Εντυπωσιακά κτίρια κατασκευασμένα από ακατέργαστα, ατελή υλικά

Τι χρειάζεται για να επαναπροσδιορίσουμε τα όρια της αρχιτεκτονικής; Η Ντέμπορα Μέσα Μολίνα μας δίνει κάποιες απαντήσεις σε αυτή τη συγκλονιστική εικονική περιήγηση του έργου της, που μας δείχνει πώς οι κατασκευές μπορούν να γίνουν με υποτιμημένα υλικά και αντισυμβατικές μεθόδους -- ή ακόμη και με υλικά που έχουν εξαχθεί από τα έγκατα της γης. «Ο κόσμος γύρω μας αποτελεί μια ατελείωτη πηγή έμπνευσης, αν είμαστε αρκετά περίεργοι για να δούμε κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων» αναφέρει.

Η αρχιτεκτονική είναι
ένα επάγγελμα με πολλούς κανόνες,

κάποιους γραπτούς, κάποιους όχι,

κάποιους σχετικούς, κάποιους όχι.

Ως αρχιτέκτονες, ισορροπούμε συνεχώς

ανάμεσα στην αυστηρή εφαρμογή των κανόνων

ή στη δημιουργία χώρου για φαντασία --

για πειραματισμό.

Είναι μια δύσκολη ισορροπία.

Ειδικά μέσω της αρχιτεκτονικής,

προσπαθούμε να καταπολεμήσουμε
τις προκαταλήψεις,

να ξεπεράσουμε τα όρια
και να καινοτομήσουμε,

ακόμη και αν χρησιμοποιούμε υλικά
που έχουμε γύρω μας και συχνά αγνοούμε.

Αυτό κάνω, μαζί με την ομάδα μου,

το Ensamble Studio,

από τα πρώτα μας έργα

που έγιναν κάτω από αυστηρά
ιστορικά περιθώρια,

όπως η πόλη Σαντιάγο Ντε Κομποστέλα.

Εδώ χτίσαμε τη Γενική Κοινότητα
Συγγραφέων και Επιμελητών,

ένα πολιτιστικό κτίριο.

Ένας από τους βασικούς κανονισμούς

μας υποχρέωνε να χρησιμοποιήσουμε πέτρα

και η εμπειρία μας ήταν μικρή,

όμως είχαμε εξαιρετικά παραδείγματα
από τα οποία μάθαμε,

κάποια μέσα στην ίδια την πόλη

και άλλα από κοντινά τοπία

ή από άλλες απόμερες περιοχές

που είχαν επηρεάσει
την εκπαίδευσή μας ως αρχιτέκτονες,

και ίσως να αναγνωρίσετε εδώ.

Όμως τα τελικά προϊόντα
που μας παρείχε η βιομηχανία

για να χρησιμοποιήσουμε
ως αρχιτέκτονες στα κτίρια

είχαν χάσει την ψυχή τους.

Έτσι πήγαμε στα κοντινά λατομεία

για να καταλάβουμε τη διαδικασία
που μετατρέπει το βουνό

σε ένα τετράγωνο πλακάκι
που αγοράζεις από έναν προμηθευτή.

Είδαμε το απίστευτο μέγεθος του υλικού

και τους τρόπους εξαγωγής του.

Και κοιτώντας προσεκτικά,

παρατηρήσαμε εκατοντάδες
ανώμαλα κομμάτια στοιβαγμένα παντού.

Ήταν τα υπολείμματα
της διαδικασίας εξαγωγής:

τα άσχημα κομμάτια που δεν θέλει κανένας.

Όμως εμείς τα θέλαμε.

Μας έδωσαν έμπνευση.

Ήταν ένα αμοιβαίο όφελος

όπου θα παίρναμε τα υπολείμματα
εξαιρετικής ποιότητας,

καταδικασμένα να διαλυθούν

σε πολύ χαμηλό κόστος.

Τώρα έπρεπε να πείσουμε τους πελάτες μας
ότι αυτό ήταν μια καλή ιδέα,

όμως πρώτα απ' όλα,
έπρεπε να ξεκινήσουμε τον σχεδιασμό

της επαναχρησιμοποίησης
αυτών των ασύμμετρων κομματιών,

και δεν το είχαμε ξανακάνει αυτό.

Σήμερα όλα θα ήταν πολύ πιο εύκολα

επειδή θα πηγαίναμε στο λατομείο

με τα κινητά μας εξοπλισμένα
με τρισδιάστατους σαρωτές

και θα καταγράφαμε κάθε πέτρα,

φτιάχνοντας ένα ψηφιακό μοντέλο --

σχεδιάζοντας αναλυτικά όλη τη διαδικασία.

Όμως πριν από μία δεκαετία,

έπρεπε να συμβιβαστούμε με την αβεβαιότητα

να βάλουμε τις μπότες μας,
να σηκώσουμε τα μανίκια μας,

να πάμε στο λατομείο
για μια επί τω έργω εμπειρία.

Έπρεπε επίσης να γίνουμε οι εργολάβοι

επειδή δεν βρήκαμε κανέναν πρόθυμο
να μοιραστεί το ρίσκο μαζί μας.

Ευτυχώς, πείσαμε την ομάδα του λατομείου
να μας βοηθήσει με λίγα πρωτότυπα

για να λύσουμε κάποια τεχνικά θέματα.

Συμφωνήσαμε σε μερικές μακέτες,

όμως ενθουσιαστήκαμε,

και η μια πέτρα οδήγησε στην άλλη

μέχρι που καταφέραμε να χτίσουμε

μια κατασκευή μήκους 18 μέτρων
και ύψους οχτώ μέτρων

που ανακύκλωσε
όλο το άμορφο υλικό του λατομείου,

χρησιμοποιώντας απλώς τη βαρύτητα --

χωρίς σοβάδες ή συνδέσεις.

Μόλις κατασκευάστηκε,

η μετακίνηση στον τελικό του προορισμό
στο κέντρο της πόλης

και η ένωση με το υπόλοιπο κτίριο

ήταν παιχνιδάκι,

επειδή έχοντας μειώσει την αβεβαιότητα

και έχοντας περιορίσει το ρίσκο
στο περιβάλλον του λατομείου,

μπορέσαμε να τελειώσουμε
όλο το κτίριο στην ώρα του

και εντός προϋπολογισμού,

παρόλο που χρησιμοποιήσαμε
αντισυμβατικά μέσα και μεθόδους.

Ακόμη ανατριχιάζω

όταν βλέπω αυτό το μεγάλο κομμάτι
βιομηχανικού τοπίου

μέσα στην πόλη,

σε ένα κτίριο,

να χρησιμοποιείται
από επισκέπτες και γείτονες.

Αυτό το κτίριο μας προκάλεσε
πολλούς πονοκεφάλους,

και θα μπορούσε να αποτελεί
μια εξαίρεση στη δουλειά μας,

όμως αντί γι΄αυτό δημιούργησε
έναν τρόπο λειτουργίας

όπου κάθε έργο είναι μια ευκαιρία

να δοκιμάσουμε τα όρια ενός τομέα που
θεωρούμε ότι πρέπει να επαναπροσδιοριστεί.

Εδώ βλέπετε τέσσερα σπίτια

που σχεδιάσαμε, χτίσαμε και κατοικήσαμε.

Τέσσερις διακηρύξεις
όπου χρησιμοποιούμε τη μικρή κλίμακα

για να κάνουμε στους εαυτούς μας
μεγάλες ερωτήσεις.

Προσπαθούμε να ανακαλύψουμε
τις αρχιτεκτονικές

που προκύπτουν από αντισυμβατικές
εφαρμογές αδιάφορων υλικών

και τεχνολογιών,

όπως το τσιμέντο σε διάφορες
μορφές του στην πάνω σειρά,

ή το ατσάλι και το φελιζόλ
στην κάτω σειρά.

Όπως, αυτά τα τσιμεντένια διαχωριστικά.

Μπορεί να τα έχετε δει

σε γέφυρες, αυτοκινητόδρομους,
κανάλια νερού --

τα βρήκαμε σε μια επίσκεψή μας
σε ένα εργοστάσιο τσιμέντου.

Μπορεί να μην είναι πολύ ζεστά και όμορφα,

όμως αποφασίσαμε να τα χρησιμοποιήσουμε
για να φτιάξουμε το πρώτο μας σπίτι.

Αυτή ήταν μια απίστευτη στιγμή

επειδή έπρεπε να κάνουμε
τους αρχιτέκτονες όπως πάντα,

τους χτίστες και πάλι

και, για πρώτη φορά,
θα γινόμασταν και οι πελάτες μας.

Προσπαθούμε να δούμε πώς θα πάρουμε
αυτά τα τεράστια διαχωριστικά

περίπου 20 τόνων το καθένα

και να τα βάλουμε σταδιακά
γύρω από τον χώρο της αυλής...

την καρδιά του σπιτιού.

Εξαιτίας των διαστάσεων
και της ποιότητας του υλικού,

αυτά τα κομμάτια θα γίνουν η κατασκευή
που θα κουβαλήσει όλο το βάρος στο έδαφος,

όμως είναι πολύ περισσότερα από αυτό.

Είναι η πισίνα,

είναι οι τοίχοι που χωρίζουν
το εσωτερικό από το εξωτερικό,

είναι τα παράθυρα που πλαισιώνουν τη θέα,

είναι τα τελειώματα,

είναι το πνεύμα του σπιτιού.

Ένα σπίτι που είναι
ένα εργαστήριο για εμάς

όπου δοκιμάζουμε πώς θα χρησιμοποιήσουμε
βασικά υλικά με αντισυμβατικούς τρόπους.

Και βλέπουμε ότι τα αποτελέσματα
είναι εντυπωσιακά.

Μαθαίνουμε κάνοντας,

ότι η προκατασκευή μπορεί να είναι
κάτι παραπάνω από στοιβαγμένα κουτιά

ή ότι τα βαριά τμήματα
μπορούν να είναι ευάερα και διάφανα.

Και πάνω από τον σχεδιασμό
και το χτίσιμο αυτού του σπιτιού,

δεχόμαστε πολύτιμα σχόλια,

που μοιραζόμαστε
με την οικογένεια και τους φίλους μας

επειδή αυτή είναι η ζωή μας

και η δουλειά μας σε εξέλιξη.

Τα μαθήματα που παίρνουμε εδώ
μεταφράζονται σε άλλα έργα

και σε άλλα προγράμματα

και σε άλλη κλίμακα επίσης,

και αποτελούν έμπνευση για νέα έργα.

Εδώ πάλι κοιτάμε πολύ συνηθισμένα υλικά:

γαλβανισμένες μπάρες από χάλυβα
που κόβονται και λυγίζουν εύκολα,

μονωτικοί αφροί, τσιμεντοσανίδες --

όλα τους υλικά που μπορούμε να βρούμε
μέσα σε διαχωριστικά τοιχώματα

και τα αποκαλύπτουμε,

τα χρησιμοποιούμε για να χτίσουμε
ένα πολύ ελαφρύ σύστημα κατασκευής

που μπορεί να χτιστεί από οποιονδήποτε.

Και το κάνουμε οι ίδιοι
με τα χέρια μας στο μαγαζί μας,

και είμαστε αρχιτέκτονες.
Δεν είμαστε επαγγελματίες χτίστες

αλλά θέλουμε να είμαστε
σίγουροι ότι γίνετε.

Είναι ωραίο που ο Αντόν
μπορεί να το μετακινήσει με τα χέρια του

και ο Χαβιέρ μπορεί να το βάλει
σε ένα κοντέινερ,

και μπορούμε να το στείλουμε

όπως στέλνετε τα πράγματα σας
στο εξωτερικό όταν μετακομίζετε...

που αυτό κάναμε πριν από πέντε χρόνια.

Μετακομίσαμε την έδρα μας από τη Μαδρίτη

και το σπίτι των τσιμεντένιων
δοκαριών, στο Μπρούκλαϊν.

Και βρήκαμε το ασχημόπαπο
μιας πολύ όμορφης γειτονιάς:

ένα μονώροφο γκαράζ
και το μόνο που αντέχαμε οικονομικά.

Όμως ήταν εντάξει
γιατί θέλαμε να το μετατρέψουμε σε κύκνο,

εγκαθιστώντας από πάνω
τα νέα δικά μας τμήματα,

κάνοντας για άλλη μια φορά
τους επιστήμονες και τα πειραματόζωα.

Αυτό είναι ένα σπίτι που έχει
κάποια από τα φθηνότερα

και πιο συνηθισμένα υλικά
που υπάρχουν στην αγορά

που ταιριάζουν
στη διαδεδομένη διαμόρφωση 4x8

που κυριαρχεί στον κατασκευαστικό κλάδο.

Και όμως μια διαφορετική
οργάνωση των χώρων

και μια διαφορετική
συναρμολόγηση των τμημάτων

μπορεί να μετατρέψει
ένα οικονομικά χτισμένο σπίτι

σε έναν πολυτελή χώρο.

Τώρα οραματιζόμαστε
και δουλεύουμε ενεργά με εργολάβους,

με χτίστες,

με κοινότητες

προσπαθώντας να δώσουμε
σάρκα και οστά και σε άλλα σπίτια

και σε περισσότερες οικογένειες.

Και βλέπετε, ο κόσμος γύρω μας
είναι μια ατελείωτη πηγή έμπνευσης

αν είμαστε αρκετά περίεργοι για να δούμε
κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων.

Τώρα θα σας πάω
στην άλλη πλευρά του φεγγαριού:

στο απίστευτο τοπίο της Μοντάνα,

όπου πριν λίγα χρόνια συναντήσαμε
την Κάθι και τον Πίτερ Χάλστεντ

και οραματιστήκαμε
το Κέντρο Τέχνης Tippet Rise

σε ένα ράντσο 40.000 στρεμμάτων.

Όταν πρωτοεπισκεφτήκαμε το μέρος,

καταλάβαμε ότι όλα αυτά που ξέραμε
σχετικά με τα κέντρα τέχνης

ήταν ανούσια για αυτόν τον πελάτη,

για αυτή την κοινότητα, για αυτό το τοπίο.

Ένα μουσείο που μοιάζει
με άσπρο κουτί δεν είχε θέση εδώ.

Έτσι αποφασίσαμε να σπάσουμε το κέντρο
σε έναν αστερισμό κομματιών,

χώρων που απλώνονται σε μια μεγάλη περιοχή

και ξεναγούν τους επισκέπτες
στην άγρια φύση του φανταστικού τοπίου.

Πίσω στο γραφείο, σκεφτόμαστε φτιάχνοντας

χρησιμοποιώντας τη γη
ως μέσο και ως υλικό,

μαθαίνοντας από τις γεωλογικές διεργασίες
της ιζηματογένεσης, της διάβρωσης,

του κατακερματισμού, της κρυστάλλωσης --

της έκρηξης --

για να ανακαλύψουμε αρχιτεκτονικές
που προέρχονται από τη γη,

και αποτελούν έμφυτες
προεκτάσεις του τοπίου,

όπως αυτή η γέφυρα
που διασχίζει το Φαράγγι Μέρφι.

Ή αυτό το συντριβάνι.

Σαν αυτό το χώρο πάνω στο λόφο...

Ή αυτό το θέατρο
που μας φέρνει στον χώρο των βουνών

και τον ήχο του.

Για να καταλάβουμε αυτή την ιδέα,

η κατασκευή δεν μπορεί
να είναι τέλεια σχεδιασμένη.

Πρέπει να αποδεχτούμε
τον δύσκολο καιρό και την τοπική τέχνη.

Πρέπει να ελέγξουμε αυτά
τα στοιχεία που είναι κρίσιμα,

όπως οι δομικές, οι θερμικές,

οι ακουστικές ιδιότητες
που υπάρχουν στη φύση.

Αλλιώς ο αυτοσχεδιασμός
είναι ευπρόσδεκτος και εκβιάζεται.

Η στιγμή της κατασκευής
είναι ακόμη μια στιγμή σχεδιασμού

και μια στιγμή εορτασμού

όπου διαφορετικά χέρια, καρδιές, μυαλά
ενώνονται για έναν τελευταίο χορό.

Και το αποτέλεσμα
δεν μπορεί να προβλεφθεί.

Έρχεται σαν έκπληξη.

Και ξετυλίγουμε την αρχιτεκτονική
όπως θα ξετυλίγατε ένα δώρο.

Η αρχιτεκτονική δεν ξεσκεπάζεται:

ανακαλύπτεται.

Εξάγεται από τα έγκατα της γης
για να χτίσει ένα καταφύγιο,

μια πολύ βασική ανθρώπινη ανάγκη.

Η αρχιτεκτονική, η τέχνη, το τοπίο,

η αρχαιολογία, η γεωλογία
-- έγιναν όλα ένα.

Και με τη χρήση των πόρων που έχουμε
με ριζοσπαστικούς τρόπους,

αφήνοντας χώρο για πειραματισμούς,

μπορούμε να φέρουμε στο φως αρχιτεκτονικές
που βρίσκουν την κρυμμένη ομορφιά

στα ακατέργαστα
και ατελή πράγματα γύρω μας,

που τα αναβαθμίζει

και τα αφήνει να μιλάνε
τη δική τους γλώσσα.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)