Inside the mind of a master procrastinator | Tim Urban

Khi học đại học,
tôi học ngành quản lí nhà nước

Điều đó đồng nghĩa với việc
tôi có cả đống bài luận văn phải làm

Thường thì khi sinh viên làm luận văn,
họ thường trải dài công việc đó

giống như thế này

Như các bạn cũng biết

Bắt đầu thường nhẹ nhàng một tí nhưng vẫn đảm bảo được tiến độ công việc trong tuần đầu tiên

Những ngày sau thì công việc sẽ nặng hơn chút xíu

Rồi mọi thứ cũng được hoàn tất
một cách ổn định

...

Tôi muốn làm như thế

Kế hoạch là như thế

Tôi hoàn toàn sẵn sàng

Nhưng khi thời gian làm luận văn đến

Tôi lại làm nó như thế này...

[cười]

Đấy là cách tôi thực hiện tất cả các bài luận

Nhưng rồi cũng đến lúc thực hiện
bài luận văn tốt nghiệp 90 trang

Bài luận mà đáng nhẽ ra
bạn sẽ phải dành cả năm trời để triển khai

Và với những bài viết như thế này thì cách làm bình thường của tôi không hề ổn chút nào.

Vì đây là một dự án rất quan trọng.

Vì thế nên tôi bắt đầu lập kế hoạch

Tôi dự tính nó sẽ như thế này.

Đây chính là cách mọi thứ được triển khai
trong năm tới

Bắt đầu khá nhẹ nhàng.

Và tăng tốc vào những tháng giữa.

Và mở hết tốc lực vào những tháng cuối

Chỉ như đang leo cầu thang ấy mà

Làm sao mà leo những bậc thang bé bé này có thể mệt mỏi được chứ

Chả có gì to tát cả, đúng không?

Nhưng rồi điều buồn cười lại xảy ra

Hai tháng đầu tiên đến rồi đi

Tôi vẫn chưa làm gì cả

Thế nên chúng ta có một kế hoạch sửa đổi mới

Và rồi...(cười)

Những tháng giữa cũng trôi qua
tôi vẫn chưa thể viết nổi một từ

Và rồi thế này đây

Hai tháng thành một tháng,

Rồi thành 2 tuần

Một ngày tôi thức dậy

Chỉ còn ba ngày nữa là đến deadline

Một chữ cũng chưa viết!

Thế nên tôi làm điều duy nhất mình còn có thể

Viết 90 trang giấy trong vòng 72 tiếng
Thức trắng không chỉ một mà hai đêm.

( con người thường không chịu nổi hai đêm thức trắng)

Lao qua khu kí túc xá

như chú bồ trong thước phim quay chậm
và đến nơi ngay kịp lúc hạn nộp.

Tưởng mọi thứ đã kết thúc tại đó

Nhưng một tuần sau tôi nhận được cuộc gọi

đó là từ trường học

Họ hỏi "Đây có phải Tim Urban không?"
Tôi trả lời: "Vâng"

Rồi họ nói tiếp:
"Chúng ta có vài điểu cần nói về bài luận văn tốt nghiệp của cậu"

Tôi nói: "Được thôi"

Rồi họ nói: "Đấy là bài luậ văn tuyệt nhất chúng tôi từng biết"

( cười )

Điều đó không có đâu!

Đó là một bài rất rất tệ.

Chỉ là tôi muốn tận hưởng cái khoảnh khắc
tất cả mọi người ở đây đều nghĩ:

"Chàng trai này thật xuất sắc"

Không phải như thế đâu, nó rất tệ.

Dù sao thì, hôm nay đây, tôi là một nhà văn, một blogger.

Bài blog có sức nặng nhưng vẫn bao quát.

Một vài năm trước, tôi quyết định viết về sự trì hoãn.

Cách hành xử của tôi luôn làm bối rối những người không có tính trì hoãn xung quanh

Tôi muốn giải thích cho tất cả những người không thích trì hoãn ngoài kia

điều gì đang xảy ra

trong trí óc của chúng tôi
- những kẻ thích trì hoãn và tại sao chúng tôi lại như thế

Tôi có một giả thuyết rằng não của những kẻ thích trì hoãn hoàn toàn khác so với não của những người bình thường

Để kiểm chứng được điều này,

tôi tìm đến một phòng thí nghiệm MRT

nơi cho phép tiến hành quét não tôi
và não của một người được chứng minh là không ưa trì hoãn

để tôi có thể so sánh được chúng

Và tôi có mang chúng đến đây hôm nay

Tôi muốn các bạn hay quan sát thật tỉ mỉ để xem liệu bạn có nhận ra được sự khác biệt này không

Tôi biết là nếu không phải là một chuyên gia về não bộ thì không thể thấy rõ rành rành được.

Nhưng cứ nhìn cái đã, được chứ?

Đây là não của người không thích trì hoãn

(Chữ: Người quyết định bằng lí trí)

(cười)

Còn đây là não của tôi...

(cười)

Có sự khác biệt.

Cả hai đều có Người quyết định bằng lí trí.

Nhưng trong não của người thích trì hoãn có cả Con Kỉ Ham Vui Tức Thời

Điều này có nghĩa như thế nào với những người ưa tri hoãn

Vâng, nó có nghĩa mọi chuyện đều ổn cho tới khi điều này xảy ra.

“ Đây là thời điểm hoàn hảo để ta bắt tay vào làm việc” –“Không hề”

Người Quyết Định Bằng Lí Trí đưa ra quyết định có lí để làm điều gì đó hiệu quả,

nhưng Con Khỉ thì không hề ưa kế hoạch đó một chút nào.

Vì thế mà nó giành lấy tay lái và nói:

Thôi, bây giờ ta cùng đọc hết trang Wikipedia về vụ scandal của Nancy Kerrigan/ Tonya Harding đi

vì tôi mới nhớ ra là vụ đó mới xảy ra

(cười)

và sau đó

(cười)

Rồi qua chỗ cái tủ lạnh coi có gì mới trong đó trong vòng 10 phút vừa qua không.

Sau đó, chúng ta qua cái “xoáy ốc” Youtube bắt đầu bằng video Richard Feynman bàn về nam châm

và kết thúc lâu lâu sau đó bằng việc ngồi coi bài phỏng vấn với mẹ của Justin Bieber.

[cười]

Tất cả những thứ đó tốn kha khá thời gian, thế nên chúng ta không còn thời gian để hoàn thành lịch trình công việc ngày hôm nay được. Xin lỗi nhé!

(thở dài)

Điều gì đang diễn ra ở đây vậy?

Con Khỉ Ham Vui Tức Thời có vẻ không ưa anh chàng chỉ huy cầm lái.

Nó chỉ sống tức thời, không kí ức từ quá khứ, không nhận thức được tương lai,

nó chỉ quan tâm đến hai thứ: sự nhẹ nhàng và trò vui.

Trong thế giới của loài vật thì điều đó rất hiệu quả.

Nếu bạn là một chú chó và bạn dùng toàn bộ cuộc đời không gì hơn ngoài vào những trò nhẹ nhàng và vui vẻ,
bạn có thừa thành công!

Đối với Con Khỉ, con người cũng chỉ giống như một loài động vật.

Bạn phải được ăn ngon, ngủ tốt và nhân giống cho đời con cháu.

Trong thời kì bộ lạc thì như thế cũng tốt thôi.

Nhưng nếu bạn chưa kịp nhận ra, bây giờ chúng ta không còn ở thời kì bộ lạc nữa.

Chúng ta đang sống trong thời đại văn minh cấp tiến, và Con Khỉ thì không hiểu nổi đó là cái gì.

Vì thế nên chúng ta mới phải có một người khác nữa trong não của chúng ta- Người Quyết Định Bằng Lí Trí, .

người cho ta khả năng làm được những điều mà những loài khác không thể

Chúng ta có thể đoán biết được tương lai. Chúng ta có cái nhìn cục bộ. Chúng ta có thể lập những kế hoạch lâu dài.

Anh ta muốn quan tâm đến hết những thứ đó.

Anh ta cũng muốn chúng ta làm những việc có ích ngay và luôn.

Đôi lúc làm những việc vui vẻ và dễ dàng cũng cần thiết, như ăn tối hay đi ngủ hay tận hưởng thời gian rảnh rỗi.

Vì thế nên có một khoảng giao nhau.
Đó là khi chúng đồng thuận.

Nhưng những lúc khác, việc làm những thứ khó hơn, ít dễ chịu hơn lại quan trọng hơn nhiều, vì mục đích cao cả hơn.

Đó là khi mâu thuẫn xảy ra. Đối với những người ưa trì hoãn, mâu thuẫn đó đều có kết cục giống nhau.

Họ luôn dành phần lớn thời gian vào khu vực màu cam này- phần vui vẻ, dễ dàng và hoàn toàn không có liên quan gì đến phần Việc Có Nghĩa cả.

Tôi gọi nó là Sân Chơi Hắc Ắm.

(cười)

Sân Chơi Hắc Ám là chỗ hết sức quen thuộc với tất cả những kẻ ưa trì hoãn.

Đó là nơi mà những thú tiêu khiển diễn ra khi nó đáng nhẽ không được diễn ra.

Sự vui thú bạn có được ở Sân chơi hắc ám không hề thoải mái chút nào,

vì nó không minh bạch một chút nào, bầu không khí thì sặc mùi tội lỗi, lo lắng, sợ hãi và căm ghét bản thân

- tất cả những cảm xúc mà những tay ưa trì hoàn cự phách đều hiểu được.

Vấn đề ở đây là, trong những trường hợp này, khi mà Con Khỉ nó đang cầm lái,

làm sao họ có thể vượt lên chính mình và đi đến vùng xanh ở bên đây, một nơi ít dễ chịu hơn nhưng lại là nơi những điều quan trọng diễn ra?

Well, hóa ra kẻ ưa trì hoãn luôn có một thiên thần hộ mệnh,

người luôn đứng trên cao theo dõi và chứng kiến anh ta nếm trải những khoảnh khắc tối tăm nhất-

Người đó có tên là Quái Vật Sợ Hãi.

(cười)

Quái Vật Sợ Hãi nó ngủ đông suốt,

nhưng nó luôn choàng tỉnh mỗi khi hạn cuối đã đến rất gần

hoặc chỉ khi ngửi thấy mối hiểm họa của việc bẽ mặt trước bàn dân thiên hạ hay thảm họa trong sự nghiệp hay một số hậu quả khủng khiếp khác.

Quan trọng hơn, nó chính là thứ duy nhất khiến Con Khỉ sợ.

Điều này cũng xảy đến với tôi ngay gần đây thôi, đó là vì người của TED liên lạc với tôi cách đây sáu tháng và mời tôi chủ trì một buổi nói chuyện.

Và dĩ nhiên là tôi đồng ý. Đó luôn là một giấc mơ đối với tôi

Nhưng ngay khoảnh khắc phấn chấn này, Người Quyết Định Bằng Lí Trí dường như có điều băn khoăn.

Anh ta nói: “Chúng ta có rõ là mình vừa nhận làm điều gì không?

Chúng ta có biết điều gì đang chờ trong tương lai không?

Chúng ta cần phải ngồi xuống và bắt đầu làm việc từ bây giờ.

Con Khỉ thì nói: “ Hoàn toàn đồng ý. nhưng hãy mở Google Earth

và phóng to ở chỗ thấp nhất Ấn Độ, cách mặt đất 200 feet,

kéo lên trong hai tiếng rưỡi đồng hồ cho đến khi đến chỗ cao nhất của nó, để chúng ta có hiểu về Ấn Độ hơn.

(cười)

Đó là điều ta làm vào hôm đó.

[cười]

Sáu tháng thành bốn rồi thành 2 rồi 1,

người ở TED quyết định thông báo danh sách những người diễn thuyết.

Và khi tôi vào trang web, và thấy cái mặt của chính mình đang nhìn chằm chằm vào tôi. Biết ai vừa mới choàng tỉnh không?

Và con Khỉ Sợ Hãi bắt đầu mất kiểm soát, chỉ vài giây sau, toàn bộ hệ thống trở nên hỗn loạn.

[cười]

Và Con Khỉ- hãy nhớ là nó luôn sợ Quái vật Hoảng Loạn.

Bùm, nó đã tót lên cây rồi. Và cuối cùng, cuối cùng, Người Quyết Định Lí Trí có thể cầm lái và tôi có thể bắt tay vào bài diễn thuyết.

Con Quái Vật Hoảng Sợ này giải thích cho hành động có phần điên rồ của những người ưa trì hoãn

như cách mà một số người giống tôi dành cả hai tuần liền không viết nổi câu đầu tiên cho bài luận,

và rồi thần kì thay tìm ra một chế độ làm việc không tưởng, thức cả đêm và viết liền tám trang.

Và cả toàn bộ tình huống này, với ba nhân vật này- đó chính là cơ chế hoạt động của những kẻ ưa trì hoãn.

Có vẻ không hấp dẫn lắm nhưng cuối cùng, nó vẫn có làm có tác dụng. Đây chính là điều mà tôi đã viết trên blog vài năm trước.

Khi hoàn thành nó, tôi thật sự rất ngạc nhiên vì phản ứng nhận được.

Thật sự là phải có cả nghìn cái mail đến từ tất cả mọi kiểu người trên thế giới, làm đủ mọi nghề.

Họ là y tá, nhân viên ngân hàng, họa sĩ, kĩ sư và vô vàn những sinh viên

[cười]

Tất cả bọn họ đều viết về một điều giống nhau: ”Tôi cũng có rắc rối như vậy”.

Điều khiến tôi giật mình là sự đối lập giữa giọng điệu trung dung của bài viết và sự nặng nề của những email gửi về.

Tất cả đều viết với sự tức giận mãnh liệt về những gì mà tính trì hoãn ra mà Con Khỉ kia đã gây ra cho họ.

Tôi nghĩ về điều này, và hỏi, nếu quả thật hệ thống này thực sự hoạt động, thì điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

tại sao những người này lại phải chịu cảnh tối tăm này?

Có vẻ như có hai loại trì hoãn.

Những thứ mà tôi nói ngày hôm nay, những ví dụ mà tôi nói đến, chúng đều có hạn chót.

Và khi nó có hạn thì những tác động của nó dừng lại chỉ trong một thời gian ngắn vì sự tác động của Quái Vật Hoảng Loạn.

Nhưng còn có một loại thứ hai nữa, nó xảy ra trong trường hợp không có hạn chót nào.

Vì thế nên khi bạn muốn bắt đầu khởi đầu một nghiệp như một kẻ chân ướt chân ráo,

như làm nghệ thuật, hay kinh doanh, sẽ không có deadline nào ở đây ngay lúc bắt đầu,

vì chưa có gì diễn ra cả, chỉ khi bạn đi ra ngoài đời, cống hiến để được ghi nhận, khiến cho công việc đó diễn ra.

Cũng có những điều quan trọng khác ngoài sự nghiệp của bạn cũng không hề có deadline nào,

như thăm gia đình bạn, tập thể dục, giữ gìn sức khỏe,

cải thiện mối quan hệ hay chấm dứt một mối quan hệ không đi đến đâu cả.

Bây giờ nếu như động cơ cho những người ưa trì hoãn để làm những chuyện khó nhọc này chỉ có con Quái Vật Hoảng Loạn,

đó thật sự một rắc rối.

Vì đối với những tình huống không có deadline này, con Quái Vật Hoảng Loạn này sẽ không xuất hiện.

Nó không việc gì phải tỉnh dậy, vì thế mà những hậu họa của sự trì hoãn sẽ không kiểm soát được,

nó sẽ kéo dài mãi mãi.

Và cái sự trì hoãn về lâu dài này không rõ ràng và không được quan tâm như những kiểu deadline vui vui và ngắn hạn kia.

Sự việc diễn ra trong im lặng và âm thầm.

Chính nó là khỏi nguồn cho những bất hạnh, khổ đau, tiếc nuối về lâu dài.

Và tôi nghĩ đó chính là lí do tại sao có nhiều người gửi mail cho tôi như thế
và tại sao họ lại ở trong tình trạng tồi tệ đến thế.

Không phải vì họ luôn phải chạy đua theo những dự án,

mà đó là vì sự trì hoãn luôn khiến họ trông như khán giả trong chính cuộc đời của mình vậy.

Sự tức giận đó không phải vì họ không đạt được mong muốn của mình mà nó là vì họ thậm chí chưa từng thử đuổi theo nó.

Khi đọc những lá thư này tôi chợt nhận nảy ra suy nghĩ-

tôi nghĩ không tồn tại những người không trì hoãn.

Đúng vậy, tất cả chúng ta đều là những người thích thích trì hoãn.

Bạn không hẳn là những kẻ bê bối, như một vài người trong chúng ta.

Một số bạn thậm chí còn có thể có mối quan hệ rất tốt với những deadline,

nhưng hãy nhớ: Con Khỉ luôn giở những trò tinh quái nhất khi deadline không xuất hiện.

Cuối cùng tôi muốn chỉ cho các bạn thứ này.

Tôi gọi đây là Cuốn Lịch Cuộc Đời.

Mỗi ô trong đây là một tuần trong quãng thời gian 90 năm.

Có thể là nó không được nhiều như thế này đâu, vì chũng ta đã phí hoài kha khá rồi.

Tôi nghĩ chúng ta nên nhìn một cách cẩn trọng vào tấm lịch này.

Chúng ta cần nghĩ xem mình đang trì hoãn điều gì trong cuộc sống này,

vì chúng ta ai cũng đang chần chừ làm điều gì đó.

Chúng ta cần phải cảnh giác với Con Khỉ Ham Vui Tức Thời.

Đó chính là nhiệm vụ cho tất cả chúng ta.

Và vì không còn nhiều hộp còn lại nữa, công việc đó cần được thực hiện từ ngày hôm nay.

Ừ thì, có thể không phải hôm nay, nhưng

[cười]

bạn biết đấy. Một lúc nào đấy gần thôi.

Cảm ơn.

[vỗ tay]