Harika mimari neden hikâye anlatmalı

Mimar Ole Scheeren için bir binanın içinde yaşayan ve çalışan insanlar en az beton, çelik ve cam kadar o binanın parçası. Scheeren şöyle soruyor: Mimari tipik bir gökdelenin izolasyonu ve hiyerarşisi yerine, iş birliği ve hikâye anlatımı ile ilgili olabilir mi? Scheeren'in beş binasını ziyaret ederek -- Çin'deki kıvrılan kuleden, Tayland'daki okyanusta yüzen sinemaya kadar -- ardında yatan hikâyeleri öğrenin.

Geçen yüzyılın büyük bölümünde,

mimari ünlü bir öğretinin
büyüsü altındaydı.

"Biçim işlevi takip eder",
mimariyi süslemeden kurtarırken,

modernitenin hırslı manifestosu

ve zarar verici sınırlayıcısı
hâline geldi,

ancak onu faydacı katılığa ve
sınırlayıcı amaçlara mahkûm etti.

Elbette mimari işlevle ilgilidir,

ama Bernard Tschumi'nin bu ifadesinin
yeniden yazılışını hatırlamak

ve tamamen farklı bir
nitelik önermek istiyorum.

Eğer biçim kurguyu takip ederse,

mimariyi ve binaları hikâyeler
için bir alan olarak düşünebiliriz --

orada yaşayan insanların,

bu binalarda çalışan
insanların hikâyeleri.

Binalarımızın yaratttığı deneyimleri
hayal etmeye başlayabiliriz.

Bu bağlamda, kurguyla

mantık dışı olarak değil,
gerçek anlamda ilgiliyim,

çünkü mimarinin gerçekliği,

orada ve onunla yaşayan
insanlar için olmasıdır.

Binalarımız, yaşama alanı veya çalışma
alanının nasıl farklı olabileceği ile

ve bugün kültür ortamının
veya iletişim ortamının

neye benzeyebileceği ile ilgili
prototiplerdir, fikirlerdir.

Binalarımız gerçektir, inşa edilmektedir.

Fiziki gerçeklik ve kavramsal
ihtimaller üzerine

belirgin bir bağlantıdır.

Mimariyi örgütsel yapılar
olarak düşünürüm.

Merkezinde aslında
yapısal düşünce vardır, bir sistem gibi:

Varlıkları hem işlevsel,
hem de deneysel olarak

nasıl düzenleyebiliriz?

Bir dizi ilişki ve anlatı meydana getiren

yapıları nasıl yaratabiliriz?

Mimari bir yandan

o hikâyeleri yazarken,

binalarımızın sakinlerinin

ve kullanıcılarının kurgusal hikâyeleri
mimariyi nasıl yazabilir?

İşte "öyküsel hibritler" adını verdiğim

ikinci bölüm ortaya çıkıyor --

yarattığımız binalarda göz önüne serilen

birçok eşzamanlı hikâyenin yapısı.

Yani mimariyi hem programatik ve
işlevsel olarak,

hem de deneysel, duygusal
veya sosyal olarak

karmaşık ilişkiler sistemi
olarak düşünebiliriz.

Bu, OMA'dan Rem Koolhaas
ile birlikte tasarladığımız

Çin'in ulusal yayıncısının merkezi.

2002'de Pekin'e ilk gittiğimde, şehir
plancıları bize şu resmi gösterdiler:

Merkezdeki iş bölgesinde yapılacak olan

yüzlerce gökdelenden oluşan bir orman,

ancak o zamanlar henüz
bir avuç dolusu mevcuttu.

Yani tasarımı bir şey haricinde hiçbir
şey bilmediğimiz bir bağlamda

yapmak zorundaydık:
Bütünüyle dikeylikle ilgili olacaktı.

Elbette, gökdelen dikeydir --
tamamen hiyerarşik bir yapıdır,

en tepesi her zaman en iyi,
en altı en kötü

ve daha yüksekse daha iyi görünür.

Ve kendimize şunu sormak istedik,

bir bina tamamen farklı
bir nitelikle ilgili olabilir mi?

Bu hiyerarşiyi bozabilir mi
ve izolasyon yerine

daha çok iş birliği ile ilgili
bir sistem olabilir mi?

Yani bu iğneyi alıp kendine doğru,

birbirine bağlı aktivitelerden oluşan
bir döngü şeklinde eğiyoruz.

Fikrimiz televizyon yapımcılığı
ile ilgili tüm bakış açılarını alıp

bir tek yapıya dönüştürmekti:
Program yapımı, yayıncılık,

araştırma ve eğitim, idare --

bunların hepsi insanların değişim ve
iş birliği süreci içinde karşılaşacakları

birbirine bağlı aktivitelerden
oluşan bir çevrim içine gider.

Bu resmi hâlâ çok seviyorum.

Bana okuldaki biyoloji dersini
hatırlatıyor, tüm organları ve

dolaşım sistemiyle insan
vücudunu hatırlarsanız.

Ve birden mimariyi artık
inşa edilmiş içerik olarak değil,

bir organizma, bir yaşam biçimi
olarak düşünürsünüz.

Bu organizmayı parçalarına
ayırmaya başlarsanız,

bir dizi temel teknik
küme belirlersiniz --

program yapımı,
yayıncılık merkezi ve haberler.

Bunlar sosyal kümelerle sıkı sıkıya bağlı:

Toplantı odaları, kantinler,
sohbet alanları --

insanların buluşup paylaşımda
bulunduğu resmi olmayan alanlar.

Yani bu binanın örgütsel yapısı,

teknik ve sosyal, beşerî ve edimsel

arasında bir hibritti.

Elbette binanın döngüsünü dolaşım
sistemi olarak kullandık,

her şeyi birbirine bağlamak ve hem
ziyaretçilerin, hem de çalışanların bütün

bu farklı işlevleri tam bir bütünlük
içinde deneyimlemesini sağlamak için.

473.000 metrekare ile,

dünyada inşa edilen
en büyük binalardan biri.

10.000 kişilik sakini var

ve elbette bu ölçek,
birçok şeyin kavranışını

ve tipik mimarinin ölçeğini aşıyor.

Bir süre çalışmayı bıraktık,

oturup 10.000 tane küçük çubuk kestik
ve onları bir modele yapıştırdık,

bunu yalnızca miktarın gerçekten ne
anlama geldiğiyle yüzleşmek için yaptık.

Ama tabii ki bu bir rakam,

insanlar, topluluklar binalarda otururlar,

bunu anlamak ve aynı zamanda
mimariyi betimlemek için

beş karakter, kurgusal karakter belirledik

ve bu binada yaşadıkları bir günü izledik,

nerede buluşacakları,
ne deneyimleyecekleri düşünceleriyle.

Yani bu, binayı betimlemek ve
tasarımlamak için bir yoldu,

ama tabii ki deneyimleri
paylaşmak için de.

Bu, New York ve Pekin'deki Museum
of Modern Art (Modern Sanat Müzesi)'daki

serginin bir parçasıydı.

Bu ana yayın kontrol odası,

teknik donanımı o kadar büyük ki

aynı anda 200 kanalda yayın yapabilir.

Bina bugün Pekin'de bu şekilde görünüyor.

İlk canlı yayın, dışı Pekin Olimpiyatları
için tamamlandıktan sonra,

2012 Londra Olimpiyatları'ndaydı.

75 metrelik bu çıkıntının en ucundaki

üç küçük halkayı görebilirsiniz.

Doğrusu bunlar binaya giden
kamusal döngünün bir parçası.

Üzerinde durabileceğiniz
ve altınızda şehrin

yavaş çekimde akışını
seyredebileceğiniz bir cam parçası.

Bina, Pekin'deki günlük
yaşamın bir parçası oldu.

Orada.

Aynı zamanda düğün fotoğrafları için

popüler bir fon da oldu.

(Gülüşmeler)

Ama en önemli anı belki de hâlâ bu.

"That's Beijing" (Bu Pekin),
"Time Out" (Mola)'a benzer,

hafta boyunca şehirde neler olup
bittiğini yayınlayan bir magazindir

ve birdenbire binanın artık fiziksel
bir madde olarak değil,

aslında kentsel bir oyuncu,

şehirdeki hayatı tanımlayan
bir dizi karakterin

bir parçası olarak
betimlendiğini görüyorsunuz.

Yani mimari aniden hikâyeler yazıp,
hikâyeler oynayan

bir oyuncunun niteliğini alıyor.

Bence bu inandığımız temel manalarından

biri olabilir.

Ama tabii ki bu binanın
başka bir hikâyesi var.

Onu ortaya çıkaran insanların hikâyesi --

bu binayı betimlemek,
gerçekliğini hayal etmek

ve sonunda Çin'e inşa etmek için

400 mühendis ve mimara yol gösterdiğim

neredeyse on yıldan fazla

iş birliği içinde bir çalışma.

Bu, Singapur'da büyük ölçekli
bir konut inşaatı.

Asya'nın çoğu yeri ve giderek dünyadaki
diğer yerler gibi, Singapur'a bakınca,

elbette kuleler hâkim,

ki bu gerçekten de bağlantıdan
çok izolasyon yaratan bir tipoloji

ve şunu sormak istedim,
yaşamayı sadece mahremiyetle birlikte,

kendisinin ve evinin
ferdiyeti olarak değil,

bir müştereklik fikri olarak

nasıl düşünebiliriz?

Nasıl bir şeyleri paylaşmanın,
onlara sahip olmak kadar

harika olduğu müşterek bir ortam
yaratmayı düşünebiliriz?

Bu soruya tipik cevap -- 1.040 tane
daire tasarlamamız gerekiyordu --

şöyle görünmeliydi:

Planlama yetkilileri tarafından
24 kat yükseklik sınırı verilmiş,

aralarında kalan boşluklar dışında
bir şey olmayan 12 kule var --

çok sıkışık bir sistem,
öyle ki kule sizi izole etse de,

size mahremiyet vermiyor,
çünkü diğerine çok yakınsınız,

bunun mahiyeti düşünülünce
oldukça tartışmalı.

Bu yüzden kuleleri yıkmayı,
dikeyi yataya çevirmeyi

ve onları üst üste yığmayı önerdim,

eğer helikopterin bakış
açısından bakarsanız,

yandan görünüşü biraz rastlantısal,

organizasyonel yapısının aslında
altıgen bir örgü olduğunu görebilirsiniz,

ki burada bu yatay bina blokları geniş
açık avlular oluşturmak üzere

üst üste yığılmışlar --
topluluk için farklı tesisler ve işlevler

amacıyla planlanmış merkezî alanlar.

Bu avluların hava almayacak şekilde
kapalı yerler olmadığını görüyorsunuz.

Açıklar, geçirgenler;
birbirleriyle bağlantılılar.

Projeye insanları ve alanları

birbirine geçirip birbiriyle
bağladığımızı düşünerek

"The Interlace"
(Birbirine Geçen) adı verildi.

Tasarladığımız her şeyin
detaylı özellikleri

alana hayat vermek ve alanı
sakinlerine sunmakla ilgiliydi.

Aslında kişisel ve özel alanlara

giderek daha fazla yığılı olan
başlıca müşterek alanları

kat kat oluşturacağımız bir sistemdi.

Müşterek ve bireysel arasında

bir spektrum açacaktık.

Biraz da matematik:

Yerde bıraktığımız bütün yeşil alandan

binaların kapladığı alanı çıkarıp,

bütün teraslardaki yeşilliği
geri eklersek,

yüzde 112 yeşil alanımız oluyor,

yani binayı inşa edince
daha fazla doğa oluyor.

Elbette bu küçük matematik hesabı
bize orada yaşayanlar için

müsait olan alanı
çoğalttığımızı gösteriyor.

Aslında bu, teraslardan birinin 13. katı.

Sosyal faaliyetler için
yeni referans düzlemleri,

yeni yer düzlemleri görüyorsunuz.

Sürdürülebilirliğe çok dikkat ettik.

Tropikal bölgelerde güneş dikkat edilmesi
gerekli en önemli şey

ve aslında güneşten korunulmak isteniyor.

Önce bütün dairelerin
yıl boyunca yeterli gün ışığına

sahip olacağını gösterdik.

Sonra binanın enerji tüketimini
en aza indirmek için

ön cephenin camlarını optimize ettik.

Ama en önemlisi,
binanın tasarım geometrisiyle

binanın kendisinin avlulara

yeterli gölge sağlayabileceğini gösterdik,

böylece buralar tüm yıl boyunca
kullanılabilir olacaktı.

Buna ek olarak, yaygın rüzgâr koridorları
boyunca su kaynakları yerleştirdik,

ki buharlaşarak soğutma,
sakinlerin kullandığı

bu alanların kalitesini artıran

mikro iklimler yaratsın.

Bu fikir, yaşadığınız kompleksin
içindeki kendi karmaşıklığında

farklı seçimler yaratma,

olmak istediğiniz yerde olma,

belki de kaçmak istediğiniz
yeri düşünme özgürlüğüydü.

Ama Asya'dan Avrupa'ya gelince:

Berlin'de bulunan, geleneksel yazılı
basından dijital medyaya geçen

bir Alman medya şirketinin binası.

Genel müdürü, birkaç
yerinde soru yöneltti:

Bugün artık herhangi bir
yerden çalışabiliyorsan,

neden hâlâ ofise gitmek isteyesin?

Bir şirketin dijital kimliği bir binaya

nasıl dâhil edilebilir?

Sadece bir obje yaratmakla kalmadık,
bu objenin merkezinde

büyük bir alan da yarattık

ve bu alan bir kolektiflik deneyimi,

iş birliği ve birliktelik deneyimiydi.

İş birliği bulutu adını verdiğimiz şeyle,

iletişim, etkileşim alanın merkezi olarak

binanın ortasında

kendi başına süzülüyor,

standart modüler ofislerden
oluşan bir kabukla sarmalanıyor.

Yani sessiz çalışma masanızdan
sadece birkaç adım atarak,

merkezi alanın devasa
kolektif deneyiminde

yer alabilirsiniz.

Son olarak, Londra'ya,
Londra Belediye Başkanlığı

Londra Miras Geliştirme Kurumu
tarafından ısmarlanan

bir projeye geliyoruz.

Bir çalışma yürüterek,

Olimpiyat Parkı'ndaki Stratford'da

bir alanın potansiyelini
araştırmamız istendi.

19. yüzyılda Prens Albert
Albertopolis'i yaratmıştı.

Boris Johnson da Olympicopolis'i
yaratmayı düşünmüştü.

Fikir, İngiltere'nin en büyük
kuruluşlarından bazılarıyla,

bazı uluslararası kuruluşları
bir araya getirerek

yeni bir sinerji sistemi
yaratmak üzerineydi.

Prens Albert, sanat ve
bilimi yakınlaştırarak

insanoğlunun tüm başarılarını
göstermek düşüncesiyle

19. yüzyılda Albertopolis'i yarattı.

Bu kuruluşların bir
istikamette sıralandığı

Exhibition Caddesi'ni inşa etti.

Ama elbette bugünün toplumu bunu aştı.

Artık her şeyin açıkça betimlendiği

veya birbirinden ayrıldığı

bir dünyada yaşamıyoruz.

Farklı alanlar arasındaki sınırların
giderek bulanıklaştığı,

iş birliği ve etkileşimin

ayrılıkları korumaktan
çok daha önemli olduğu

bir dünyada yaşıyoruz.

Bu yüzden devasa bir kültür
makinesi düşünmek arzusundaydık,

farklı alanları düzenleyip
hayata geçirecek,

ama etkileşmelerini ve iş birliği
yapmalarını sağlayacak bir bina.

Temelinde çok basit bir modül var,

bir halka modülü.

Çift taraflı bir koridor
olarak işleyebilir,

gün ışığı var, havalandırma var.

Camla kaplanıp

büyük bir gösteri amaçlı performans
alanına dönüştürülebilir.

Bu modüller, neredeyse her işlevin

zamanla bu modüllerden
birini alabileceği fikriyle

üst üste yığıldı.

Yani kuruluşlar küçülebiliyor
veya daralabiliyor,

ki elbette kültürün geleceği bir anlamda
hepsinden daha belirsiz.

İşte binaların Su Oyunları
Merkezi'ne bitişik,

Olimpiyat Stadyumu'nun
karşısında duruşu bu şekilde.

Çıkıntı olan kısmın nasıl kamu alanına

yansıyıp bağlantı kurduğunu

ve avluların içerideki halka nasıl
hayat verdiğini görebilirsiniz.

Fikir, kurumsal varlıkların
kendi kimliklerini

sürdürebilecekleri, tek bir yapıya
dâhil edilmeyecekleri

karmaşık bir sistem kurmaktı.

İşte Paris'teki Pompidou Merkezi
ile ölçek karşılaştırması.

İkisi de projenin muazzam ölçeğini
ve potansiyelini gösteriyor,

ama farklılığını da:

Buradaki çok katlı heterojen yapıda,

farklı varlıklar kendi kimliklerini

kaybetmeden etkileşebiliyorlar.

Fikir şuydu: Birden çok anlatıyı
tasvir etmeyi sağlayacak

örgütsel bir yapı yaratmak --

kültürü yaratan ve düşünen
eğitim bölümündekiler için;

görsel sanatları, dansı sunanlar için;

bu anlatıların ve kendi yaşantılarının

yorumlarını kendilerinin
betimlemesini sağlayan

bir dizi muhtemel yol ile

tüm bunlara dâhil edilecek halk için.

Çok küçük, bir anlamda da
çok farklı bir projeyle

bitirmek istiyorum:

Tayland'da okyanusta yüzen bir sinema.

Arkadaşlarım bir
film festivali düzenlediler

ve şöyle düşündüm,

eğer filmlerin hikâyelerini
ve anlatılarını düşünüyorsak,

onları seyreden insanların
anlatılarını da düşünmeliyiz.

Bundan dolayı, yerel balıkçıların ıstakoz
ve balık çiftliklerini

kurdukları tekniğe dayanarak

küçük bir modüler
yüzen platform tasarladım.

Yerel toplulukla iş birliği yaptık

ve kendi geri dönüştürülmüş
materyalleriyle

bu harika yüzen platformu inşa ettik.

Platform, 1904
"Alis Harikalar Diyarında" gibi

İngiliz film arşivinden
filmleri seyrederken

okyanusta nazikçe yüzdü.

Seyircinin en içten deneyimleri

filmlerdeki hikâyelerle birleşti.

Bundan dolayı inanıyorum ki
mimari fiziksel varlığın,

inşa edilmiş çevrenin alanını aşar,

daha çok gerçekte hayatımızı
nasıl yaşamak istediğimizle,

kendimizin ve diğerlerinin hikâyelerini
nasıl yazdığımızla ilgilidir.

Teşekkürler.

(Alkış)