چگونه به کودکان صحبت کردن درباره موضوعات تابو را بیاموزیم

یکی از دانش‌آموزان سال چهارمی لیز کلینراک، در ابتدای کلاس درسی درباره‌ی نژاد، حرف غیر قابل تصوری زد. خانم کلینراک می‌دانست این لحظه‌ی آموزنده مهم‌تر از آن بود که آن را از دست بدهد. ولی از کجا باید شروع کند؟ از کلینراک بیاموزید چگونه به کودکان آموزش دهیم بدون ترس درمورد موضوعات تابو به بحث بپردازند.

چند سال پیش،

داشتم سر کلاس چهارم درس جدیدی را
با موضوع نژاد شروع میکردم.

و هر وقت درس جدیدی را شروع میکنیم،

از همهی دانشآموزها میخواهم هر چیزی
درباره آن موضوع میدانند را فهرست کنند.

همچنین سوالهایی که راجع به
آن موضوع داریم را لیست میکنیم.

آن موقع، لحظهای که همهٔ معلمها
ازش وحشت دارند برایم پیش آمد.

یکی از دانشآموزهایم پرسید:

«چرا بعضی از مردم نژادپرست اند؟»

بعد، یکی دیگر از دانشآموزان
که اسمش را اَبی میگذاریم،

دستش را بالا برد،
داوطلب شد و گفت:

«شاید بعضی مردم سیاهپوستها را
دوست ندارند چون پوستشان رنگ پیپی است.»

بله، میدانم.

همان جا بود که کل کلاس منفجر شد.

نصف کلاس شروع کردند به خندیدن،

و نصف دیگر شروع کردند
به داد زدن سر اَبی

و فریاد زدن چیزهایی از قبیل:

«وای خدا، تو نمیتوانی چنین حرفی بزنی،
نژادپرستانه است».

یک لحظه این صحنه را
در ذهنتان تصور کنید.

کلاسی پر از بچههای نه ده ساله

که نصفشان هیجانزده شده اند

چون فکر میکنند اَبی
چیز فوقالعاده خندهداری گفته است،

و نصف دیگر بهخاطر حرف توهینآمیز اَبی
سرش داد میزنند.

و اَبی کاملا مات و مبهوت،
سر جایش نشسته است

چون در ذهنش سنگینی حرفی را که زد

و علت رفتار دیگران را درک نمیکند.

و منِ معلم را میبینید

که گوشهی کلاس ایستادهام
و نزدیک است دچار حمله عصبی بشوم.

به عنوان یک معلم،

همیشه مجبورم سریع تصمیم بگیرم.

میدانستم که باید واکنشی
نشان بدهم، اما چه واکنشی؟

مسئلهی فرار یا قرار بود.

میتوانستم با بلند کردن صدایم سر قرار
بمانم و آن را بهخاطر حرفش تنبیه کنم.

یا با عوض کردن موضوع فرار کنم

و فورا موضوع دیگری را پیش بکشم؛

هر چیزی که ذهن دانشآموزهایم را
از کلمهی «پیپی» منحرف کند.

اما همانطور که میدانیم آسانترین راهکار
اغلب درستترین نیست.

و من همانقدر که میخواستم
آن لحظات زودتر بگذرد،

و میدانستم که هر دو گزینه به من
کمک میکنند تا از این موقعیت فرار کنم،

میدانستم که این موقعیت آموزنده
مهمتر از این است که آن را از دست بدهم.

بعد از آن که انگار
یک عمر آن گوشه ایستادهام،

یخم باز شد و رو به بچهها کردم و گفتم:

«راستش، اَبی به نکتهی خوبی اشاره کرد».

و دانشآموزها سردرگم به همدیگر نگاه کردند.

ادامه دادم:

«یکی از دلایل وجود نژاد پرستی

این است که سفیدپوستها
به سیاهپوستها نگاه کردند

و گفتند پوستشان زشت است.

و حتی با این بهانه آنها را
فاقد صفتهای انسانی میدانند.

و دلیل این که ما از همان اول
درباره نژاد و نژادپرستی یاد میگیریم

این است که یاد بگیریم
درکمان را بالا ببریم.

و بفهمیم که چرا چنین تعبیرهایی
آزاردهنده است

و مطمئن شویم که با سیاهپوستها

همیشه با احترام و مهربانی برخورد میشود».

این موقعیت واقعا لحظه
آموزندهٔ وحشتناکی بود.

اما وقتی بحث را ادامه دادیم،

فهمیدم که اَبی و بقیهی بچهها

هنوز مشتاق اند در بحث شرکت کنند.

در حالی که میدیدم بچهها
حسابی درگیر بحث شدهاند،

به این فکر فرو رفتم که چه تعداد
از دانشآموزهایم مثل اَبی فکر میکنند.

و اگر به چنین تصوراتی
بیتوجهی بشود، چه اتفاقی میافتد؟

که زیاد هم اتفاق میافتد.

اما من فکر میکنم که باید اول
یک قدم به عقب برگردیم

و بیندیشیم که چه چیز
یک موضوع را تابو میکند.

یادم نمیآید فهرستی موثق از چیزهایی که

نباید دربارهاش حرف بزنیم
دریافت کرده باشم.

اما یادم هست که بارها و بارها شنیده باشم

درباره دو موضوع نباید در
دورهمیهای خانوادگی حرف زد:

دین و سیاست.

و من همیشه راجع به این موضوعات
کنجکاو بوده ام

چون دین و سیاست عوامل بسیار مهمی اند

که بر قسمت زیادی از شخصیت
و اعتقاداتمان تاثیرگذار اند.

اما چیزی که موضوعی را
به تابو تبدیل میکند

احساس راحت نبودنی است که وقتی این موضوعات
در بحث پیش میآیند، ایجاد میشود.

بعضی از مردم در
بیغرض حرف زدن مهارت دارند،

در حالی که بعضی دیگر
از این میترسند که سرزنش شوند

یا نآآگاهی آنها درست وقتی که
شروع به صحبت میکنند معلوم بشود.

اما من معتقدم که اولین قدم به جلو
برای صحبت دربارهی

چیزهایی مثل عدالت

ایجاد زبان مشترک است.

و این زبان مشترک با از بین بردن
ننگ موضوعاتی

که تابو فرض میشود شروع میشود.

حالا، برای مثال، بحثهایی راجع به نژاد

زبان و بیان خاص خودشان را دارند

و دانشآموزان باید در این زبان روان باشند

تا بتوانند بحث کنند.

مدرسهها تنها جایی هستند که

دانشآموزها میتوانند برای
سوال پرسیدن و اشتباه کردن

احساس آزادی و راحتی کنند.

اما، متاسفانه، همهی دانشآموزها
احساس امنیت ندارند.

من آن روز جلوی کلاس چهارمیهایم
میدانستم که

نحوهی پاسخگویی من میتواند
اثرات طولانیمدتی،

نه تنها برای اَبی، بلکه برای
تمام دانشآموزهایم داشته باشد.

اگر من جوابش را نادیده میگرفتم،

بقیهی کلاس فکر میکردند
این نوع جوابها قابل قبول اند.

اما اگر سر اَبی داد میزدم،

و او را جلوی همهی دوستانش
خجالتزده میکردم،

احساس شرمندگی مربوط به
اولین بحث او دربارهی نژاد

ممکن بود باعث شود او دیگر
در این بحثها شرکت نکند.

آموزش عدالت به بچهها در مدرسه
به معنای یاد دادن چگونه فکر کردن نیست.

به معنای دادن ابزار و استراتژی و زبان

و فرصتهای تمرین چگونه فکر کردن است.

برای مثال، به این فکر کنید که ما چطوری
به بچهها خواندن یاد میدهیم.

با کتاب دادن به آنها شروع نمیکنیم.

بلکه با شکاندن کلمهها به
حرفها و صداها شروع میکنیم

و آنها را تشویق میکنیم
که هر روز با تمرین

با یک همگروهی یا دوست
روانخوانیشان را تقویت کنند.

و برای آنها تعداد زیادی
سوال درک مطلب طرح میکنیم

تا مطمئن شویم آنها چیزهایی را که
میخوانند، متوجه میشوند.

و من باور دارم که آموزش عدالت به بچهها

میتواند به همین شیوه انجام شود.

من دوست دارم که هر سال را با دادن یک تحقیق
به دانشآموزهایم شروع کنم،

دربارهی مسائل مختلف
حول و حوش عدالت و شمول.

و این نمونهای از تحقیقهای
یکی از دانشآموزان من است.

و همانطور که میبینید،
شوخیهایی هم اینجا وجود دارد.

برای سوال «نژاد چیست»؟
(race = نژاد/مسابقه)

او نوشته است: «وقتی دو یا چند
ماشین یا انسان یا حیوان

میدوند تا ببینند کدام سریعتر است».

هرچند اگر به این سوال نگاه کنید:
«نژادپرستی چیست»؟

او میگوید: «وقتی که یک نفر شخص تیرهپوستی
را با القاب زشت خطاب میکند».

او کوچک است اما نشان میدهد که
دارد کم کم متوجه میشود.

و وقتی ما طوری رفتار کنیم

که انگار دانشآموزانمان توانایی
شرکت در این بحثها را ندارند،

به آنها لطمه وارد میکنیم.

حالا من میدانم که این نوع بحثها

ممکن است برای دانشآموزان
واقعا ترسناک به نظر برسد

بخصوص برای شاگردهای کمسن.

ولی من از سال اول
تا سال پنجم درس داده ام،

و میتوانم به شما بگوبم که مثلا

من قرار نیست بروم کلاس سال اولیها

و راجع به حبس دستهجمعی صحبت کنم.

اما حتی یک سال اولی ششساله هم میتواند

متوجه معنای عدالت شود که یعنی
افراد به چیزهایی که نیاز دارند برسند.

ما در کلاس، خیلی از این گونه موارد را
شناسایی کردیم.

همچنین تفاوت بین عدالت و برابری

که یعنی وقتی که به همه
چیزهای یکسان میرسد؛

مخصوصا کیفهای جایزه در تولدها.

حالا، سال اولیها میتوانند

متوجهِ تفاوت بین تنبیه و پیامد شوند.

و همه اینها عقایدی اساسیاند

که قبل از شروع یک بحث

درباره حبس دسته جمعی درایالات متحده

همگی باید درک کنند.

بعضی از مردم ممکن است فکر کنند

مهدکودکیها یا سال اولیها
برای بحث نژادپرستی خیلی بچه اند.

اما همچنین به شما بگویند
که بچههای کوچک

متوجه وجود تفاوتهایی هستند

که هویت ما را میسازد

و این که مردم چطور متفاوت یا مشابه اند

و داشتن قدرتی که بقیه ندارند
به چه معنا است.

وقتی ما با بچههای کوچک دربارهی
این موارد بحث میکنیم،

در بزرگسالی احساس تابو بودن این مسائل

برایشان کمتر خواهد بود.

من این را هم میدانم که
آموزش این مسائل در مدرسه

میتواند مثل رفتن به میدان مین باشد.

مثلا، اگر مادر و پدر یا خانوادهها

با این بحثها در مدارس
میانه خوبی نداشته باشند چه؟

اما من به این افراد میتوانم بگویم:

اینها مثالهاییاند از چیزهایی که
دانشآموزان به من گفتهاند

و توجه من را به آنها جلب کردهاند.

برای مثال، من دانشآموزی داشتم
که آمد و آرام به من گفت:

«من شنیدم که بعضیها
اصطلاح LGBTQ را میگویند

اما من نمیدانم این یعنی چه
و از این موضوع خجالت میکشم».

من دانشآموزی داشتم که
آخر هفته آمد پیشم و گفت:

«من فیلمی راجع به استرالیا دیدم.

و برایم سوال شد که آیا آنجا هم
نژادپرستی هست یا نه».

و من همیشه میخواهم که دانشآموزهایم
در این جور بحثها راحت باشند.

چون اگر آنها هنگام حرف زدن و سوال پرسیدن
دربارهی آن بحثها راحت باشند،

وقتی بخواهند از زندگی و تجربههای خودشان
دربارهی همان موارد بگویند هم

راحتتر خواهند بود.

همچنین، بعضی معلمها هم ممکن است
در این باره استرس داشته باشند

که دانشآموزی سوالی بپرسد
یا موضوعی مطرح کند...

...و آنها بلد نباشند جواب بدهند.

اما اگر یک موقع دانشآموزی
سوالی از من بپرسد،

و من جواب را بلد نباشم،

همیشه اقرار و اعتراف میکنم
که بلد نیستم

چون من نمیخواهم تظاهر کنم متخصص چیزی هستم

که تجربه و مدرکی در زمینهاش ندارم.

همان سال، دانشآموزی داشتم

که آمد و از من راجع به
جامعهی LGBTQ پرسید.

و من اطلاعات کافی نداشتم
که جواب مناسبی بدهم.

پس درعوض او را تشویق کردم

تا بیاید و آن سوال را
از نمایندهای بپرسد

که آمده بود با بچههای کلاسمان
در همان موارد صحبت کند.

اگر به دانشآموزانمان بروز دهیم که
همهی جوابها را نمیدانیم،

نه تنها صفات انسانی ما
برایشان روشن میشود،

بلکه به آنها نشان میدهد وقتی
پای مسائل مربوط به برابری در میان باشد،

بزرگترها هم راه درازی در پیش دارند.

چند وقت پیش، درسی راجع به رضایت نوشتم.

که به نظر بعضیها خیلی هیجانانگیز بود

چون موضوعی را که خیلی تابو و ترسناک بود

طوری تجزیه و تحلیل کردم که شاگردهای کوچکتر
راحت میتوانستند آن را بپذیرند.

البته، به نظر بقیهی مردم

مفهوم رضایت به شدت
با رابطهی جنسی در ارتباط است،

و رابطهی جنسی را هم معمولاً
موضوعی تابو میدانند

که خیلی معذبشان میکند.

ولی شاگردهای من کلاس سوم اند

پس ما راجع به رابطهی جنسی
در کلاس حرف نمیزنیم.

بیشتر میخواستم متوجه شوند

که هرکس برای بدنش مرزهای متفاوتی قائل است

که درون آنها احساس راحتی میکند.

هوش اجتماعی و هیجانی که لازم است

تا کلمات، لحن و زبان بدن کسی را بفهمیم

مهارتهایی اند که معمولا باید
صریحاً آموزش داده شوند؛

همان طور که خواندن و ریاضی را
آموزش میدهیم.

این درس فقط برای دانشآموزان
یک گروه خاص نیست.

مسائلی مثل پرسشگری و اظهار نظر کردن

و تفکر نقادانه

مسائلی اند که هر دانشآموزی
با هر نژاد و قومیتی

با هر پیشینه، زبان، درآمد و
محل زندگی باید در مدرسه یاد بگیرد.

پرهیزعامدانه از این مباحث

برای شاگردانمان معانی بسیار دارد؛

چون متوجه وقتهایی میشوند که
معلمها و کتابهایشان

حرفها و تجربیات کسانی چون زنان
و رنگینپوستان را جا میاندازند.

سکوت خیلی معنی دارد.

تازگی، از کلاس سومیهایم پرسیدم

جواب بزرگترهایی را که
بهشان میگویند هنوز خیلی جوانند

که راجع به عدالت آموزش ببینند، چه میدهند.

این کلاس 25 نفرهی من نمونهی کوچکی است.

ولی همهی آنها موافق بودند که

نه تنها توانایی بحث
در این موضوعات را دارند،

بلکه به نظرشان حق آموزش دیدن
یک امتیاز نیست؛ حقشان است.

به قول خودشان:

«به اندازهای بزرگ شده ایم
که اینها را یاد بگیریم

چون این مشکلات در محل زندگی ما وجود دارد.

و ما این حق را داریم که راجع بهش حرف بزنیم

چون زندگی ما در آینده درگیرش خواهد بود».

ممنونم.

(تشویق حضار)