Μπορούμε να επεξεργαστούμε τις μνήμες μας;

Το τραύμα και η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες αναδιοργανώνουν τον εγκέφαλό σας, ειδικά τη μνήμη σας, και μπορούν να αποκαλύψουν καταστροφικές συναισθηματικές αντιδράσεις όταν έρθουν στην επιφάνεια. Θα μπορούσαμε να εξαλείψουμε αυτά τα ερεθίσματα χωρίς να σβήσουμε τις ίδιες αναμνήσεις; Παρακολουθήστε την εξωπραγματική κλινική έρευνα επεξεργασίας μνήμης της νευρολόγου Έιμι Μίλτον που στοχεύει να εξουδετερώσει τις καταστροφικές συνέπειες των επώδυνων εμπειριών και να δείξει ένα πιθανό μονοπάτι για καλύτερη ψυχική υγεία.

Αυτή ή ομιλία έγινε σε μια εκδήλωση TEDx, η οποία χρησιμοποιεί τη μορφή των συνεδρίων TED αλλά διοργανώνεται ανεξάρτητα, από μια τοπική κοινότητα/ομάδα. Διαβάστε περισσότερα στο http://ted.com/tedx

Η μνήμη είναι κάτι συνηθισμένο
που τη θεωρούμε σχεδόν δεδομένη.

Όλοι θυμόμαστε τι φάγαμε για πρωινό

ή τι κάναμε το σαββατοκύριακο.

Μόνο όταν αρχίζει να εξασθενεί
αντιλαμβανόμαστε πόσο υπέροχη είναι

και πόσο αφήνουμε
τις εμπειρίες μας να μας καθορίζουν.

Αλλά η μνήμη δεν είναι πάντα καλό πράγμα.

Όπως είπε κάποτε ο ποιητής και κληρικός
Τζον Λανκάστερ Σπάλντινγκ,

«Η μνήμη μπορεί να είναι ένας παράδεισος
όπου δεν μπορούμε να πάμε

ή μια κόλαση από την οποία
δεν υπάρχει διαφυγή».

Πολλοί από εμάς βιώνουμε
κεφάλαια της ζωής μας

που θα προτιμούσαμε να μην έχουν συμβεί.

Υπολογίζεται ότι περίπου το 90% από εμάς

θα βιώσει κάποιο τραυματικό γεγονός
κατά τη διάρκεια της ζωής μας.

Πολλοί από εμάς θα υποφέρουμε πολύ
και στη συνέχεια θα αναρρώσουμε,

ίσως γίνουμε και καλύτεροι άνθρωποι
μέσα από αυτές τις εμπειρίες.

Αλλά κάποια γεγονότα
είναι τόσο ακραία που πολλοί,

σχεδόν οι μισοί από αυτούς που βίωσαν
σεξουαλική βία, για παράδειγμα,

θα αναπτύξουν διαταραχή
μετατραυματικού στρες,

ή ΔΜΤΣ.

Η ΔΜΤΣ είναι μια εξουθενωτική
κατάσταση ψυχικής υγείας

που χαρακτηρίζεται από συμπτώματα,
όπως έντονος φόβος, άγχος

και αναδρομές στο τραυματικό γεγονός.

Αυτά τα συμπτώματα έχουν μεγάλη επίδραση
στην ποιότητα ζωής του ατόμου

και συχνά πυροδοτούνται
από συγκεκριμένες καταστάσεις

ή ερεθίσματα στο περιβάλλον του ατόμου.

Οι αντιδράσεις στα ερεθίσματα μπορεί
να προσαρμόζονταν όταν πρωτομαθεύτηκαν:

φόβος και αναζήτηση κάλυψης
σε μια εμπόλεμη ζώνη, για παράδειγμα.

Αλλά στη ΔΜΤΣ εξακολουθούν να ελέγχουν
τη συμπεριφορά όταν δεν είναι πια σωστό.

Εάν ένας βετεράνος μάχης
επιστρέφει σπίτι και σκύβει για κάλυψη

όποτε ακούει να σκάει μια εξάτμιση

ή δεν μπορεί να βγει από το σπίτι
εξαιτίας έντονου άγχους,

τότε οι αντιδράσεις σ' εκείνα
τα ερεθίσματα κι εκείνες τις αναμνήσεις,

λέμε ότι έχουν γίνει δυσπροσαρμοστικές.

Έτσι, μπορούμε να θεωρήσουμε τη ΔΜΤΣ
ως διαταραχή δυσπροσαρμοστικής μνήμης.

Εδώ πρέπει να σταματήσω,

γιατί αναφέρομαι στη μνήμη
σαν να είναι κάτι ενιαίο.

Δεν είναι.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη μνήμης

που εξαρτώνται από διαφορετικά κυκλώματα
και περιοχές μες στον εγκέφαλο.

Όπως βλέπετε, υπάρχουν δύο
κύριες διακρίσεις στα είδη μνήμης.

Υπάρχουν μνήμες που γνωρίζουμε συνειδητά,

όπου γνωρίζουμε ότι ξέρουμε
και μπορούμε να εκφράσουμε με λόγια.

Αυτό περιλαμβάνει αναμνήσεις
δεδομένων και γεγονότων.

Επειδή μπορούμε να τις δηλώσουμε,

τις αποκαλούμε δηλωτικές μνήμες.

Το άλλο είδος μνήμης είναι η μη δηλωτική.

Στις αναμνήσεις αυτές συχνά

δεν έχουμε συνειδητή πρόσβαση
στο περιεχόμενό τους

και δεν μπορούμε να τις εκφράσουμε.

Το κλασικό παράδειγμα μη δηλωτικής μνήμης

είναι η κινητική ικανότητα
να κάνουμε ποδήλατο.

Είμαστε στο Κέμπριτζ,
πιθανότατα να κάνετε ποδήλατο.

Ξέρετε τι κάνετε στους δύο τροχούς.

Αλλά αν σας ζητούσα
να γράψετε μια λίστα με οδηγίες

που θα μου έδειχναν πώς να κάνω ποδήλατο,

όπως έκανε ο τετράχρονος γιος μου
όταν του πήραμε ποδήλατο στα γενέθλιά του,

θα δυσκολευόσασταν πολύ.

Πώς ισορροπείς σε ένα ποδήλατο;

Πόσο γρήγορα κάνεις πετάλι
για να είσαι σταθερός;

Αν σου έρθει μια ριπή ανέμου,

ποιους μυς πρέπει να σφίξεις
και πόσο, ώστε να μην πέσεις;

Θα εκπλαγώ αν απαντήσετε
σ' αυτές τις ερωτήσεις.

Αν όμως κάνετε ποδήλατο,
ήδη έχετε τις απαντήσεις,

απλά δεν τις γνωρίζετε συνειδητά.

Επιστρέφοντας στη ΔΜΤΣ,

ένα άλλο είδος μη δηλωτικής μνήμης
είναι η συναισθηματική μνήμη.

Αυτή έχει μια συγκεκριμένη
σημασία στην ψυχολογία

κι αναφέρεται στην ικανότητα
να ξέρουμε τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος

και τη συναισθηματική
και κινητήρια σημασία τους.

Τι εννοώ μ' αυτό;

Σκεφτείτε ένα ερέθισμα
όπως τη μυρωδιά ψημένου ψωμιού

ή ένα πιο αφηρημένο ερέθισμα
όπως ένα χαρτονόμισμα 20 λιρών.

Επειδή αυτά τα ερεθίσματα συσχετίστηκαν
με καλά πράγματα στο παρελθόν,

μας αρέσουν και τα προσεγγίζουμε.

Άλλα ερεθίσματα, όπως ο ήχος της σφήκας,
προκαλούν πολύ αρνητικά συναισθήματα

και αρκετά δραματική συμπεριφορά
αποφυγής σε μερικούς ανθρώπους.

Προσωπικά, μισώ τις σφήκες.

Σας λέω αυτό το γεγονός.

Αλλά δεν μπορώ να σας δώσω
μια μη δηλωτική συναισθηματική μνήμη

στον τρόπο που αντιδρώ κοντά σε μια σφήκα.

Δεν μπορώ να σας δώσω
τον χτύπο της καρδιάς,

τις ιδρωμένες παλάμες,
την αίσθηση του αυξανόμενου πανικού.

Μπορώ να σας τα περιγράψω,
αλλά δεν μπορώ να σας τα δώσω.

Είναι πολύ σημαντικό,
από την πλευρά της ΔΜΣ,

ότι το άγχος επηρεάζει πολύ διαφορετικά
τη δηλωτική και μη δηλωτική μνήμη,

τα εγκεφαλικά κυκλώματα
και τις περιοχές τους.

Η συναισθηματική μνήμη υποστηρίζεται
από μια μικρή αμυγδαλοειδή δομή,

που λέγεται αμυγδαλή,
και τις συνδέσεις της.

Η δηλωτική μνήμη, συγκεκριμένα το τι,
πού και πότε της μνήμης γεγονότων,

υποστηρίζεται από μια περιοχή
ιπποκαμπικού σχήματος

και λέγεται ιππόκαμπος.

Τα ακραία επίπεδα άγχους
κατά τη διάρκεια του τραύματος

έχουν πολύ διαφορετική επίδραση
σ' αυτές τις δύο δομές.

Όπως βλέπετε, καθώς αυξάνονται
τα επίπεδα άγχους ενός ατόμου

από καθόλου αγχωμένο έως λίγο αγχωμένο,

ο ιππόκαμπος,

για να υποστηρίξει τη μνήμη γεγονότων,

αυξάνει τη δραστηριότητά του

και λειτουργεί καλύτερα στην αποθήκευση
αυτής της δηλωτικής μνήμης.

Όσο όμως αυξάνουμε
σε μέτρια αγχωμένο, πολύ αγχωμένο

και μετά πάρα πολύ αγχωμένο,
όπως θα ήταν στο τραύμα,

ο ιππόκαμπος στην ουσία απενεργοποιείται.

Αυτό σημαίνει ότι κάτω από
υψηλά επίπεδα ορμονών άγχους

που βιώνεται σε μια τραυματική εμπειρία,

δεν αποθηκεύουμε τις λεπτομέρειες,

τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες
του τι, πότε και πού.

Όσο το άγχος κάνει αυτό στον ιππόκαμπο,
δείτε τι κάνει στην αμυγδαλή,

τη σημαντική αυτή δομή
για τη συναισθηματική, μη δηλωτική μνήμη.

Η δραστηριότητά της ολοένα και αυξάνεται.

Οπότε, αυτό που διαπιστώνουμε για τη ΔΜΣ

είναι μια έντονα συναισθηματική,
σ' αυτήν την περίπτωση, μνήμη

που δεν συνδέεται
με συγκεκριμένο χρόνο και μέρος,

επειδή ο ιππόκαμπος
δεν αποθηκεύει το τι, πού και πότε.

Έτσι, αυτά τα ερεθίσματα
ελέγχουν τη συμπεριφορά

όταν δεν είναι πια απαραίτητο,
κι έτσι γίνονται δυσπροσαρμοστικά.

Άρα, αν ξέρουμε ότι η ΔΜΣ οφείλεται
σε δυσπροσαρμοστικές μνήμες,

γίνεται να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση

για να βελτιώσουμε τα αποτελέσματα
θεραπείας σε ασθενείς με ΔΜΤΣ;

Μια ριζική νέα προσέγγιση
που αναπτύσσεται για τη θεραπεία της ΔΜΣ

στοχεύει στην εξάλειψη
τέτοιων δυσπροσαρμοστικών αναμνήσεων

που βρίσκονται στη βάση
αυτής της διαταραχή.

Η προσέγγιση αυτή λήφθηκε υπόψιν
μόνο ως πιθανότητα

εξαιτίας των σημαντικών αλλαγών
στην κατανόηση της μνήμης

τα τελευταία χρόνια.

Παραδοσιακά, πιστεύαμε ότι μια ανάμνηση

ήταν σαν να γράφουμε
με στυλό σε ένα τετράδιο:

μόλις στέγνωνε το μελάνι,
δεν μπορούσες να αλλάξεις την πληροφορία.

Πιστεύαμε ότι όλες αυτές
οι δομικές αλλαγές

που γίνονται στον εγκέφαλο
για να αποθηκευτεί η ανάμνηση

τελείωναν μέσα σε περίπου έξι ώρες,

και μετά γίνονταν μόνιμες.

Αυτό λέγεται θεωρία εδραίωσης.

Όμως, πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν
ότι η δημιουργία αναμνήσεων

είναι περισσότερο σαν να γράφεις
σε έναν επεξεργαστή κειμένου.

Αρχικά δημιουργούμε την ανάμνηση
και μετά τη σώζουμε ή την αποθηκεύουμε.

Αλλά υπό κατάλληλες συνθήκες,
μπορούμε να επεξεργαστούμε την ανάμνηση.

Αυτή η θεωρία επανασυγκρότησης
υποστηρίζει ότι αυτές οι δομικές αλλαγές

στον εγκέφαλο για την υποστήριξη
της ανάμνησης μπορούν να αναιρεθούν,

ακόμη και για παλιές αναμνήσεις.

Αυτή η διαδικασία επεξεργασίας
δεν συμβαίνει συνέχεια,

αλλά μόνο κάτω από πολύ συγκεκριμένες
συνθήκες ανάκτησης μνήμης.

Ας θεωρήσουμε την ανάκτηση μνήμης
σαν να ανακαλούμε την ανάμνηση

ή σαν να ανοίγουμε το αρχείο.

Αρκετά συχνά απλώς
ανακαλούμε την ανάμνηση.

Ανοίγουμε το αρχείο
ως «μόνο για ανάγνωση».

Αλλά υπό τις σωστές συνθήκες,

ανοίγουμε το αρχείο
σε λειτουργία επεξεργασίας

και τότε μπορούμε
να αλλάξουμε την πληροφορία.

Θεωρητικά, μπορούμε να διαγράψουμε
το περιεχόμενο αυτού του αρχείου,

κι όταν πατήσουμε αποθήκευση,

μ' αυτόν τον τρόπο το αρχείο, η ανάμνηση,

παραμένει.

Αυτή η θεωρία επανεδραίωσης

όχι μόνο μας επιτρέπει να αιτιολογήσουμε
κάποιες ιδιομορφίες της μνήμης.

Δηλαδή, πώς όλοι μας μερικές φορές
θυμόμαστε λάθος το παρελθόν.

Επίσης μας επιτρέπει να καταστρέψουμε
τις δυσπροσαρμοστικές αναμνήσεις φόβου

που βρίσκονται πίσω από τη ΔΜΤΣ.

Θα χρειαζόμασταν μόνο δύο πράγματα:

έναν τρόπο να κάνουμε ασταθή τη μνήμη
-ανοίγοντας το αρχείο προς επεξεργασία-

κι έναν τρόπο να διαγράφουμε
την πληροφορία.

Κάναμε τη μεγαλύτερη πρόοδο κατανοώντας
πώς να διαγράψουμε την πληροφορία.

Αρκετά νωρίς ανακαλύφθηκε

ότι ένα ευρέως συνταγογραφούμενο φάρμακο
για την υπέρταση σε ανθρώπους,

ένα β-αδρενεργικό
που λέγεται προπρανολόλη,

μπορεί να αποτρέψει την επανεδραίωση
των αναμνήσεων φόβου σε ποντίκια.

Αν η προπρανολόλη χορηγούνταν
όσο η ανάμνηση ήταν σε φάση επεξεργασίας,

τα ποντίκια φέρονταν σαν να μην φοβούνταν
πλέον το τρομακτικό ερέθισμα.

Ήταν σαν να μην είχαν μάθει ποτέ
να φοβούνται αυτό το ερέθισμα.

Κι αυτό έγινε με ένα φάρμακο
ασφαλές για χρήση σε ανθρώπους.

Λίγο αργότερα,

φάνηκε ότι η προπρανολόλη καταστρέφει
αναμνήσεις φόβου και σε ανθρώπους,

αλλά δουλεύει σε μεγάλο βαθμό μόνο
αν η μνήμη είναι σε φάση επεξεργασίας.

Αυτή η μελέτη έγινε με υγιείς εθελοντές,

αλλά είναι σημαντική γιατί δείχνει
ότι τα ευρήματα από τα ποντίκια

επεκτείνονται σε ανθρώπους
και τελικά σε ανθρώπους ασθενείς.

Και με τους ανθρώπους

μπορείς να ελέγξεις αν η εξάλειψη
της μη δηλωτικής συναισθηματικής μνήμης

επηρεάζει τη δηλωτική μνήμη γεγονότων.

Κι αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον.

Παρόλο που χορηγήθηκε
προπρανολόλη σε ανθρώπους,

με τη μνήμη σε φάση επεξεργασίας,

δεν φοβούνταν πια
αυτό το τρομακτικό ερέθισμα.

Μπορούσαν ακόμα να περιγράψουν τη σχέση

μεταξύ του ερεθίσματος
και του τρομακτικού αποτελέσματος.

Ήταν σαν να ήξεραν
ότι πρέπει να φοβούνται,

αλλά δεν φοβήθηκαν.

Αυτό δείχνει ότι η προπρανολόλη
μπορεί να στοχεύει επιλεκτικά

τη μη δηλωτική συναισθηματική μνήμη,

αλλά να αφήνει ανέπαφη
τη δηλωτική μνήμη γεγονότων.

Αλλά σε μεγάλο βαθμό η προπρανολόλη
μπορεί μόνο να επηρεάσει τη μνήμη

αν είναι σε φάση επεξεργασίας.

Πώς λοιπόν κάνουμε τη μνήμη ασταθή;

Πώς τη βάζουμε σε λειτουργία επεξεργασίας;

Το εργαστήριό μου έχει δουλέψει
πολύ πάνω σ' αυτό.

Ξέρουμε ότι εξαρτάται από την εισαγωγή
μερικών αλλά όχι πολλών νέων πληροφοριών

προκειμένου να ενσωματωθούν στη μνήμη.

Ξέρουμε τις χημικές ουσίες
που αξιοποιεί ο εγκέφαλος

για να σημάνει ότι η μνήμη
πρέπει να αναβαθμιστεί

και το αρχείο να επεξεργαστεί.

Εμείς δουλεύουμε κυρίως με ποντίκια,

έχει βρεθεί όμως ότι οι ίδιοι παράγοντες

επιτρέπουν την επεξεργασία
αναμνήσεων και σε ανθρώπους,

ακόμα και των δυσπροσαρμοστικών αναμνήσεων
σαν αυτές που προκαλούν τη ΔΜΤΣ.

Στην πραγματικότητα,
αρκετά εργαστήρια σε διάφορες χώρες

άρχισαν μικρής κλίμακας κλινικές δοκιμές
για αυτές τις θεραπείες καταστροφής μνήμης

για τη ΔΜΤΣ,

και τα αποτελέσματα είναι αισιόδοξα.

Αυτές οι μελέτες χρειάζονται
αναπαραγωγή σε μεγαλύτερη κλίμακα,

αλλά δείχνουν την προοπτική
αυτών των θεραπειών καταστροφής μνήμης

για τη ΔΜΤΣ.

Ίσως οι τραυματικές αναμνήσεις
να μην είναι μία αναπόδραστη κόλαση.

Αν και αυτή η προσέγγιση καταστροφή μνήμης
έχει μεγάλη προοπτική,

δε σημαίνει ότι είναι ξεκάθαρη

ή ότι δεν είναι αμφιλεγόμενη.

Είναι ηθικό να καταστρέφουμε αναμνήσεις;

Πώς θα αντιμετωπίζονται πλέον
οι αυτόπτες μάρτυρες;

Κι αν κάποιος δε μπορεί
να πάρει Προπρανολόλ

επειδή θα αλληλεπιδρούσε
με άλλα φάρμακα που παίρνει;

Όσον αφορά την ηθική και τις μαρτυρίες,

θα έλεγα ότι αυτό που πρέπει να θυμόμαστε

είναι το εύρημα από αυτή
τη μελέτη σε ανθρώπους.

Καθώς το Προπρανολόλ επιδρά μόνο
στη μη δηλωτική συναισθηματική μνήμη,

φαίνεται απίθανο ότι θα επηρέαζε
μια μαρτυρία αυτόπτη,

η οποία βασίζεται στη δηλωτική μνήμη.

Ουσιαστικά, αυτές οι θεραπείες
καταστροφής μνήμης

στοχεύουν στη μείωση
της συναισθηματικής μνήμης,

κι όχι στην ολοκληρωτική εξαφάνιση
της τραυματικής ανάμνησης.

Αυτό πρέπει να κάνει
τις αντιδράσεις αυτών με ΔΜΤΣ

περισσότερο όμοιες
με αυτών που βίωσαν τραύμα

και δεν ανέπτυξαν ΔΜΤΣ,

παρά με των ανθρώπων
που ποτέ δεν έχουν βιώσει τραύμα.

Πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι
θα έβρισκαν αυτό πιο ηθικά αποδεκτό

από μια θεραπεία που θα στόχευε
στη δημιουργία ενός είδους καθαρού μυαλού.

Τι γίνεται με το Προπρανολόλ;

Δεν μπορείς να το δώσεις σε όλους,

και δεν θέλουν όλοι να πάρουν φάρμακα
για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών.

Εδώ, λοιπόν, θα μπορούσε
να βοηθήσει το Τέτρις.

Ναι, το Τέτρις.

Δουλεύοντας με κλινικούς συνεργάτες,

ψάχνουμε αν οι συμπεριφορικές παρεμβάσεις

μπορούν να αλληλεπιδράσουν
με την ανασυγκρότηση αναμνήσεων.

Πώς θα λειτουργούσε αυτό;

Γνωρίσουμε ότι είναι ουσιαστικά αδύνατο

να κάνουμε δύο πράγματα ταυτόχρονα

αν και τα δύο εξαρτώνται από την ίδια
περιοχή επεξεργασίας του εγκεφάλου.

Σκεφτείτε να τραγουδάτε με το ραδιόφωνο

ενώ προσπαθείτε να γράψετε ένα μήνυμα.

Η επεξεργασία του ενός
αλληλεπιδρά με το άλλο.

Γίνεται το ίδιο
όταν ανακαλείς μια ανάμνηση,

ειδικά για επεξεργασία.

Αν πάρουμε ένα πολύ οπτικό σύμπτωμα
όπως οι αναδρομές στη ΔΜΤΣ

και βάλουμε ανθρώπους να ανακαλέσουν
την ανάμνηση για επεξεργασία

και μετά τους βάλουμε να κάνουν
μία πολύ καθηλωτική οπτική εργασία

όπως να παίξουν Τέτρις,

θα ήταν δυνατό να εισάγουμε
τόσες παρεμβαλλόμενες πληροφορίες

σ' αυτή την ανάμνηση

που στην ουσία γίνεται ανούσια.

Αυτή είναι η θεωρία,

και υποστηρίζεται από στοιχεία
από υγιείς ανθρώπους εθελοντές.

Οι εθελοντές μας παρακολούθησαν
πολύ δυσάρεστα βίντεο -

σκεφτείτε χειρουργικές επεμβάσεις ματιών,
διαφημίσεις οδικής ασφάλειας,

«Το Μεγάλο Ξύρισμα» του Σκορσέζε.

Αυτά τα τραυματικά βίντεο
προκαλούν κάτι σαν αναδρομές

σε υγιείς εθελοντές
για περίπου μια βδομάδα αφού τα δουν.

Βρήκαμε ότι κάνοντας τους ανθρώπους
να ανακαλέσουν αυτές τις μνήμες,

τις χειρότερες στιγμές
αυτών των δυσάρεστων βίντεο,

παίζοντας την ίδια στιγμή Τέτρις,

μείωνε σε μεγάλο βαθμό τη συχνότητα
αυτών των αναδρομών.

Και πάλι: η ανάμνηση έπρεπε να είναι
υπό επεξεργασία για να δουλέψει αυτό.

Από τότε οι συνεργάτες μου το έχουν
μεταφέρει σε κλινικούς πληθυσμούς.

Το έχουν δοκιμάσει σε επιζώντες
τροχαίων ατυχημάτων

και μητέρες που έκαναν
επείγουσες καισαρικές τομές,

δύο τύποι τραύματος
που συχνά οδηγούν σε ΔΜΣ,

και βρήκαν πολύ αισιόδοξες
μειώσεις στα συμπτώματα

και στις δύο κλινικές περιπτώσεις.

Επομένως, αν και υπάρχουν πολλά να μάθουμε
και διαδικασίες να βελτιώσουμε,

αυτές οι θεραπείες καταστροφής μνήμης
έχουν μεγάλη προοπτική

για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών

όπως η ΔΜΣ.

Ίσως οι τραυματικές αναμνήσεις

δεν χρειάζεται να είναι
μια αναπόδραστη κόλαση.

Πιστεύω ότι αυτή η προσέγγιση

θα έπρεπε να επιτρέπει σε όσους θέλουν

να γυρίσουν σελίδα
σε κεφάλαια της ζωής τους

που θα προτιμούσαν
να μην έχουν βιώσει ποτέ,

κι έτσι να βελτιώσουμε
την ψυχική μας υγεία.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)