và nhiều người nghĩ rằng các quốc gia này không thay đổi, nhưng chúng không phải.

Để tôi so sánh Senegal, một nước theo đạo Hồi,

với một nước theo đạo Ki tô, Ghana.

Tôi đưa chúng ngược về thời kì giành độc lập,

khi mà chúng ở tận trên đây vào đầu thập kỉ 60.

Hãy xem họ đã làm gì.

Đó là sự tiến bộ kì điệu,

từ bảy trẻ em trên một phụ nữ,

họ đã giảm đến từ 4-5 trẻ em.

Đó là sự tiến bộ rất đáng kể.

Vậy điều đó cần gì?

Chúng ta đã biết khá rõ những quốc gia đó cần gì.

Bạn cần phải có trẻ em để tồn tại.

Bạn cần thoát khỏi sự nghèo đói

vậy nên trẻ em sinh ra không phải để làm việc cho gia đình.

Bạn cần có quyền tiếp cận kế hoạch hóa gia đình.

Và bạn cần nhân tố thứ tư, mà có lẽ là nhân tố quan trọng nhất.

Để tôi minh họa nhân tố thứ tư này

bằng cách nhìn vào Qatar.

Ở đây chúng ta có Qatar hiện tại, và ở kia ta có Bangladesh hiện tại.

Nếu tôi đưa những nước này về những năm mới độc lập của chúng,

là những năm gần như nhau--'71, '72 --

quả thật một sự phát triển kì diệu đã xảy ra.

Nhìn vào Bangladesh và Qatar.

Với mức thu nhập rất khác nhau, họ đều giảm như nhau

đối với số trẻ em trên một phụ nữ.

Vậy nguyên nhân của Qatar là gì?

Tôi làm như thường lệ.

Tôi đến cơ quan thống kê của Qatar, đến trang web của họ --

Đó là một trang rất tốt. Tôi nghĩ bạn nên truy cập nó --

và tôi tìm kiếm -- ồ, bạn có thể tìm thấy những thứ hay ho ở đây --

và được cung cấp miễn phí, tôi đã tìm thấy các xu hướng xã hội của Qatar.

Rất thú vị. Có nhiều thứ để đọc.

Tôi nhìn tỉ lệ sinh trên một phụ nữ.

Đây là những học giả và chuyên gia trong các cơ quan chính phủ của Qatar,

và theo họ những nhân tố quan trọng nhất là:

"Độ tuổi ở lần kết hôn đầu tiên tăng,

học thức của phụ nữ Qatar tăng

và càng nhiều phụ nữ tham gia lao động."

Tôi không thể nào đồng ý hơn. Khoa học không thể nào đồng ý hơn.

Đây là một đất nước đã trải qua

một quá trình hiện đại hóa rất thú vị.

Vậy tóm lại là bốn yếu tố này:

Trẻ em nên tồn tại, trẻ em không nên được dùng cho công việc,

Phụ nữ nên được giáo dục và đi làm

kế hoạch hóa gia đình nên được phổ biến.

Bây giờ hãy trở lại điều này.

Số trẻ em trung bình trên thế giới

gần giống như ở Colombia -- ngày nay là 2.4.

Có những nước trên đây rất nghèo.

Và đó là những nơi mà kế hoạch hóa gia đình và sự tồn tại của trẻ em trở nên cần thiết.

Tôi gợi ý các bạn tham khảo buổi TEDTalk lần trước của Melinda Gates.

Và ở dưới đây, có những quốc gia mà một phụ nữ có ít hơn hai trẻ em.

vậy tôi trở lại để trả lời cho các bạn câu đố trước,

đó là hai.

Số trẻ em của chúng ta đã đến mức tối đa.

Số trẻ em trên thế giới sẽ không bao giờ gia tăng nữa.

Chúng ta vẫn đang tranh cãi về mức giới hạn của dầu,

nhưng chúng ta đã đạt đến mức giới hạn của trẻ em.

Và dân số thế giới sẽ ngừng gia tăng.

United Nations Population Division nói rằng

nó sẽ ngừng gia tăng ở ngưỡng 10 tỉ.

Nhưng tại sao nó lại tăng nếu số trẻ em đã dừng lại?

Tôi sẽ minh họa ở đây.

Tôi sẽ sử dụng những hộp giấy mà đã được dùng để chứa tập vở của các bạn

Chúng khá có ích cho mục đích giáo dục.

Mỗi hộp giấy là một tỉ người.

Và có hai tỉ trẻ em trên thế giới.

Có hai tỉ người từ 15-30 tuổi.

Nhửng con số này được làm tròn.

Có một tỉ người từ 30-45 tuổi,

gần một tỉ người từ 45-60.

Và đến hộp của tôi.

Đây là tôi: 60+.

Chúng tôi ở trên đỉnh.

Điều xảy ra ở đây được gọi là sự làm đầy ở quy mô lớn (the big fill-up)

Bạn có thể thấy như là có ba tỉ người mất tích ở đây.

Họ không có ở đây không phải vì họ đã chết mà vì họ chưa bao giờ được sinh ra.

Bởi vì trước năm 1980, có ít người được sinh ra hơn

so với 30 năm trở lai đây.

Điều sẽ xảy ra ờ đây khá là thẳng thắn.

Người già, đáng buồn thay, chúng ta sẽ chết.

Những người còn lại sẽ lớn lên và có thêm hai tỉ đứa trẻ.

Khi đó người già sẽ chết.

Những người còn lại sẽ lớn lên và có thêm hai tỉ đứa trẻ nữa.

Và một lần nữa người già chết và có thêm hai tỉ trẻ em được sinh ra,

(Vỗ tay)

Đây là sự làm đầy ở mức độ lớn.

Đây là điều hiển nhiên.

Và các bạn có nhận thấy rằng sự gia tăng này xảy ra

mà không cần tuổi thọ hay số trẻ em tăng.

Tôn giáo liên quan rất ít đến số trẻ em trên một phụ nữ.

Tất cả mọi tôn giáo trên thế giới đều đủ khả năng

để đồng thời duy trì những giá trị của chúng và thích nghi với thế giới hiện đại.

Và chúng ta sẽ chỉ có 10 tỉ người trên thế giới,

nếu những người nghèo nhất thoát khỏi sự bần hàn,

con cái của họ sống sót và họ có thể tiếp cận với kế hoạch hóa gia đình.

Điều đó là cần thiết.

Nhưng việc có thêm hai hay ba tỉ người nữa là đương nhiên.

Vậy khi các bạn bàn luận và lên kế hoạch

tài nguyên và năng lượng cho tương lai,

cho loài người trên hành tinh này,

bạn phải lên kế hoạch cho 10 tỉ người.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)