Magnus Larsson: Van duinen architectuur maken

Student in de architectuur Magnus Larsson zet zijn gedurfd plan uiteen om de ruwe Saharawoestijn om te vormen met behulp van bacteriën en een verrrassend bouwmateriaal: het zand zelf.

Het is een beetje grappig om op een conferentie

te zijn, gewijd aan onzichtbare zaken

en er mijn voorstel te presenteren om

een 6.000 km lange muur te bouwen

die het gehele Afrikaanse continent doorkruist.

Met ongeveer de afmetingen van de Chinese Muur

zou dit moeilijk een onzichtbare structuur zijn.

En toch is ze gemaakt van onderdelen die onzichtbaar zijn, of haast onzichtbaar voor het blote oog,

bacteriën en zandkorrels.

Als architecten zijn we wel opgeleid om problemen op te lossen.

Maar ik geloof niet echt in architecturale problemen;

ik geloof enkel in kansen.

En daarom zal ik je een bedreiging laten zien,

en een antwoord vanuit de architectuur.

De bedreiging is de oprukking van de woestijn.

Mijn antwoord is een muur van zandsteen,

gemaakt uit bacteriën en verhard zand,

die zich uitstrekt door de woestijn.

Zand nu is een magisch materiaal

van mooie tegenstellingen.

Het is eenvoudig en complex.

Het is vredig en gewelddadig.

Het is altijd eender, nooit eender,

oneindig fascinerend.

Eén miljard zandkorrels

ontstaan iedere seconde in de wereld.

Dat is een cyclisch proces.

Terwijl rotsen en bergen sterven,

worden zandkorrels geboren.

Een aantal van die korrels kunnen dan op natuurlijke wijze verharden tot zandsteen.

En terwijl de zandsteen verweert, komen nieuwe korrels vrij.

Een aantal van die korrels kunnen zich dan ophopen

op een enorme schaal

tot een zandduin.

In zekere zin wordt de statische, stenen berg

een bewegende berg van zand.

Maar bewegende bergen kunnen gevaarlijk zijn. Ik probeer uit te leggen waarom.

Droge gebieden bedekken meer dan een derde van de landoppervlakte van de aarde.

Een aantal zijn al woestijnen;

andere zijn al ernstig geërodeerd door het zand.

Net ten zuiden van de Sahara vinden we de Sahel.

De naam betekent "rand van de woestijn".

En dit is het gebied dat het meest geassocieerd wordt met verwoestijning.

Hier was het dat in de late jaren '60 en vroege jaren '70

langdurige droogtes 3 miljoen mensen

afhankelijk maakten van voedselnoodhulp,

met tot ongeveer 250.000 doden.

Deze ramp staat opnieuw te gebeuren.

En het is er een die heel weinig aandacht krijgt.

In onze versnelde mediacultuur

is verwoestijning gewoon te traag

om de krantenkoppen te halen.

Het is niet zoals een tsunami of een Katrina:

te weinig huilende kinderen en vernielde huizen.

En toch is verwoestijning

een belangrijke bedreiging op alle continenten,

voor zo'n 110 landen

en ongeveer 70 procent van het landbouwgebied ter wereld.

Het is een ernstige bedreiging voor het levensonderhoud

van miljoenen mensen,

en vooral in Afrika en China.

En het is voornamelijk een probleem dat we zelf gecreëerd hebben

door een onduurzaam gebruik van schaarse middelen.

Dus krijgen we een klimaatverandering.

We krijgen droogtes,

een toegenomen verwoestijning,

ineenstortende voedselsystemen, waterschaarste,

hongersnood, gedwongen migratie,

politieke instabiliteit, oorlog, crisis.

Dat is een mogelijk scenario

als we er niet in slagen dit ernstig te nemen.

Maar, hoe ver weg is het?

Ik was in Sokoto in Noord-Nigeria

om te proberen uit te vissen hoe ver weg het is.

De duinen hier bewegen zuidwaarts met een snelheid van ongeveer 600 meter per jaar.

Dat is de Sahara die per dag haast een meter van het bebouwbare land opeet,

die de mensen letterlijk wegduwt uit hun huizen.

Hier ben ik - ik ben de tweede persoon

van links - (gelach)

met de ouderen in Gidan-Kara,

een onooglijk dorpje buiten Sokoto.

Ze moesten dit dorpje in 1997 verhuizen

toen een hoge duin het dreigde te verzwelgen.

Dus verhuisden ze het gehele dorp, hut per hut.

Dit is waar het dorp vroeger was.

We hadden ongeveer 10 minuten nodig om te klimmen tot op de top van die duin.

Wat aangeeft waarom ze naar een veiliger plaats moesten verhuizen.

Tot deze vorm van gedwongen migratie

kan verwoestijning leiden.

Als je toevallig dicht bij de rand van de woestijn woont,

kan je heel goed berekenen hoe lang het zal duren

voor je je kinderen moet weg dragen

en je thuis verlaten, en je leven zoals je het kent.

Zandduinen bedekken wel slechts een vijfde ongeveer van onze woestijnen.

En toch zijn deze extreme omgevingen heel goede plekken

als we het verschuivende zand willen stoppen.

Vier jaar geleden kwamen 23 Afrikaanse landen

samen om de Great Green Wall Sahara te creëren.

Een fantastisch project, het oorspronkelijke plan

riep op om een beschermende strook van bomen te planten

recht doorheen het Afrikaanse continent,

van Mauritanië in het westen, heel de weg lang tot Djibouti in het oosten.

Als je een zandduin wil doen ophouden te bewegen,

wat je dan zeker moet doen, is de korrels tegenhouden

om zich over de bovenste rand naar beneden te storten.

En een goeie manier om dat te doen, de meest efficiënte manier,

is om iets te gebruiken dat het zand vasthoudt.

Bomen of cactussen zijn hier goed voor.

Maar een van de problemen met het planten van bomen is dat

de mensen in deze gebieden zo arm zijn

dat ze ze neerhakken voor een houtvuur.

Nu is er een alternatief voor alleen bomen planten

en hopen dat ze niet neergehakt zullen worden.

Deze muur uit zandsteen die ik voorstel, doet in wezen drie dingen.

Hij voegt ruwheid toe aan het duinoppervlak,

aan de textuur van het duinoppervlak, die de korrels samenbindt.

Hij voorziet in een fysieke ondersteunende structuur voor de bomen,

en hij creëert fysieke ruimten,

bewoonbare ruimten binnen in de zandduinen.

Als er mensen wonen binnen de groene barrière,

kunnen ze helpen om de bomen te onderhouden, om ze te beschermen tegen mensen,

en tegen een aantal natuurkrachten.

Aan de binnenkant van de duinen vinden we schaduw.

We kunnen condensatie beginnen te oogsten,

en de woestijn beginnen groener te maken van binnenuit.

Zandduinen zijn haast als kant-en-klaargebouwen.

Het enige wat we moeten doen, is de onderdelen versterken die sterk horen te zijn,

en dan het zand uit te graven,

en we hebben onze architectuur.

Ofwel kunnen we het met de hand uitgraven

ofwel laten we de wind het uitgraven voor ons.

Zo brengt de wind het zand naar de locatie

en daarna draagt hij het overtollige zand voor ons weg van de structuur.

Maar op dit punt vraag je je waarschijnlijk af

hoe ik van plan ben een zandduin te verharden?

Hoe kleven we die zandkorrels samen?

En het antwoord is, misschien: deze jongens gebruiken,

de Bacillus pasteurii,

een micro-organisme dat direct beschikbaar is in moerassen

en drasland, en dat precies dat doet.

Het neemt een hoop los zand

en het maakt er zandsteen van.

Deze afbeeldingen van de American Society for Microbiology tonen ons het proces.

Wat er gebeurt is dat je Bacillus pasteurii uitgiet op een hoop zand,

en het begint de holtes op te vullen tussen de korrels.

Een chemisch proces produceert calciet (kalkspaat),

wat een soort natuurlijk cement is

dat de korrels samenbindt.

Het gehele cementatieproces duurt ongeveer 24 uur.

Ik leerde hierover van een professor aan U.C. Davis, die Jason DeJong heet.

Hij slaagde er in het te doen in een luttele 1.400 minuten.

Hier ben ik, in de rol van de gekke wetenschapper,

die werkt met de bacteriën aan het UCL in London,

in een poging ze te verharden.

En hoeveel moet dit kosten?

Ik ben geen econoom, helemaal niet,

maar ik deed, nogal letterlijk, een berekening

op de achterkant van een envelop - (gelach)

- en het schijnt dat we voor een kubieke meter beton

in de orde van 90 dollar zouden moeten betalen.

En, na een startkost van 60 dollar om de bacterie te kopen,

wat je nooit meer opnieuw moet betalen,

zou een kubieke meter zand met bacteriën

ongeveer 11 dollar zijn.

Hoe bouwen we dan zoiets als dit?

Wel, ik zal je snel twee mogelijkheden laten zien.

De eerste bestaat erin een soort van ballonstructuur te maken,

die te vullen met bacteriën en het zand dan over de ballon te laten ophopen,

de ballon te laten knallen zodat de bacteriën zich verspreiden en het zand verharden

Daarna, enkele jaren later,

met gebruik making van permacultuurmethoden,

vergroenen we dat deel van de woestijn.

Een tweede mogelijkheid kan zijn om injectiebuizen te gebruiken.

Dan duwden we de buizen naar beneden door de duin,

en we maken een eerste vlak met bacteriën aan.

Daarna trekken we de buizen omhoog door de duin

en we kunnen haast iedere denkbare vorm creëren binnen in het zand

terwijl we het zand als gietvorm gebruiken bij het naar boven gaan.

Dus hebben we een manier om van zand zandsteen te maken

en daarna die bewoonbare ruimten binnen in de woestijnduinen te maken.

Maar, hoe moeten ze eruit zien?

Wel, voor de architecturale vorm, was ik geïnspireerd door tafoni,

die een beetje hierop lijken. Dit is er een schaalvoorstelling van.

Dit zijn grotachtige rotsstructuren die ik vond op de locatie in Sokoto.

En ik besefte dat, als ik ze uitvergrootte, ze me goede

ruimtelijke eigenschappen zouden opleveren,

voor verluchting, voor thermisch comfort en voor andere zaken.

Een deel nu van de formele controle over deze structuur

zou duidelijk overgelaten worden aan de natuur,

terwijl de bacteriën hun werk doen.

En ik denk dat dit in feite een soort ongebonden schoonheid creëert.

Ik denk dat er in die geleding echt iets

heel moois schuilt.

We zien het resultaat, de sporen, zo je wil,

van de Bacillus pasteurii, in het gareel om van de woestijn

deze bewoonbare omgevingen te boetseren.

Sommigen menen dat

dit zich ongecontroleerd zou verspreiden,

en dat de bacteriën alles op hun weg zouden doden.

Dat is helemaal niet waar.

Het is een natuurlijk proces. Het heeft vandaag plaats in de natuur,

en de bacteriën gaan dood zodra we ze niet meer voeden.

Zo, dat is het -

architecturale structuren tegen woestijnvorming

gemaakt uit de woestijn zelf.

Tuigen die het zand tegenhouden, gemaakt uit zand.

Er is veel kans dat de wereld een derde van zijn bebouwbare land

zal verliezen tegen het einde van de eeuw.

In een periode met een nooit geziene bevolkingsgroei

en toegenomen voedselbehoeften, zou dit rampzalig kunnen blijken.

En, eerlijk gezegd, steken we ons hoofd in het zand.

Boven al zou ik willen dat dit plan een discussie op gang brengt.

Maar, als ik zoiets als een TED-wens zou kunnen doen,

dan zou ik het echt gebouwd willen krijgen,

ik zou deze bewoonbare muur willen beginnen bouwen,

deze heel heel lange, maar heel smalle stad in de woestijn,

gebouwd in het eigenlijke duinlandschap.

Het is niet enkel een ondersteuning voor bomen,

maar iets dat mensen en landen samen bindt.

Ik zou willen afronden met je een animatie van de structuur te laten zien,

en van je weg te gaan met een uitspraak van Jorge Luis Borges.

Borges zei dat, "Niets is gebouwd op steen,

alles is gebouwd op zand,

maar we moeten bouwen alsof het zand steen was".

Wel, er zijn in dit plan nog vele details over om uit te werken,

politieke, praktische, ethische, financiële.

Mijn ontwerp, dat je nu meeneemt naar het konijnenhol beneden,

is vervuld van vele uitdagingen

en moeilijkheden in de echte wereld.

Maar het is een begin, een visie.

Om het met Borges te zeggen, het is het zand.

En ik denk dat het nu echt tijd is

om er steen van te maken. Dank je.

(applaus)