< Return to Video

Evrenin bir merkezi var mı? - Marjee Chmiel ve Trevor Owens

  • 0:14 - 0:17
    Evrenin merkezinde ne var?
  • 0:17 - 0:19
    Bu, insanların yüzyıllardır
  • 0:19 - 0:21
    cevabını merak ettiği bir soru.
  • 0:21 - 0:23
    Bu sorunun cevabına giden
  • 0:23 - 0:24
    yolculuk ise garip.
  • 0:24 - 0:27
    Bu sorunun cevabını
    milattan önce 3. yüzyılda
  • 0:27 - 0:29
    Yunanistan'da öğrenmek isteseydiniz
  • 0:29 - 0:30
    gece gökyüzüne bakıp
  • 0:30 - 0:32
    gördüklerinize itimat edebilirdiniz.
  • 0:32 - 0:34
    O zaman herkesin akıl danıştığı o adam,
  • 0:34 - 0:36
    yani Aristoteles de böyle yaptı.
  • 0:36 - 0:38
    ''Dünya'dan gökyüzüne bakabildiğimize göre
  • 0:38 - 0:40
    merkez Dünya olmalı.'' diye düşündü.
  • 0:40 - 0:42
    Ona göre Dünya'nın katmanı,
  • 0:42 - 0:43
    dört elementten oluşuyordu:
  • 0:43 - 0:44
    Toprak,
  • 0:44 - 0:45
    su,
  • 0:45 - 0:45
    hava
  • 0:45 - 0:46
    ve ateş.
  • 0:46 - 0:48
    Bu elementler, iç içe geçmiş
  • 0:48 - 0:51
    kristal katmanlar arasında
    hareket ediyordu.
  • 0:51 - 0:53
    Her başıboş yıldız, yani gezegenin
  • 0:53 - 0:55
    kendi kristal katmanı vardı.
  • 0:55 - 0:58
    Evrenin geri kalanı ve yıldızlar ise
  • 0:58 - 1:00
    son kristal katmandaydı.
  • 1:00 - 1:02
    Gökyüzünün zamanla değişimini izlerseniz
  • 1:02 - 1:04
    bu fikrin, gözlemlediğiniz hareketi
  • 1:04 - 1:06
    açıkladığını görebilirsiniz.
  • 1:06 - 1:09
    Yüzyıllarca Avrupa ve İslam dünyası,
  • 1:09 - 1:11
    evreni bu gözle gördü.
  • 1:11 - 1:14
    Lakin 1543'te Kopernik adında bir adam
  • 1:14 - 1:16
    farklı bir model öne sürdü.
  • 1:16 - 1:18
    Ona göre evrenin merkezi
  • 1:18 - 1:20
    Güneş idi.
  • 1:20 - 1:22
    Bu fazlasıyla yeni fikri benimsemek
  • 1:22 - 1:23
    birçok insan için zordu.
  • 1:23 - 1:25
    Sonuçta Aristo'nun görüşü
  • 1:25 - 1:27
    gördükleri kadarıyla mantıklıydı.
  • 1:27 - 1:29
    Hem insanların gururunu da okşuyordu.
  • 1:29 - 1:31
    Ama ardarda yapılan keşifler
  • 1:31 - 1:34
    güneş merkezli modeli
    göz ardı etmeyi zorlaştırdı.
  • 1:35 - 1:37
    Önce Johannes Kepler, yörüngelerin
  • 1:37 - 1:40
    kusursuz çember veya katmanlar
    olmadığını söyledi.
  • 1:40 - 1:41
    Sonrasında da Galileo'nun teleskobu
  • 1:41 - 1:44
    Jüpiter'in uydularının, Jüpiter'in
    etrafında döndüğünü;
  • 1:44 - 1:46
    Dünya'ya ise hiç aldırmadığını gördü.
  • 1:46 - 1:49
    Daha sonra Newton, tüm cisimlerin
    birbirini çektiğini kanıtlayarak
  • 1:49 - 1:52
    evrensel kütleçekim yasasını ortaya attı.
  • 1:52 - 1:55
    Sonunda, evrenin merkezi olduğumuz
  • 1:55 - 1:57
    fikrinden vazgeçmek zorunda kaldık.
  • 1:57 - 2:00
    Kopernik'ten kısa bir süre sonra, 1580'de
  • 2:00 - 2:02
    İtalyan bir keşiş olan Giardano Bruno
  • 2:02 - 2:04
    yıldızların, büyük ihtimalle
  • 2:04 - 2:06
    kendi gezegenleri olan güneşler olduğunu;
  • 2:06 - 2:09
    evrenin ise sonsuz olduğunu ileri sürdü.
  • 2:09 - 2:11
    Bu fikrin sonu iyi olmadı.
  • 2:11 - 2:15
    Bruno bu görüşünden dolayı
    kazığa bağlanarak yakıldı.
  • 2:15 - 2:17
    Yüzyıllar sonra filozof Rene Descartes
  • 2:17 - 2:20
    evrenin, burgaç adını verdiği,
  • 2:20 - 2:22
    bir dizi girdaptan oluştuğunu
  • 2:22 - 2:25
    ve her yıldızın da bir girdabın
    merkezinde olduğunu öne sürdü.
  • 2:25 - 2:28
    Zamanla, evrende Aristo'nun düşündüğünden
  • 2:28 - 2:30
    çok daha fazla yıldız olduğunu fark ettik.
  • 2:30 - 2:32
    William Herschel gibi astronomistler
  • 2:32 - 2:35
    daha gelişmiş teleskoplar yaptıkça
  • 2:35 - 2:38
    Güneş'imizin, Samanyolu'ndaki
    birçok yıldızdan biri olduğu
  • 2:38 - 2:40
    ortaya çıktı.
  • 2:40 - 2:42
    Gece gökte gördüğümüz
    dumanımsı şeyler var ya?
  • 2:42 - 2:44
    Onlar da tıpkı Samanyolu'muz gibi
  • 2:44 - 2:46
    uçsuz bucaksız galaksiler.
  • 2:46 - 2:50
    Belki de evrenin merkezine
    düşündüğümüzden de uzağız.
  • 2:50 - 2:53
    1920'lerde, bulutsuları
    inceleyen astronomistler
  • 2:53 - 2:56
    bulutsuların nasıl hareket ettiğini
    öğrenmek istedi.
  • 2:56 - 2:57
    Doppler etkisini baz alarak
  • 2:57 - 2:59
    bize yaklaşan cisimlerin maviye;
  • 2:59 - 3:00
    bizden uzaklaşanların da kırmızıya
  • 3:00 - 3:03
    kaydığını görmeyi beklediler.
  • 3:03 - 3:05
    Ama kırmızıdan başka bir şey göremediler.
  • 3:05 - 3:08
    Her şey bizden hızlıca uzaklaşıyordu.
  • 3:08 - 3:11
    Bu gözlem, Büyük Patlama dediğimiz teoriyi
  • 3:11 - 3:14
    destekleyen kanıtlardan biri.
  • 3:14 - 3:15
    Bu teoriye göre
  • 3:15 - 3:16
    evrendeki tüm maddeler
  • 3:16 - 3:20
    bir zamanlar tek ve sonsuz
    yoğunlukta bir parçacıktı.
  • 3:20 - 3:22
    Bir bakıma, evrendeki yerimiz
  • 3:22 - 3:24
    bir zamanlar merkezdeydi.
  • 3:24 - 3:27
    Ancak bu teori, 'merkezde olma'
    olayını saf dışı ediyor
  • 3:27 - 3:30
    çünkü sonsuz bir evrenin merkezi olamaz .
  • 3:30 - 3:33
    Büyük Patlama sadece
    uzayda olan bir patlama değildi;
  • 3:33 - 3:36
    aynı zamanda uzayın patlamasıydı.
  • 3:36 - 3:38
    Her yeni keşif, evren konusundaki
  • 3:38 - 3:41
    gözlem gücümüzün sınırlı olduğunu;
  • 3:41 - 3:43
    düşünce ve hayal gücümüzün ise
  • 3:43 - 3:45
    sınırsız olduğunu gösteriyor.
  • 3:45 - 3:48
    Bugün bildiğimizi sandığımız şeyler
    yarın değişebilir.
  • 3:48 - 3:50
    Az önce bahsettiğimiz düşünürler gibi
  • 3:50 - 3:52
    bazen en akıl almayacak tahminlerimiz,
  • 3:52 - 3:55
    bizi şaşılacak ve mahcup edecek cevaplara
  • 3:55 - 3:59
    hatta daha da karmaşık sorulara
    sevk edebilir.
Title:
Evrenin bir merkezi var mı? - Marjee Chmiel ve Trevor Owens
Speaker:
Marjee Chmiel and Trevor Owens
Description:

Dünya'nın; Güneş Sistemi'nin, Samanyolu'nun ya da evrenin merkezi olmadığının anlaşıldığı yolculuk uzun bir yolculuk oldu. Aristoteles'ten Bruno'ya bir sürü düşünür bu soruyla binlerce yıl boğuştu. Peki ama eğer evrenin merkezinde biz yoksak ne var? Marjee Chmiel ve Trevor Owens bu (büyük) düzenin neresinde durduğumuzu tartışıyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:14

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.