< Return to Video

Kemikler nasıl kan yapar - Melody Smith

  • 0:07 - 0:11
    Her an trilyonlarca hücre
    kan damarlarınız boyunca dolaşıyor,
  • 0:11 - 0:15
    bazen de vücudunuzun çevresini
    sadece bir dakikada dolaşıyor.
  • 0:15 - 0:19
    Bu hücrelerin her birinin
    kemiklerinizde kökleri var.
  • 0:19 - 0:23
    Kemikler taş gibi sağlam görünebilir
    ama esasında oldukça gözenekliler.
  • 0:23 - 0:26
    Geniş ve dar kan damarları
    bu oyuklardan içeri girerler.
  • 0:26 - 0:29
    İskeletinizdeki birçok
    büyük kemiğin içinde
  • 0:29 - 0:32
    yumuşak kemik iliğiyle dolu
    oyuk bir çekirdeği vardır.
  • 0:32 - 0:35
    İlik, yağdan ve başka birçok
    destekleyici dokudan oluşur
  • 0:35 - 0:38
    ama en önemli parçası
    kan kök hücreleridir.
  • 0:38 - 0:41
    Bu kök hücreler sürekli bölünürler,
  • 0:41 - 0:43
    kırmızı kan hücrelerine,
    beyaz kan hücrelerine
  • 0:43 - 0:46
    ve trombositlere dönüşebilir,
  • 0:46 - 0:48
    her gün yüz milyarlarca
    yeni kan hücresini
  • 0:48 - 0:51
    kan dolaşımına dahil edebilirler.
  • 0:51 - 0:52
    Bu yeni hücreler,
  • 0:52 - 0:54
    iliğin içindeki küçük kılcal damarlardaki
  • 0:54 - 0:56
    oyuklar yoluyla kan dolaşımına girerler.
  • 0:56 - 0:58
    Kılcal damarlar yoluyla
  • 0:58 - 1:01
    daha geniş kan damarlarına ulaşırlar
    ve kemiği terk ederler.
  • 1:01 - 1:03
    Eğer kanınızda bir sorun varsa
    bu durumun izinin
  • 1:03 - 1:06
    kemik iliğine kadar
    takip edilebilme fırsatı vardır.
  • 1:06 - 1:10
    Kan kanserleri genellikle kök hücrelerdeki
    mutasyonlardan dolayı meydana gelir.
  • 1:10 - 1:12
    Kök hücrelerinin kendisi
    aslında kanserli değildir
  • 1:12 - 1:16
    ama bu mutasyonlar
    başkalaşım sürecini engelleyebilir
  • 1:16 - 1:19
    ve kötü huylu kan hücreleri
    oluşmasına yol açabilirler.
  • 1:19 - 1:23
    Bu yüzden, lösemi ve lenfoma gibi
    ileri evre kan kanseri hastaları için
  • 1:23 - 1:27
    en iyi tedavi fırsatı genellikle
    allojeneik kemik iliği naklidir,
  • 1:27 - 1:30
    bu nakil hastanın kemik iliği ile
    donörün kemik iliğini değiştirir.
  • 1:30 - 1:32
    Süreç şu şekilde gerçekleşir:
  • 1:32 - 1:36
    İlk olarak, kan kök hücreleri
    donörden alınır.
  • 1:36 - 1:37
    En yaygın olarak,
  • 1:37 - 1:40
    kan kök hücreleri,
    farklı bileşenleri ayıran
  • 1:40 - 1:42
    bir makine yoluyla kanı dolaştırarak
  • 1:42 - 1:45
    donörün kan dolaşımından süzülür.
  • 1:45 - 1:47
    Diğer durumlarda ise,
    ilik doğrudan iğneyle
  • 1:47 - 1:52
    kalçadaki iliak krest denen
    bir kemikten alınır.
  • 1:52 - 1:55
    O sırada, alıcı nakil için hazırlanır.
  • 1:55 - 1:59
    Yüksek doz kemoterapi veya radyasyon
    hastanın mevcut iliğini,
  • 1:59 - 2:03
    kötü huylu hücreleri
    ve kan kök hücrelerini öldürür.
  • 2:03 - 2:06
    Bu durum, nakledilen hücrelere
    saldırı olasılığını düşürerek
  • 2:06 - 2:09
    bağışıklık sistemini de zayıflatır.
  • 2:09 - 2:14
    Sonra donörün hücreleri, ana hat yoluyla
    hastanın vücuduna nakledilir.
  • 2:14 - 2:17
    İlk olarak hücreler, alıcının
    çevresel kan dolaşımında yayılır
  • 2:17 - 2:19
    ama kök hücrelerdeki
    kemokin denen moleküller,
  • 2:19 - 2:22
    hedef yönlendirme cihazı gibi
    hareket ederler
  • 2:22 - 2:25
    ve kök hücreleri
    süratle iliğe yöneltirler.
  • 2:25 - 2:26
    Birkaç hafta süresince,
  • 2:26 - 2:31
    kök hücreler çoğalmaya başlarlar,
    yeni ve sağlıklı hücreler üretirler.
  • 2:31 - 2:32
    Kan kök hücrelerinin
    sadece az bir kısmı
  • 2:32 - 2:37
    bütün vücuda yetecek kadar
    sağlıklı iliği yeniden üretebilir.
  • 2:37 - 2:39
    Bir kemik iliği nakli,
  • 2:39 - 2:42
    graft versus tümör faaliyeti denen
    bir şeye de yol açabilir,
  • 2:42 - 2:45
    bağışlanan ilikten üretilen
    yeni immün hücreler
  • 2:45 - 2:47
    kanser hücrelerini yok edebilirken,
  • 2:47 - 2:50
    alıcının orijinal bağışıklık sistemi
    bunu yapamaz.
  • 2:50 - 2:53
    Bu hadise inatçı kan kanserlerini
    yok etmeye yardımcı olabilir.
  • 2:53 - 2:56
    Fakat kemik iliği nakli,
    risklerle birlikte gelir,
  • 2:56 - 2:59
    buna graft versus host hastalığı dahildir.
  • 2:59 - 3:02
    Donörün hücrelerinden
    üretilen bağışıklık sistemi,
  • 3:02 - 3:05
    hastanın organlarına saldırdığında
    bu durum meydana gelir.
  • 3:05 - 3:08
    Hayatı tehdit eden bu durum,
    tek yumurta ikizleri dışında
  • 3:08 - 3:13
    herhangi birinden donör hücresi alan
    hastaların %30'u ile %50'sinde görülür
  • 3:13 - 3:15
    ve özellikle kök hücreler,
  • 3:15 - 3:18
    kemik iliği yerine
    kandan alındığında meydana gelir.
  • 3:18 - 3:21
    Hastalar, bağışıklık sistemini baskılayıcı
    ilaç tedavileri alabilirler
  • 3:21 - 3:23
    veya belirli immün hücreler,
  • 3:23 - 3:25
    graft versus host hastalığı
    riskini azaltmak için
  • 3:25 - 3:27
    bağışlanan örneklerden çıkarılabilir.
  • 3:28 - 3:31
    Ama bir hasta, graft versus host
    hastalığından kurtulsa bile
  • 3:31 - 3:34
    bağışıklık sistemi
    donör hücrelerini reddedebilir.
  • 3:34 - 3:38
    Yani, öncelikle en uyumlu kişiyi
    bulmak çok önemlidir.
  • 3:38 - 3:42
    Genetik kodların temel bölgeleri,
    bağışıklık sisteminin yabancı hücreleri
  • 3:42 - 3:43
    nasıl tanımladığını belirler.
  • 3:43 - 3:46
    Eğer bu bölgeler,
    donör ile alıcıda benzer ise
  • 3:46 - 3:48
    alıcının bağışıklık sisteminin,
  • 3:48 - 3:50
    donör hücreleri kabul etmesi
    daha muhtemeldir.
  • 3:50 - 3:53
    Bu genler kuşaktan kuşağa
    aktarıldığından dolayı
  • 3:53 - 3:55
    en iyi eşleşmeler
    sıklıkla kardeşler arasında olur.
  • 3:55 - 3:58
    Fakat kemik iliği nakline
    ihtiyacı olan birçok hastanın
  • 3:58 - 4:00
    uyumlu bir aile bireyi yoktur.
  • 4:00 - 4:03
    Bu hastalar, kemik iliği vermek isteyen
  • 4:03 - 4:06
    gönüllü donör kayıtlarına başvururlar.
  • 4:06 - 4:08
    Kaydolmak için gereken tek şey,
  • 4:08 - 4:10
    genetik uyum testi için
    yanak içinden örnek almaktır.
  • 4:10 - 4:12
    Birçok durumda, bağış yapmak
  • 4:12 - 4:15
    kan vermekten daha çetrefilli değildir.
  • 4:15 - 4:18
    Bu, tamamen yenilenebilen
    bir kaynak yoluyla
  • 4:18 - 4:20
    birisinin hayatını
    kurtarmanın bir yoludur.
Title:
Kemikler nasıl kan yapar - Melody Smith
Speaker:
Melody Smith
Description:

Tüm dersi görüntülemek için tıklayın: https://ed.ted.com/lessons/how-bones-make-blood-melody-smith

Kemikler taş gibi sağlam görünebilir fakat esasında oldukça gözenekliler. İskeletinizdeki birçok büyük kemiğin, yumuşak kemik iliğiyle dolu oyuk bir çekirdeği vardır. İliklerin en önemli parçaları kan kök hücreleridir ve lösemi gibi ileri safha kan kanseri hastaları ile lenfoma hastaları için en iyi tedavi fırsatı genellikle kemik iliği naklidir. Peki, bu süreç nasıl işler? Melody Smith açıklıyor.

Ders: Melody Smith, yöneten: Artrake Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:21
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for How bones make blood
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for How bones make blood
Saliha Karatepeli accepted Turkish subtitles for How bones make blood
Saliha Karatepeli edited Turkish subtitles for How bones make blood
Can Boysan edited Turkish subtitles for How bones make blood
Can Boysan edited Turkish subtitles for How bones make blood
Can Boysan edited Turkish subtitles for How bones make blood
Can Boysan edited Turkish subtitles for How bones make blood

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.