< Return to Video

Akty mowy: Konstatacje i performatywy - Colleen Glenney Boggs

  • 0:06 - 0:09
    Widzieliście kiedyś wielki, czerwony znak
  • 0:09 - 0:10
    "Zakaz biegania" na pływalni?
  • 0:10 - 0:13
    Na ogół zakaz jest przestrzegany.
  • 0:13 - 0:16
    Jednak, mimo że komunikat opisuje
  • 0:16 - 0:17
    zachowanie pływaków,
  • 0:17 - 0:19
    czy nie jest tak, że ludzie idą powoli,
  • 0:19 - 0:22
    bo znak zabrania im biegać?
  • 0:22 - 0:24
    Czy znak opisuje sytuację na basenie,
  • 0:24 - 0:26
    czy coś innego,
  • 0:26 - 0:28
    coś znacznie bardziej wpływowego?
  • 0:28 - 0:32
    Różnica między stwierdzeniem
    opisującym a nakazującym
  • 0:32 - 0:34
    została opracowana
  • 0:34 - 0:36
    przez brytyjskiego lingwistę,
    J.L. Austina.
  • 0:36 - 0:39
    Rozróżnia on dwa typy wypowiedzi:
  • 0:39 - 0:42
    Konstatacje i performatywy.
  • 0:42 - 0:45
    Konstatacje to zdania
    wyrażające prawdę lub fałsz,
  • 0:45 - 0:49
    a performatywy oznaczają akcję.
  • 0:49 - 0:51
    Innymi słowy, konstatacja "jest",
  • 0:51 - 0:53
    a performatywa "oddziałuje".
  • 0:53 - 0:55
    Aby ułatwić ich rozróżnienie,
  • 0:55 - 0:57
    zaczniemy od analizy konstatacji
  • 0:57 - 0:59
    w parku przed basenem.
  • 0:59 - 1:02
    Pierwszy znak mówi:
  • 1:02 - 1:04
    "Park czynny do 18".
  • 1:04 - 1:06
    Po upewnieniu się u pracownika parku,
  • 1:06 - 1:09
    że rzeczywiście zamykają o 18,
  • 1:09 - 1:10
    możemy potwierdzić,
  • 1:10 - 1:12
    że jest to prawdziwa konstatacja.
  • 1:12 - 1:14
    Nieopodal na ławce siedzi mężczyzna
  • 1:14 - 1:16
    z gazetą, której nagłówek głosi:
  • 1:16 - 1:17
    "Okres upałów!".
  • 1:17 - 1:19
    Jednak niebo jest pochmurne
  • 1:19 - 1:21
    i jest dość chłodno.
  • 1:21 - 1:23
    Nagłówek jest fałszywą konstatacją,
  • 1:23 - 1:25
    bo okazał się nieprawdą.
  • 1:25 - 1:27
    Zanim zacznie padać
  • 1:27 - 1:29
    wyrzućmy puszkę lemoniady do kosza
  • 1:29 - 1:31
    z napisem "Recykling".
  • 1:31 - 1:32
    To już performatywa.
  • 1:32 - 1:34
    Performatywy to zdania,
  • 1:34 - 1:36
    które mają pobudzać do działania.
  • 1:36 - 1:38
    Zamiast przekazywać wiadomość,
  • 1:38 - 1:41
    oddziałują na świat, coś robią.
  • 1:41 - 1:43
    W tym wypadku napis "Recykling"
  • 1:43 - 1:45
    nakłania do wyrzucania śmieci
  • 1:45 - 1:47
    do odpowiednich pojemników.
  • 1:47 - 1:49
    Słowa nie tylko inicjują działanie,
  • 1:49 - 1:52
    ale czasem same są czynami.
  • 1:52 - 1:54
    Wówczas nazywamy je aktami mowy.
  • 1:54 - 1:57
    Obejmują one między innymi:
  • 1:57 - 1:58
    rozkazy,
  • 1:58 - 1:58
    obietnice,
  • 1:58 - 1:59
    przeprosiny,
  • 1:59 - 2:00
    ostrzeżenia,
  • 2:00 - 2:01
    wydawanie wyroków,
  • 2:01 - 2:02
    chrzczenie,
  • 2:02 - 2:04
    a nawet udzielanie ślubu.
  • 2:04 - 2:06
    Rzućcie okiem na ślub przy altance.
  • 2:06 - 2:09
    Para wypowiada przysięgę "Ślubuję",
  • 2:09 - 2:11
    która jest aktem mowy.
  • 2:11 - 2:14
    Ich słowa rozpoczynają związek małżeński.
  • 2:14 - 2:16
    "Ślubuję" stało się czynem
  • 2:16 - 2:18
    i znacznie zmieniło ich życie.
  • 2:18 - 2:20
    Jednak performatywy zależą od kontekstu
  • 2:20 - 2:21
    i sposobu odbioru,
  • 2:21 - 2:24
    czyli tzw. warunków powodzenia.
  • 2:24 - 2:26
    Wyobraźcie sobie,
    że na ślubie pojawia się burmistrz
  • 2:26 - 2:28
    i ogłasza: "Na mocy moich uprawnień
  • 2:28 - 2:29
    jako burmistrza miasta,
  • 2:29 - 2:32
    nadaję tej altance imię
    'Pizzeria Burmistrza'".
  • 2:32 - 2:34
    Jego słowa byłyby aktem mowy
  • 2:34 - 2:36
    nazywającym altankę.
  • 2:36 - 2:38
    A że jest burmistrzem,
  • 2:38 - 2:40
    odtąd altanka nosiłaby nowe imię.
  • 2:40 - 2:41
    Jeśli jednak ktoś bez uprawnień,
  • 2:41 - 2:43
    zwykły przechodzień
  • 2:43 - 2:46
    zechciałby ochrzcić altankę
    po swoim kocie,
  • 2:46 - 2:48
    nazwa raczej by się nie przyjęła.
  • 2:48 - 2:51
    Warunki powodzenia to zasady,
  • 2:51 - 2:53
    dzięki którym performatywy
    wciela się w życie.
  • 2:53 - 2:55
    Mają one swoją logikę.
  • 2:55 - 2:57
    Performatywa powinna mieć znaczenie,
  • 2:57 - 2:58
    powinna być zrozumiana,
  • 2:58 - 2:59
    jasna,
  • 2:59 - 3:01
    i możliwa do zrealizowania.
  • 3:01 - 3:04
    Jeśli powyższe warunki
    nie zostaną spełnione,
  • 3:04 - 3:07
    performatywa nie może określać działania.
  • 3:07 - 3:10
    Jednak fakt,
    że performatywa spełnia warunki
  • 3:10 - 3:11
    i jest jasno zdefiniowana
  • 3:11 - 3:14
    nie oznacza, że będzie przestrzegana.
  • 3:14 - 3:16
    Na basenie grupa rozwydrzonych nastolatków
  • 3:16 - 3:17
    ściga się do trampoliny.
  • 3:17 - 3:20
    Zakaz biegania nie ma dla nich znaczenia
  • 3:20 - 3:22
    i będą musieli ponieść konsekwencje
  • 3:22 - 3:24
    złamania zasady.
  • 3:24 - 3:28
    Możliwe, że sami posłużą się aktami mowy,
  • 3:28 - 3:29
    np. przeproszą ratownika
  • 3:29 - 3:31
    i obiecają, że to się już nigdy
    nie powtórzy.
  • 3:31 - 3:32
    Być może ratownik odpowie
  • 3:32 - 3:34
    kolejną performatywą,
  • 3:34 - 3:36
    zakazując im wstępu na basen
  • 3:36 - 3:37
    do końca dnia.
  • 3:37 - 3:39
    W końcu muszą się nauczyć,
  • 3:39 - 3:42
    że trzeba szanować moc słowa.
Title:
Akty mowy: Konstatacje i performatywy - Colleen Glenney Boggs
Description:

Pełna lekcja pod adresem: http://ed.ted.com/lessons/speech-acts-constative-and-performative-colleen-glenney-boggs

Kiedy słowa są tylko słowami, a kiedy zmuszają do działania? Lingwista J.L. Austin podzielił słowa na dwie kategorię: konstatacje (opisujące sytuację) i perfomatywy (inicjujące czynności). Dla przykładu, czy znak „Zakaz biegania" odzwierciedla twój sposób chodzenia, czy też powstrzymujesz się od biegania, bo tak nakazuje napis? Colleen Glenney Boggs opisuje, jak owe kategoryzacje dają moc słowom i, ostatecznie, czynom.

Lekcja: Colleen Glenney Boggs, animacja: Lou Webb.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:58

  • Rysia Wand

    Finished review. Awaiting translator's input.
    =========================================================================================== Odpowiedzieć najlepiej przez komentarze przy tłumaczeniu http://www.amara.org/en/videos/0shz1jHHDavA/pl/605243/?tab=comments. Jeśli odpowiadasz przez Amarę, podaj w temacie tytuł i nazwisko prelegenta, inaczej trudno mi znaleźć, o której prelekcji mowa. =========================================================================================== Poskracałam, co się dało (http://translations.ted.org/wiki/Compressing_subtitles) i wprowadziłam łamanie linijek (http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines).
    =========================================================================================== W razie potrzeby możemy też przedyskutować wprowadzone przeze mnie zmiany i wprowadzić inne wersje. Jeśli jeszcze Cię tam nie ma, zapraszam też do dołączenia do facebookowej grupy dla polskich tłumaczy pracujących w Otwartym Projekcie Tłumaczeń - https://www.facebook.com/groups/OTPPolska
    ​

    ================================================================================
    Zwroty grzecznościowe.

    ​​
    w korespondencji piszemy z wielkiej litery (Wy, Państwo, Ty). W napisach nie: wy, państwo, ty.
    ​

    ================================================================================
    Interpunkcja.

    W pisowni amerykańskiej inne znaki interpunkcyjne są po lewej stronie cudzysłowu ("This is an example."). W języku polskim umieszcza się je po prawej stronie ("To jest przykład".). Patrz: http://translations.ted.org/wiki/Częste_błędy_i_jak_ich_unikać.

    ++++++++Cudzysłów i znak zapytania

    ++++++++1. Jeżeli znak zapytania odnosi się do całego zdania, znak zapytania stawia się za cudzysłowem. Przykład: Czy można jeszcze wątpić, że „nihil novi”?
    ++++++++2. Jeżeli znak zapytania należy do frazy zamkniętej cudzysłowami, znak zapytania stawia się przed cudzysłowem. Jeżeli bezpośrednio następuje koniec zdania, stawia się jeszcze kropkę. W tym przykładzie zbiegają się 3 znaki: znak zapytania, cudzysłów zamykający i kropka. Przykład: Kandydat na posła potrafił tylko powtarzać za Gierkiem „Pomożecie?”. ++++++ Pauza / półpauza / dywiz http://pl.wikipedia.org/wiki/Pauza_%28znak_typograficzny%29 ​

    ================================================================================
    Cudzysłowy.

    W napisach należy używać cudzysłowów prostych (""), nie drukarskich („”), ponieważ drukarskie mogą nie wyświetlać się w niektórych odtwarzaczach. W opisie już cudzysłowy drukarskie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Cudzys%C5%82%C3%B3w

    ================================================================================
    Niewłaściwe łamanie/kończenie linijek/napisów.

    Na końcu napisu/linijki należy zostawiać w razie możliwości językową "całość". To stosunkowo istotna kwestia. Czasami ostatnie słowo lub wyrażenie trzeba przenieść do napisu następnego, żeby umożliwić zakończenie napisu na językową całość - nawet jeśli odpowiednik w oryginale jest na końcu danego napisu.

    Przykłady:

    ++++++++++1. "Tak więc zacznę od tego, że jeśli" – trzeba zakończyć po "tego,"; w następnym napisie byłoby zdanie podrzędne.

    ++++++++++2. W zdaniu „Można nawet symulować te zachowania w przeglądarce” nie można rozbić „te” i „zachowania”. Nie należy zostawiać na końcu linijki przyimków (w, po, z, o), zaimków względnych (który, że, gdy, gdzie).

    ++++++++++Wyjątkiem jest sytuacja, w której napisy muszą być bardzo zsynchronizowane z tym, co się dzieje na ekranie - na przykład ostatnie słowo odnosi się do jakiejś zmiany w pokazywanej właśnie animacji.

    Więcej informacji w poradniku pod adresem http://translations.ted.org/wiki/How_to_break_lines

    ================================================================================

    Niepotrzebne dzielenie/ łączenie linijek.

    Nie trzeba dzielić linijki, jeśli bez trudu mieści się w limicie 42 znaków, ani łączyć linijek, jeśli mieszczą się w limicie czasowym. Tworząc dwie linijki tekstu przesłaniasz więcej ekranu, więc jeśli można, trzeba tego unikać.

  • Retired user

    Dziękuję za poprawki. Uwagi zanotowałam i będę się stosować.
    Zauważyłam, że złączyła Pani kilka linijek, które w oryginalnym tekście były rozbite, np.:
    3:24 - 3:28
    Możliwe, że sami posłużą się aktami mowy,
    Dotąd myślałam, że muszę trzymać się szablonu jaki otwiera mi się przy tworzeniu napisu. Dobrze jednak wiedzieć, że mogę go dostosowywać do tłumaczenia. Będę się starać!
    Akceptuję wszystkie zmiany. Dziękuję.

  • Krystian Aparta

    Nie należy stosować zwrotu do publiczności w rodzaju męskim. Widzowie mogą być dowolnej płci. Można stosować liczbę mnogą lub formy „bezpłciowe”. Przykład: „Widziałeś kiedyś wielki, czerwony znak” --> „Widzieliście kiedyś wielki, czerwony znak”. ///////////////////////////////////////////////// Poprawiłem kilka literówek, które wychwyciłby moduł sprawdzania pisowni w przeglądarce i usunąłem kilka niepotrzebnych przecinków. Naprawiłem też czas wyświetlania napisów. /////////////////////////////////////////////////////// W napisach używamy cudzysłowów komputerowych (""), ale w opisie i tytule już drukarskich („”).

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.