< Return to Video

William Li: A mund ta mbysim urie kancerin duke ngrënë?

  • 0:02 - 0:04
    Mirëdita,
  • 0:04 - 0:07
    Një revolucion mjekësor është duke ndodhur përreth nesh,
  • 0:07 - 0:09
    dhe ky revolucion do të na ndihmoj t'i mposhtim
  • 0:09 - 0:11
    disa prej sëmundjeve më të frikshme të shoqërisë,
  • 0:11 - 0:13
    përfshirë kancerin.
  • 0:13 - 0:16
    Ky revolucion quhet angiogjeneza,
  • 0:16 - 0:18
    dhe bazohet në proceset të cilat trupi
  • 0:18 - 0:21
    ynë i përdorë për zhvillimin e enëve(të reja) të gjakut
  • 0:21 - 0:23
    Shtrohet pyetja-"perse duhet ne të interesohemi për enët e gjakut?"
  • 0:23 - 0:26
    Epo, trupi ynë në të vërtetë është i paketuar me to:
  • 0:26 - 0:29
    96.000 km enë të gjakut gjenden në një të rritur tipik.
  • 0:29 - 0:31
    Nga njëri skaj në tjetrin, do formohej një litar
  • 0:31 - 0:34
    që do t'i sillej Tokës dy herë.
  • 0:34 - 0:37
    Enët më të vogla të gjakut quhen kapilarë.
  • 0:37 - 0:40
    ne kemi 19 miliardë kapilarë në trupin tonë.
  • 0:40 - 0:43
    Dhe këto janë ENËT E JETËS, dhe
  • 0:43 - 0:45
    siç do të iu prezantoj,
  • 0:45 - 0:48
    ato mund të jenë edhe ENËT E VDEKJES.
  • 0:48 - 0:50
    Një karakteristikë e veçantë e enëve të gjakut
  • 0:50 - 0:52
    është se ato kanë aftësinë
  • 0:52 - 0:54
    të adaptohen në çfarëdo ambienti ku rriten.
  • 0:54 - 0:56
    Për shembull, në mëlçi formojnë kanale
  • 0:56 - 0:58
    për detoksifikimin e gjakut;
  • 0:58 - 1:01
    në mushkëri mbështjellin alveolet për shkëmbimin e gazrave;
  • 1:01 - 1:03
    në muskuj përdridhen ashtu që muskujt mund të kontrahohen
  • 1:03 - 1:06
    pa e ndërprerë qarkullimin e gjakut;
  • 1:06 - 1:08
    dhe në nerva shtrihen përgjatë si tela elektrik,
  • 1:08 - 1:10
    duke mbajtur nervat të gjallë.
  • 1:10 - 1:12
    Shumica e enëve të gjakut krijohen
  • 1:12 - 1:14
    gjersa jemi ende në mitër,
  • 1:14 - 1:17
    E kjo do të thotë se tek të rriturit,
  • 1:17 - 1:19
    enët e gjakut normalisht nuk rriten.
  • 1:19 - 1:22
    Përveç në disa rrethana speciale!
  • 1:23 - 1:25
    Te gratë, enët e gjakut rriten çdo muaj
  • 1:25 - 1:27
    për të ndërtuar shtresën e brendshme të mitrës;
  • 1:27 - 1:29
    gjatë shtatzënisë, ato formojnë placentën,
  • 1:29 - 1:32
    e cila lidh nënën me frytin.
  • 1:32 - 1:34
    Gjithashtu pas lëndimit, enët e gjakut
  • 1:34 - 1:36
    në fakt rriten nën koren e plagës
  • 1:36 - 1:38
    me qëllim të shërimit të plagës.
  • 1:38 - 1:40
    Dhe kjo është në fakt se si duket,
  • 1:40 - 1:42
    qindra enë të gjakut
  • 1:42 - 1:44
    të gjitha duke u rritur drejt qendrës së plagës
  • 1:44 - 1:47
    Pra, trupi ka aftësinë për të rregulluar
  • 1:47 - 1:50
    sasinë e enëve të gjakut që janë prezente në një moment kohor.
  • 1:50 - 1:52
    E kryen këtë përmes një sistemi elaborues
  • 1:52 - 1:54
    dhe elegant të kontrollës dhe baraspeshës,
  • 1:54 - 1:57
    stimuluesve dhe inhibuesve të angiogjenezës,
  • 1:57 - 2:00
    ashtu që, kur na duhet shpejt një sasi e enëve të gjakut,
  • 2:00 - 2:03
    trupi e realizon këtë duke liruar stimulatorët,
  • 2:03 - 2:05
    proteinat e quajtura faktorët angiogjenik
  • 2:05 - 2:07
    që veprojnë si fertilizues natyral
  • 2:07 - 2:09
    dhe stimulojnë enët e gjakut të lëshojnë degë.
  • 2:09 - 2:11
    Dhe kur këto enë tepricë nuk na duhen më,
  • 2:11 - 2:14
    trupi i krasit ato në nivel të normales
  • 2:14 - 2:17
    duke përdorur inhibitorët natyral të angiogjenezës.
  • 2:18 - 2:20
    Tash, ka situata kur fillojmë nën nivelin normal
  • 2:20 - 2:23
    dhe duhet të krijojmë enë të reja për të arritur në nivel normal--
  • 2:23 - 2:25
    për shembull, pas lëndimit--
  • 2:25 - 2:27
    dhe trupi mund ta bëj këtë gjithashtu,
  • 2:27 - 2:29
    por vetëm deri në nivelin normal,
  • 2:29 - 2:31
    te pika e caktuar.
  • 2:31 - 2:34
    Po ajo çka dimë tash, është se për një numër sëmundjesh,
  • 2:34 - 2:36
    ka defekte në sistem
  • 2:36 - 2:39
    ku trupi nuk mund ti krasit enët e gjakut tepricë
  • 2:39 - 2:41
    ose nuk mund të krijoj të reja
  • 2:41 - 2:43
    në vendin e duhur, në kohën e duhur.
  • 2:43 - 2:45
    Dhe në këso situata, angiogjeneza
  • 2:45 - 2:47
    është jashtë balancit.
  • 2:47 - 2:49
    Dhe kur angiogjeneza është jashtë balancit,
  • 2:49 - 2:51
    një miriadë e sëmundjeve rezultojnë.
  • 2:51 - 2:53
    Për shembull, angiogjeneza e pamjaftueshme--
  • 2:53 - 2:55
    pra nuk ka enë gjaku mjaftueshëm--
  • 2:55 - 2:58
    shpie tek plagët të cilat nuk shërohen, ataqet në zemër,
  • 2:58 - 3:00
    këmbët pa qarkullim, vdekja nga sulmi në tru,
  • 3:00 - 3:02
    dëmtimet nervore.
  • 3:02 - 3:04
    Kurse në anën tjetër, edhe angiogjeneza e tepërt--
  • 3:04 - 3:07
    shumë enë gjaku--nxit sëmundje,
  • 3:07 - 3:09
    dhe këtë e shohim te kanceri, verbërimi,
  • 3:09 - 3:11
    artriti, obeziteti,
  • 3:11 - 3:13
    sëmundja e Alz'heimer.
  • 3:13 - 3:16
    Në total, janë mbi 70 sëmundje të rënda
  • 3:16 - 3:19
    që prekin më shumë se një miliardë njerëz në botë
  • 3:19 - 3:21
    të cilat sipërfaqësisht duken të jenë të ndryshme nga njëra-tjetra,
  • 3:21 - 3:23
    por që në fakt ndajnë
  • 3:23 - 3:25
    angiogjenezën anormale
  • 3:25 - 3:27
    si emërues të përbashkët
  • 3:27 - 3:29
    Dhe ky përfundim na mundëson neve
  • 3:29 - 3:31
    të rikonceptojmë
  • 3:31 - 3:33
    mënyrën se si iu qasemi këtyre sëmundjeve
  • 3:33 - 3:36
    duke kontrolluar angiogjenezën.
  • 3:36 - 3:38
    Tash do të fokusohem tek kanceri
  • 3:38 - 3:41
    sepse angiogjeneza është hallkë e kancerit,
  • 3:41 - 3:43
    çdo tipi të kancerit
  • 3:43 - 3:45
    Pra ja ku jemi.
  • 3:45 - 3:47
    Ky është një tumor: masë ogurzezë, e errët, ngjyrë gri,
  • 3:47 - 3:49
    duke u rritur brenda trurit.
  • 3:49 - 3:51
    Dhe nën mikroskop, mund të shihni
  • 3:51 - 3:53
    me qindra të këtyre enëve të gjakut të ngjyrosura ngjyrë kafe,
  • 3:53 - 3:55
    kapilarë që janë duke i ushqyer qelizat kanceroze,
  • 3:55 - 3:58
    duke iu dërguar oksigjen dhe ushqim.
  • 3:58 - 4:00
    Mirëpo, kancerët nuk fillojnë kështu.
  • 4:00 - 4:02
    Dhe, në fakt kancerët nuk fillojnë
  • 4:02 - 4:04
    me furnizim me gjak.
  • 4:04 - 4:07
    Ata fillojnë si një fole qelizash të vogla mikroskopike
  • 4:07 - 4:09
    të cilat mund të rriten vetëm deri
  • 4:09 - 4:12
    gjysmë milimetri kub në madhësi;
  • 4:12 - 4:14
    kjo është sa maja e lapsit.
  • 4:14 - 4:16
    Pastaj ato nuk mund të rriten më shumë ngase nuk kanë furnizim me gjak,
  • 4:16 - 4:19
    ashtuqë nuk kanë oksigjen dhe ushqim të mjaftueshëm.
  • 4:19 - 4:21
    Në fakt, me gjasë ne formojmë këso
  • 4:21 - 4:24
    kancere mikroskopike në trupin tonë gjatë gjithë kohës.
  • 4:25 - 4:28
    Studimet e autopsisë së njerëzve që kanë vdekur në aksidentet automobilistike
  • 4:28 - 4:31
    kanë treguar se 40% e femrave
  • 4:31 - 4:33
    në mes moshës 40 dhe 50 vjeçare
  • 4:33 - 4:35
    në fakt kanë kancere mikroskopike
  • 4:35 - 4:37
    në gjinjtë e tyre,
  • 4:37 - 4:39
    rreth 50% e meshkujve në të 50-tat dhe 60-tat
  • 4:39 - 4:42
    kanë kancere mikroskopike të prostatës
  • 4:42 - 4:44
    dhe virtualisht krejt ne,
  • 4:44 - 4:46
    në kohën kur të arrijmë të 70-tat,
  • 4:46 - 4:49
    do të kemi kancere mikroskopike duke u rritur në gjëndrën tiroide.
  • 4:49 - 4:51
    Mirëpo, pa furnizim me gjak,
  • 4:51 - 4:53
    shumica e këtyre kancereve
  • 4:53 - 4:55
    asnjëherë nuk do të bëhen të rrezikshëm.
  • 4:55 - 4:57
    Dr. Judah Folkman, e cila ishte mentorja ime
  • 4:57 - 5:00
    dhe e cila ishte pioniere në fushën e angiogjenezës
  • 5:00 - 5:03
    njëherë e pat quajtur këtë "kancer pa sëmundje".
  • 5:04 - 5:07
    Andaj, aftësia e trupit për të balancuar angiogjenezën,
  • 5:07 - 5:09
    kur funksionon në rregull
  • 5:09 - 5:11
    pengon enët e gjakut për të ushqyer kancerët.
  • 5:11 - 5:13
    Dhe ky duket të jetë
  • 5:13 - 5:16
    një prej mekanizmave mbrojtës më të rëndësishëm
  • 5:16 - 5:18
    kundër kancerit.
  • 5:18 - 5:20
    Në fakt, nëse ju bllokoni angiogjenezën
  • 5:20 - 5:22
    dhe pengoni enët e gjakut për mos të arritur asnjëherë tek qelizat kanceroze,
  • 5:22 - 5:24
    tumoret thjeshtë nuk mund të rriten.
  • 5:24 - 5:26
    Mirëpo, njëherë kur angiogjeneza të ndodh,
  • 5:26 - 5:29
    kancerët mund të rriten eksponencialisht.
  • 5:29 - 5:31
    Dhe kjo është në fakt mënyra se si
  • 5:31 - 5:33
    një kancer kalon prej një kanceri të padëmshëm
  • 5:33 - 5:35
    në një vdekjeprurës
  • 5:35 - 5:37
    Qelizat kanceroze pësojnë mutacione
  • 5:37 - 5:39
    dhe fitojnë aftësinë e lirimit të shumë
  • 5:39 - 5:41
    nga këta faktorët angiogjenik, fertilizuesve natyral,
  • 5:41 - 5:43
    të cilët e zhvendosin balancin në favor të enëve të reja të gjakut
  • 5:43 - 5:45
    duke pushtuar kancerin
  • 5:45 - 5:47
    Dhe njëherë kur këto enë ta kenë pushtuar kancerin,
  • 5:47 - 5:50
    kanceri mund të rritet, të pushtoj indet fqinje.
  • 5:50 - 5:52
    Dhe të njëjtat enë të cilat e ushqejnë tumorin
  • 5:52 - 5:55
    iu mundësojnë qelizave kanceroze të kalojnë në qarkullimin e gjakut
  • 5:55 - 5:57
    dhe metastazojnë.
  • 5:57 - 6:00
    Dhe fatkeqësisht, kjo fazë e vonshme e kancerit
  • 6:00 - 6:02
    është ajo që me gjasë
  • 6:02 - 6:04
    më së shpeshti diagnostifikohet,
  • 6:04 - 6:06
    kur angiogjeneza veç është aktivizuar
  • 6:06 - 6:09
    dhe qelizat kanceroze janë duke u shumuar si të çmendura.
  • 6:10 - 6:12
    Andaj, nëse angiogjeneza
  • 6:12 - 6:14
    paraqet kufirin në mes
  • 6:14 - 6:17
    një kanceri të padëmshëm dhe atij të dëmshëm,
  • 6:17 - 6:20
    atëherë, një pjesë e madhe e revolucionit të angiogjenezës
  • 6:20 - 6:22
    është qasja e re në trajtimin e kancerit
  • 6:22 - 6:25
    duke ndërprerë furnizimin me gjak.
  • 6:25 - 6:28
    E quajmë këtë terapia antiangiogjenike,
  • 6:28 - 6:30
    dhe është në tërësi e ndryshme nga hemoterapia
  • 6:30 - 6:32
    sepse në mënyrë selektive ka në shënjestër
  • 6:32 - 6:35
    enët e gjakut të cilat ushqejnë kancerët.
  • 6:35 - 6:37
    Dhe ne mund ta bëjmë këtë ngase,
  • 6:37 - 6:39
    enët tumorale të gjakut nuk janë të ngjashme me enët
  • 6:39 - 6:41
    e shëndosha, normale që i shohim gjetiu në organizëm:
  • 6:41 - 6:43
    Ato janë anormale:
  • 6:43 - 6:45
    të ndërtuara shumë dobët:
  • 6:45 - 6:47
    dhe për shkak të kësaj, janë jashtëzakonisht
  • 6:47 - 6:49
    të ndjeshme ndaj trajtimeve që i shënjestrojnë ato.
  • 6:50 - 6:52
    Në fakt, kur pacientëve me kancer
  • 6:52 - 6:54
    iu japim terapi antiangiogjenike--
  • 6:54 - 6:57
    këtu p.sh., një ilaç eksperimental për gliomën,
  • 6:57 - 6:59
    i cili është një tip i tumorit të trurit--
  • 6:59 - 7:02
    mund të shihni se ndodhin ndryshime dramatike
  • 7:02 - 7:04
    kur tumori është i deprivuar nga ushqimi.
  • 7:04 - 7:06
    Këtu është një grua me kancer të gjirit
  • 7:06 - 7:09
    e trajtuar me barin antiangiogjenik të quajtur Avastin,
  • 7:09 - 7:11
    i aprovuar nga FDA-ja.
  • 7:11 - 7:14
    Siç mund të shihni, haloja e qarkullimit të gjakut
  • 7:14 - 7:17
    zhduket pas trajtimit.
  • 7:17 - 7:19
    Pra, ju kam prezantuar
  • 7:19 - 7:21
    dy raste të ndryshme të kancerit,
  • 7:21 - 7:24
    të cilat kanë reaguar ndaj terapisë antiangiogjenike.
  • 7:24 - 7:26
    Para disa vitesh, pyeta vetën:
  • 7:26 - 7:28
    "A mund ta ngrisim këtë një hap më tutje
  • 7:28 - 7:30
    dhe trajtojmë edhe kancerët tjerë,
  • 7:30 - 7:33
    qoftë edhe tek speciet tjera?"
  • 7:34 - 7:36
    Epo, ja ku është një qen bokser 9-vjeçar i quajtur Majlo
  • 7:36 - 7:38
    i cili kishte një tumor shumë agresiv
  • 7:38 - 7:41
    në krahun e tij, i quajtur neruofibroma malinje.
  • 7:41 - 7:43
    Ky kancer përfshiu mushkëritë e tij.
  • 7:43 - 7:45
    Veterinari i tij i dha tre muaj jetë.
  • 7:45 - 7:48
    Andaj ne e trajtuam me një koktej të barërave antiangiogjenike
  • 7:48 - 7:50
    të cilat mund të kombinoheshin në ushqimin e tij,
  • 7:50 - 7:52
    e gjithashtu edhe si kremë antiangiogjenike
  • 7:52 - 7:55
    e cila mund të përdorej në sipërfaqe të tumorit.
  • 7:55 - 7:57
    Dhe brenda disa javëve të trajtimit,
  • 7:57 - 8:00
    ne arritëm të ngadalësojmë rritjen e kancerit
  • 8:00 - 8:03
    ashtuqë përfundimisht ne zgjatëm mbijetesën e tij
  • 8:03 - 8:06
    6 herë më shumë sesa kishte parashikuar veterinari i tij,
  • 8:06 - 8:09
    dhe me një kualitet shumë të mirë të jetës.
  • 8:09 - 8:12
    Rrjedhimisht, ne trajtuam mbi 600 qenë.
  • 8:12 - 8:14
    Shkalla e reagimit dhe përmirësimit të mbijetesës
  • 8:14 - 8:16
    është përafërsisht 60%
  • 8:16 - 8:19
    që ishin në proces të eutanazisë (vrasje nga mëshira).
  • 8:19 - 8:21
    Andaj, më lejoni të iu tregoj disa
  • 8:21 - 8:23
    shembuj edhe më interesant.
  • 8:23 - 8:25
    Ky është një delfin 20-vjeçar që jeton në Florida,
  • 8:25 - 8:27
    dhe ajo kishte këto lezione në gojën e saj,
  • 8:27 - 8:29
    të cilat gjatë një periudhe 3-vjeçare,
  • 8:29 - 8:32
    u zhvilluan në qeliza kanceroze skuamoze invazive.
  • 8:32 - 8:35
    Dhe ne e trajtuam me pastë antiangiogjenike.
  • 8:35 - 8:37
    Pastën e aplikonim në sipërfaqe të kancerit,
  • 8:37 - 8:39
    tri herë në javë.
  • 8:39 - 8:41
    Dhe gjatë periudhës prej disa muajsh,
  • 8:41 - 8:43
    kanceri u zhduk plotësisht,
  • 8:43 - 8:46
    dhe biopsitë rezultuan negative(normale).
  • 8:47 - 8:49
    Ja ku kemi një kancer duke u rritur në buzën e
  • 8:49 - 8:51
    kalit Wuarter me emrin Guinis.
  • 8:51 - 8:54
    Është një kancer jashtëzakonisht vdekjeprurës që quhet angiosarkoma.
  • 8:54 - 8:56
    Ky kancer tashmë ishte është shpërndarë në nyjet limfatike të tija,
  • 8:56 - 8:59
    ashtuqë ne përdorëm kremë lëkurore antiangiogjenike për buzën,
  • 8:59 - 9:02
    dhe koktej oral, për ta trajtuar nga brenda
  • 9:02 - 9:04
    sikurse nga jashtë.
  • 9:04 - 9:06
    Dhe gjatë një periudhe prej 6 muajsh,
  • 9:06 - 9:09
    ai përjetoi një shërim të plotë.
  • 9:09 - 9:12
    Dhe ja ku është 6 vite më vonë,
  • 9:12 - 9:15
    Guinissi, me pronaren e tij të lumtur.
  • 9:15 - 9:18
    (duartrokitje)
  • 9:18 - 9:20
    Tash, është e qartë se terapia antiangiogjenike
  • 9:20 - 9:23
    mund të përdoret për një brez të gjerë të kancereve.
  • 9:23 - 9:25
    Dhe në fakt, tretmanet e para pioniere
  • 9:25 - 9:27
    si për njerëzit ashtu edhe për qentë,
  • 9:27 - 9:29
    veç janë në dispozicion.
  • 9:29 - 9:32
    Janë 12 barëra të ndryshme, për 11 kancere të ndryshme.
  • 9:32 - 9:34
    Por pyetja e vërtetë është:
  • 9:34 - 9:36
    Sa funksionojnë mirë këto barëra në praktikë?
  • 9:36 - 9:39
    Dhe ja ku i kemi të dhënat e mbijetesës së pacientëve
  • 9:39 - 9:41
    nga 8 tipe të ndryshme kanceresh.
  • 9:41 - 9:43
    Shtylla tregojnë kohën e mbijetesës
  • 9:43 - 9:45
    marrë nga periudha kur ishte
  • 9:45 - 9:47
    vetëm hemoterapia, ose operacioni,
  • 9:47 - 9:50
    ose radioterapia në dispozicion.
  • 9:50 - 9:52
    Por duke filluar nga 2004,
  • 9:52 - 9:54
    kur terapitë antiangiogjenike për herë të parë u vunë në dispozicion,
  • 9:54 - 9:56
    pra, mund të shihni se kemi
  • 9:56 - 9:58
    70 deri 100%
  • 9:58 - 10:00
    përmirësim në mbijetesën e pacientëve me
  • 10:00 - 10:03
    kancer të veshkave, mielomë multiple,
  • 10:03 - 10:06
    kancer kolorektal, dhe tumorët stromal gastrointestinal.
  • 10:07 - 10:09
    Kjo është magjepse.
  • 10:09 - 10:12
    Por, për llojet tjera të tumoreve dhe kancereve,
  • 10:12 - 10:15
    përmirësimet kanë qenë modeste.
  • 10:15 - 10:17
    Kështuqë, fillova ta pyes vetën:
  • 10:17 - 10:20
    "Pse nuk kemi mundur të bëjmë diçka më mirë?"
  • 10:20 - 10:22
    Dhe përgjigjja, për mua ishte e qartë:
  • 10:22 - 10:24
    ne po trajtojmë kancerët tepër vonë,
  • 10:24 - 10:26
    kur kanceri veçmë lëshuar rrënjë,
  • 10:26 - 10:29
    dhe shpesh, veçmë është shpërndarë ose ka metastazuar.
  • 10:29 - 10:31
    Si mjek e di që kur sëmundja
  • 10:31 - 10:34
    ka progreduar në një fazë të avancuar,
  • 10:34 - 10:36
    shërimi mund të jetë
  • 10:36 - 10:39
    i vështirë, në mos i pamundshëm.
  • 10:39 - 10:41
    Kështuqë, iu ktheva biologjisë
  • 10:41 - 10:43
    së angiogjenezës
  • 10:43 - 10:45
    dhe fillova të mendoj:
  • 10:45 - 10:47
    A mund të jetë përgjigjja ndaj kancerit
  • 10:47 - 10:50
    duke parandaluar angiogjenezën,
  • 10:50 - 10:52
    duke e mundur kancerin në lojën e tij ashtuqë kanceri
  • 10:52 - 10:55
    asnjëherë të mos mund të bëhet i rrezikshëm?
  • 10:56 - 10:58
    Kjo do i ndihmonte njerëzit e shëndoshë,
  • 10:58 - 11:00
    sikurse edhe njerëzit të cilët e kanë mundur kancerin
  • 11:00 - 11:02
    një apo dy herë
  • 11:02 - 11:05
    e që duan ta pengojnë rikthimin e tij.
  • 11:05 - 11:08
    Kështuqë, për të gjetur një rrugë për parandalimin e angiogjenezës tumorale
  • 11:08 - 11:10
    Iu ktheva shkaktarëve të kancerit.
  • 11:10 - 11:12
    Dhe ajo që më intrigoi më së shumti,
  • 11:12 - 11:14
    ishte kur pashë se dieta
  • 11:14 - 11:16
    ishte përgjegjëse për 30-35%
  • 11:16 - 11:19
    të kancereve të shkaktuar nga faktorët ambiental.
  • 11:19 - 11:21
    Tani, mendimi racional do ishte të mendojmë
  • 11:21 - 11:24
    se çka mund të largojmë nga dieta, çka të përjashtojmë.
  • 11:25 - 11:28
    Por unë mora një qasje komplet të kundërt.
  • 11:28 - 11:31
    dhe fillova të pyes: Çka mund t'i shtojmë dietës
  • 11:31 - 11:34
    që është antiangiogjenik natyral,
  • 11:34 - 11:36
    e që do përforconte sistemin tonë mbrojtës
  • 11:36 - 11:39
    dhe ti mundim ato enë të gjakut të cilat ushqejnë kancerin?
  • 11:39 - 11:42
    Me fjalë tjera, a mund ta mbysim urie kancerin.
  • 11:43 - 11:45
    Dhe, përgjigjja është po,
  • 11:45 - 11:47
    dhe do të iu tregoj se si.
  • 11:47 - 11:49
    Kërkimi ynë për këtë na ka dërguar
  • 11:49 - 11:52
    në treg, në fermë dhe në dollapin e erëzave,
  • 11:52 - 11:54
    ngase ajo çka zbuluam ishte se
  • 11:54 - 11:56
    nëna natyrë ka stolisur një numër të madh
  • 11:56 - 11:58
    të ushqimeve, lëngjeve dhe barishteve
  • 11:58 - 12:00
    me inhibitorët natyral
  • 12:00 - 12:02
    të angiogjenezës.
  • 12:02 - 12:04
    Ja ku është një test të cilin e kemi zhvilluar.
  • 12:04 - 12:06
    Në qendër është unaza prej së cilës miliona enë gjaku
  • 12:06 - 12:08
    janë duke u rritur në mënyrë rrezore.
  • 12:08 - 12:10
    Dhe mund të përdorim këtë sistem
  • 12:10 - 12:12
    për testimin e faktorëve dietal në koncentrime
  • 12:12 - 12:15
    të njëjta sikurse merren gjatë ushqimit.
  • 12:15 - 12:17
    Dhe me lejoni të ju paraqes se çka ndodh kur vendosim
  • 12:17 - 12:20
    ekstraktin e rrushit të kuq.
  • 12:20 - 12:22
    Substanca aktive që është reveratroli,
  • 12:22 - 12:24
    gjendet poashtu në verën e kuqe.
  • 12:24 - 12:27
    Kjo inhibon angiogjenezën jonormale
  • 12:27 - 12:29
    me 60%.
  • 12:29 - 12:32
    Ja çka ndodh kur i shtojmë ekstraktin e dredhëzave;
  • 12:32 - 12:35
    në mënyrë të fuqishme inhibon angiogjenezën
  • 12:35 - 12:38
    Dhe ekstrakti i sojës.
  • 12:39 - 12:41
    Dhe ja ku është lista e zgjeruar e
  • 12:41 - 12:43
    ushqimeve dhe lëngjeve antiangiogjenike
  • 12:43 - 12:45
    për të cilat jemi të interesuar t'i studiojmë.
  • 12:45 - 12:47
    Për secilin lloj të ushqimit,
  • 12:47 - 12:49
    ne besojmë se forca e veprimit është e ndryshme
  • 12:49 - 12:52
    brenda shtameve dhe varieteteve të ndryshme.
  • 12:52 - 12:54
    Dhe ne duam ta masim këtë, sepse
  • 12:54 - 12:56
    p.sh., derisa jeni duke ngrënë dredhëza
  • 12:56 - 12:58
    ose duke pirë çaj,
  • 12:58 - 13:00
    pse të mos zgjedhim atë që është më i forti
  • 13:00 - 13:02
    në parandalimin e kancerit.
  • 13:02 - 13:05
    Ja ku janë 4 lloje të çajit të cilat kemi testuar.
  • 13:05 - 13:07
    Të gjithë janë të zakonshëm
  • 13:07 - 13:09
    Çaj kinez Jaseminë, Senka Japoneze
  • 13:09 - 13:11
    Earl Grey(çaj i zi) dhe një përzierje e veçantë të cilën e kemi përgatitur.
  • 13:11 - 13:13
    Dhe mund të shihni qartë
  • 13:13 - 13:15
    se çajrat variojnë në forcën e veprimit
  • 13:15 - 13:18
    nga më pak të forta deri te më të forta.
  • 13:18 - 13:20
    Por çka ishte edhe më interesante
  • 13:20 - 13:22
    ishte kur ne përzienim dy çajra
  • 13:22 - 13:24
    me nivel veprimi më të dobët,
  • 13:24 - 13:26
    kombinimi, mikstura
  • 13:26 - 13:29
    ishte më e fortë se sa secili çaj vetëm.
  • 13:29 - 13:32
    Kjo do të thotë se kemi një sinergji mes ushqimeve.
  • 13:34 - 13:36
    Ja edhe disa të dhëna nga testimet tona.
  • 13:36 - 13:39
    Tani, në laborator mund të simulojmë angiogjenezën tumorale
  • 13:39 - 13:41
    e paraqitur këtu me shtyllën e zezë.
  • 13:41 - 13:44
    Dhe duke përdorur këtë sistem, ne mund të masim potencën e barërave antikanceroze
  • 13:44 - 13:46
    Sa më e shkurtë shtylla,
  • 13:46 - 13:49
    më pak angiogjenezë, çka është e mirë.
  • 13:49 - 13:51
    Dhe ja ku janë disa barëra të zakonshme të cilat
  • 13:51 - 13:53
    kanë qenë të asocuara me zvogëlimin e rrezikut
  • 13:53 - 13:55
    të kancerit tek njerëzit.
  • 13:55 - 13:57
    Statinat, barërat anti-inflamatore josteroide
  • 13:57 - 13:59
    dhe disa tjera,
  • 13:59 - 14:02
    inhibojnë angiogjenezën, gjithashtu.
  • 14:02 - 14:04
    Dhe ja ku janë faktorët dietal
  • 14:04 - 14:07
    duke u përballur kokë me kokë kundër këtyre barërave.
  • 14:07 - 14:09
    Mund të shihni, ata qartë mund të mbijetojnë
  • 14:09 - 14:11
    dhe në disa raste, ata janë më potente
  • 14:11 - 14:13
    se barërat aktuale.
  • 14:13 - 14:15
    Soja, majdanozi, hudhra,
  • 14:15 - 14:17
    rrushi, dredhëzat
  • 14:17 - 14:19
    Mund të shkoj në shtëpi dhe ziej një racion të shijshëm
  • 14:19 - 14:21
    duke përdorur këta përbërës.
  • 14:21 - 14:23
    Pra, imagjinoni nëse ne do kishim mundur të krijojmë
  • 14:23 - 14:25
    sistemin e parë botëror të klasifikimit
  • 14:25 - 14:27
    në të cilin ne do mund ti klasifikonim ushqimet
  • 14:27 - 14:29
    në bazë të tipareve të tyre antiangiogjenike,
  • 14:29 - 14:31
    kancer-parandaluese.
  • 14:31 - 14:34
    Dhe kjo është çka jemi duke bërë tani.
  • 14:34 - 14:36
    Tani, unë ju paraqita një grumbull të dhënash laboratorike,
  • 14:36 - 14:38
    dhe pyetja e vërtetë është:
  • 14:38 - 14:40
    Cilat janë faktet se njerëzit
  • 14:40 - 14:42
    duke ngrënë ushqime të caktuara mund të reduktojnë
  • 14:42 - 14:45
    angiogjenezën kanceroze?
  • 14:45 - 14:47
    Epo, shembulli më i mirë që di
  • 14:47 - 14:49
    është studimi i 79.000 meshkujve
  • 14:49 - 14:51
    të përcjellur për 20 vjet radhazi,
  • 14:51 - 14:53
    në të cilën ishte gjetur se meshkujt që konsumonin
  • 14:53 - 14:55
    domate të ziera 2 deri 3 here në javë
  • 14:55 - 14:58
    kishin deri 50% reduktim
  • 14:58 - 15:01
    të rrezikut për të zhvilluar kancer të prostatës.
  • 15:01 - 15:04
    Tani, ne e dimë se domatet janë burim i mirë i likopenit,
  • 15:04 - 15:07
    dhe likopeni është antiangiogjenik.
  • 15:07 - 15:09
    Por çka është edhe më interesante nga ky studim,
  • 15:09 - 15:12
    është se njerëzit të cilët zhvilluan kancer të prostatës,
  • 15:12 - 15:15
    ata të cilët kish konsumuar më shumë salcë domatesh
  • 15:15 - 15:17
    në fakt kishin më pak enë gjaku që
  • 15:17 - 15:19
    ushqenin kancerin e tyre.
  • 15:19 - 15:21
    Andaj ky studim human, është një shembull kyç
  • 15:21 - 15:23
    se si substancat antiangiogjenike
  • 15:23 - 15:26
    të pranishme në ushqim dhe konsumuar në nivele praktike
  • 15:26 - 15:28
    mund të kenë ndikim në kancer.
  • 15:28 - 15:30
    Dhe ne, tani jemi duke studiuar
  • 15:30 - 15:32
    rolin e dietës së shëndetshme
  • 15:32 - 15:35
    me Dean Ornish në Universitetin e Kalifornisë dhe Universitetin e Tufts-it
  • 15:35 - 15:38
    në rolin e kësaj diete të shëndetshme në markerët e angiogjenezës
  • 15:38 - 15:41
    të cilët mund t'i gjejmë në gjak.
  • 15:41 - 15:44
    Tani, është e qartë se ajo çka kam ndarë me juve ka implikime afatgjata
  • 15:44 - 15:46
    bile edhe përtej hulumtimeve të kancerit.
  • 15:46 - 15:49
    Ngase nëse kemi të drejtë, kjo mund të ndikoj edukimin e konsumatorëve,
  • 15:49 - 15:51
    shërbimet e ushqimit, shëndetin publik,
  • 15:51 - 15:53
    madje edhe industrinë e sigurimeve.
  • 15:53 - 15:55
    Dhe në fakt, disa kompani sigurimesh
  • 15:55 - 15:57
    tashmë kanë filluar të mendojnë në këtë drejtim.
  • 15:57 - 16:00
    Shikoni këtë reklamë nga Blue Cross Blue Shield nga Minesota.
  • 16:01 - 16:03
    Dhe për shumë njerëz nga rreth e përqark botës,
  • 16:03 - 16:05
    parandalimi dietal i kancerit
  • 16:05 - 16:07
    mund të jetë e vetmja zgjidhje praktike
  • 16:07 - 16:10
    ngase jo secili mund të ketë komoditetin për trajtimet e shtrenjta antikanceroze në stadet e fundit,
  • 16:10 - 16:12
    por, secili mund të përfitoj nga
  • 16:12 - 16:15
    një dietë e shëndetshme bazuar në të mbjellurat lokale,
  • 16:15 - 16:17
    të qëndrueshme, antiangiogjenike.
  • 16:18 - 16:20
    Tani, në fund,
  • 16:20 - 16:22
    ju fola për ushqimin,
  • 16:22 - 16:24
    dhe ju fola për kancerin,
  • 16:24 - 16:27
    dhe është vetëm edhe një sëmundje për të cilën do ju flas,
  • 16:27 - 16:29
    dhe ky është obeziteti.
  • 16:29 - 16:31
    Ngase, del se
  • 16:31 - 16:33
    indi adipoz, dhjami,
  • 16:33 - 16:35
    është shumë i varur nga angiogjeneza.
  • 16:35 - 16:38
    Dhe sikurse tumori, edhe dhjami rritet kur enët e gjakut rriten.
  • 16:38 - 16:41
    Dhe pyetja është: A mund ta zvogëlojmë dhjamin
  • 16:41 - 16:43
    duke ia ndërprerë furnizimin me gjak?
  • 16:43 - 16:46
    Lakorja e sipërme tregon peshën trupore
  • 16:46 - 16:48
    të miut gjenetikisht obez.
  • 16:48 - 16:50
    i cili han pandërprerë
  • 16:50 - 16:53
    derisa të trashet sikurse ky top tenisi prej gëzofi.
  • 16:54 - 16:57
    Dhe lakorja në fund tregon peshën e miut normal.
  • 16:57 - 16:59
    Nëse marrim miun obez dhe i japim
  • 16:59 - 17:01
    inhibitorë të angiogjenezës, ai humb peshë.
  • 17:01 - 17:03
    Ndalojmë trajtimin, miu e kthen peshën prapë.
  • 17:03 - 17:05
    Prapë fillojmë me trajtimin, miu humb peshë prapë.
  • 17:05 - 17:07
    Ndalojmë trajtimin, miu fiton peshë prapë.
  • 17:07 - 17:09
    Dhe në fakt ju mund të ngrisni dhe uleni peshën,
  • 17:09 - 17:12
    thjeshtë duke inhibuar angiogjenezën.
  • 17:12 - 17:14
    Andaj, kjo qasje të cilën jemi duke e ndërmarrë për parandalimin e kancerit
  • 17:14 - 17:16
    mund të gjej aplikim edhe
  • 17:16 - 17:18
    për obezitetin.
  • 17:18 - 17:20
    Gjeja vërtet interesante në lidhje me këtë
  • 17:20 - 17:22
    është se nuk mund ti bëjmë këta minj obez
  • 17:22 - 17:24
    të humbin peshë më shumë
  • 17:24 - 17:27
    sesa pesha normale që do të duhej të ishte.
  • 17:27 - 17:29
    Me fjalë tjera, nuk mund të krijojmë minjtë supermodele.
  • 17:29 - 17:31
    (qeshje)
  • 17:31 - 17:33
    Dhe kjo tregon për rolin e angiogjenezës
  • 17:33 - 17:36
    në rregullimin e kufijve të shëndoshë biologjik.
  • 17:36 - 17:38
    Albert Szent-Gyorgi njëherë pat thënë,
  • 17:38 - 17:41
    "Zbulimi konsiston në të pamurit e asaj që secili e ka parë,
  • 17:41 - 17:43
    e të mendosh atë që askush nuk e ka menduar."
  • 17:43 - 17:45
    Shpresoj të ju kam bindur
  • 17:45 - 17:48
    se për sëmundjet si kanceri, obeziteti dhe gjendjet tjera
  • 17:48 - 17:50
    si potencial i fuqishëm mund të jetë
  • 17:50 - 17:53
    luftimi i emëruesit të përbashkët të tyre:
    angiogjenezës.
  • 17:53 - 17:56
    Dhe kjo është ajo çka mendoj se bota ka nevojë tani.
    Ju faleminderit.
  • 17:56 - 18:07
    (duartrokitje)
  • 18:07 - 18:10
    June Cohen: Kam një pyetje të shkurtë për ju. Pra, këto barëra nuk janë në thelb
  • 18:10 - 18:13
    aktualisht tretmanet kryesore antikanceroze.
  • 18:13 - 18:15
    Për secilin që ka kancer,
  • 18:15 - 18:17
    çka do të rekomandonit?
  • 18:17 - 18:20
    A rekomandoni të iu nënshtrohen këtyre tretmaneve tani, për shumicën e pacientëve me kancer?
  • 18:20 - 18:22
    William Li: Shikoni, kemi tretmane antiangiogjenike
  • 18:22 - 18:24
    të cilat janë të aprovuara nga FDA-ja,
  • 18:24 - 18:26
    dhe nëse ju jeni pacient me kancer,
  • 18:26 - 18:28
    punoni apo përfaqësoni dikë të tillë,
  • 18:28 - 18:30
    ju duhet të pyesni për ketë tretmane.
  • 18:30 - 18:33
    Dhe ka shumë hulumtime klinike në zhvillim.
  • 18:33 - 18:36
    Fondacioni i Angiogjenezës është duke i përcjellur mbi 300 kompani,
  • 18:36 - 18:38
    dhe janë mbi 100 barëra
  • 18:38 - 18:40
    në rrugë e sipër.
  • 18:40 - 18:42
    Andaj, konsideroni ato të cilat janë të miratuara,
  • 18:42 - 18:44
    kërkoni hulumtimet klinike,
  • 18:44 - 18:46
    mirëpo, mes asaj se çka mund të bëj mjeku për juve,
  • 18:46 - 18:48
    ne duhet të mendojmë se çka mund të bëjmë për vetën tonë.
  • 18:48 - 18:50
    Dhe kjo është një nga tema për të cilën po flas,
  • 18:50 - 18:52
    nëse ne arrijmë të fuqizojmë veten tonë për të bërë
  • 18:52 - 18:54
    gjërat të cilat mjekët nuk mund t'i bëjnë për ne,
  • 18:54 - 18:56
    e që në fakt është përdorimi i dijes dhe ndërmarrja e veprimeve.
  • 18:56 - 18:59
    Dhe nëse Nëna Natyrë na ka dhënë disa të dhëna
  • 18:59 - 19:01
    ne mendojmë se mund të kemi një të ardhme të re
  • 19:01 - 19:03
    në vlerësimin se si ushqehemi.
  • 19:03 - 19:06
    Dhe ajo çka hamë në fakt është hemoterapia jonë tri herë në ditë.
  • 19:06 - 19:08
    JC: Mirë. Dhe në linjë me këtë,
  • 19:08 - 19:11
    për njerëzit të cilët mund të kenë faktorë rreziku për kancer,
  • 19:11 - 19:14
    do iu rekomandonit ndjekjen e tretmaneve si formë parandaluese
  • 19:14 - 19:16
    ose thjeshtë duke ndjekur dietën e duhur
  • 19:16 - 19:18
    me shumë salcë domatesh?
  • 19:18 - 19:21
    WL: Epo, ju e dini se ekzistojnë dëshmi të bollshme epidemiologjike.
  • 19:21 - 19:23
    Dhe unë mendoj se në epokën informative
  • 19:23 - 19:25
    nuk merr kohë për të arritur në një burim të besueshëm
  • 19:25 - 19:27
    si PubMed, Libraria Kombëtare e Mjekësisë,
  • 19:27 - 19:29
    dhe të kërkosh studimet epidemiologjike
  • 19:29 - 19:31
    për zvogëlimin e rrezikut nga kanceri
  • 19:31 - 19:34
    bazuar në dietë dhe në barërat e zakonshme.
  • 19:34 - 19:36
    Dhe kjo është diçka që secili mund të ketë qasje dhe shikoj.
  • 19:36 - 19:38
    JC: Në rregull. Mirë, ju faleminderit shumë.
  • 19:38 - 19:40
    (duartrokitje)
Title:
William Li: A mund ta mbysim urie kancerin duke ngrënë?
Speaker:
William Li
Description:

William Li prezanton një mënyrë të re të të menduarit mbi trajtimin e kancerit: angiogjenezën, shënjestrimin e enëve të gjakut të cilat ushqejnë tumorin. Hapi i pare thelbësor (dhe më i miri): Duke ngrënë ushqime kancer-luftuese të cilat e mundin kancerin në lojën e nisur nga ai vetë.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
19:41

Albanian subtitles

Revisions