GÖRSEL ESTETİK - Ünite 1 Konu Anlatımı 1

Estetik ve güzellik kavramları iç içe kullanılan kavramlardır.

Estetik, sanat, güzel ve güzellik kavramları her dönem

farklı kelimelerle ifade edilmesine karşın,

gündelik dilin içinde kullanılan dinamik kavramlardır.:

Antik Çağ estetik düşüncesini oluşturan düşünürler

Platon, Aristoteles, Plotinus’un sanat ve güzel üzerine düşünceleri,

mimesis yani taklit, yansıtma olarak

sanat düşüncesi ekseninde anlatmaları

eylem ve ifade aracı olarak sanatı farklı açılardan konu etmeleridir.

Bu anlamda sanat sadece estetiğin değil

aynı zamanda etiğin konusu içinde de yer almaktadır.

Platon’un sanat anlayışı, estetik olmaktan çok, etik nitelikler taşımaktadır.

Sanatçının ortaya koyduğu eser yolu ile ilettiği bilgi önemlidir.

Sanatı mimesis olarak ele alan Platon,

sanat eseri yoluyla insanın bilgilenmekten çok,

gerçek bilgiden uzaklaşacağını söyler.

Sanatçının yaptığı, taklidin taklidini üretmektir,

böylece insanı idealar dünyasından uzaklaştırırken

yarattığı esrime ile kendine daha çok bağlar.

Aristoteles’in son yazdığı kitap olarak değerlendirilen eseri

Poetika’da sanat, sanatçı ve estetik üzerine düşünceleri yer alır.

Şiir ve dram sanatlarını konu edinen Poetika,

genel olarak sanat düşüncesi üzerinedir.

Bir eserin ne kadar süre ve uzunluğa sahip olması,

anlatım biçimi olarak kullanılacak ölçü, simetri-asimetri,

teknik araçlar, dekor, hikâyenin anlatımı,

komedya-tragedya gibi birçok başlık altında

sanat eserinin yaratılma sürecinde

estetik bir form olarak ilkelerini ele alır.

Plotinus felsefesi Bir, Nous yani akıl-zekâ,

Ruh yani Evren ve Dünya Ruhu

ve Madde biçiminde sıralanır.

Her şey Bir’den türüm eder.

Madde ışıması en az olandır.

Sanat, maddeye kazandırılmış form yani ruhtur.

Bu yolla madde estetik bir görünüş, akıl yoluyla güzellik kazanır.

Immanuel Kant, hemen her konuda eser veren

modern mantık ve felsefenin ilk akla gelen Alman düşünürüdür.

Sanattaki güzeli diğer alanlardan ayırarak

ereksiz-ereklilik diye ifade eden Kant,

sanatı etiğin nedenselliğinden ve doğanın zorunluluğundan ayırmıştır.

Friedrich Schiller sanatın, insanın rasyonel alanı

ile duyusal alanını bütünleştirdiğini,

bu ikisinin bütünlüğünün insanda özgürlük duygusunu

doğuracağını ve bunun da oyun içtepisi

ile gerçekleşebileceğini söyler.

Hegel sanatı insan aklının bir ürünü olarak görmüş

ve doğadaki güzelden üstün tutmuştur.

Hegel, sanatı sembolik, klasik ve

romantik olmak üzere üç dönem altında inceler.

Sembolik dönemin sanatı mimaridir,

klasik dönem heykelle, romantik dönem ise

resim, müzik, şiir ile ifade edilir.

Marx, sanatı toplumsal yaşamın dönüştürücü

ögelerinden biri olarak değerlendirmiştir.

Altyapı ve üstyapı kuramı ile kültür

ve sanata dair alanların ekonomik ilişkilerin

yansıması olduğunu, altyapı da eşitlik sağlanmadığı sürece

üstyapı kurumlarının gerçek işleyişine kavuşamayacağını söyler.

Benedetto Croce, estetiği genel bir dilbilim olarak kavrar;

çünkü böyle bir dilbilimin içine, ona göre,

her türlü ifade gücü olan medya, insanın kurduğu

sembollerin tüm formları ve genellikle

dil dediğimiz “paradigma” girer.

“Adorno’da sanat yapıtı, estetik obje,

gerçeklik koşullarının ve kategorilerinin dışında

bir ‘örnek’ görünüş varlığıdır.

Estetik Süje/Özne Estetik süje, bir estetik obje’yi algılayan,

onu kavrayan ve ondan estetik olarak hoşlanan,

ondan estetik haz duyan bilinç varlığı, ‘ben’ anlamına gelir.

Gündelik yaşamda nasıl ki, bir dili anlamak,

uzmanlık gerektiren bir konuda konuşmak

bilgi sahibi olmayı zorunlu kılıyorsa,

estetik bir obje ile yüzleşme de bir bilgi ve bilinç sorunudur.

Estetik özneyi/süjeyi belirleyen şey, onun kim olduğundan ziyade,

estetik diye tanımladığımız bir tavra sahip olması,

estetik bir tutum geliştirmiş olmasıdır.

Estetik Obje/Nesne; bir sanatkâr tarafından yaratılmış

bir sanat yapıtı olabileceği gibi, insanın yaratıcı

etkinliğinin sonucu olmayıp, tam tersine onun

verili ya da hazır bulduğu doğal bir şey,

söz gelimi bir doğa manzarası ya da

insan bedeni benzeri bir doğal ürün olabilir.

Duyusal alanımıza giren her obje bizde bir etki bırakır,

kimi zaman bu olumlu, hoş, estetik,

kimi zaman da olumsuz,

nahoş, çirkin olabilir.

Bir nesne ile kurduğumuz ilişkide bu

yargıları vermemize sebep, bizim onla

kurduğumuz bireysel ilişkilerin yansımasıdır.

Bir nesneyi salt kendi olarak görmeyi ve

bilmeyi denemek, yapılan eylemin farkında olmak,

o nesnenin karşısında bir tavır, durum almaktır.

Estetik tavır, sanat eserinin karşısında alınan bu

bilinçli olma hâlinin duyusal alandan düşünsel alana doğru

anlamlandırılması, pratik ve yarar amaçlı bakışın dışında

bir anlamı olmasını gerektirir.

Estetik Beğeni, bizim dışımızdaki herhangi bir şeyin,

bizde bıraktığı etki yoluyla yaşadığımız duygu durumudur.

Bu etkinin oluşması için illaki bir sanat eseri

ile karşı karşıya kalmak gerekmez.

Beğenilerimizin içine birçok şey katabiliriz.

Sanat kavramı kullanıldığı zaman çoğunlukla akla gelen ilk alanlar,

mimari, resim, heykel, seramik gibi plastik sanatlardır.

Bu alanların akla gelmesindeki temel etken,

sanat tarihinin çalışma alanlarını bunların oluşturuyor olmasıdır.

Mimari, plastik sanatların diğer alanlarına göre anlamını

işlev boyutuna kaydırmış gibi olsa da insanın

estetik yaşamını temelden etkileyen alanların başında gelir.

Bir yapı hangi dönemde olursa olsun, amacına ve işlevine

uygun bir mimari planla inşa edilir.

Üç ana başlık,

dinî, sivil ve askerî mimari geçmişten günümüze

mimari formların işlev ve biçim açısından.

temel ayırıcı alanlarını oluşturmuştur

Resim, plastik sanatlar ve form yaratma süreci resimle başladı.

Mağara dönemi resimlerinden günümüz resmine kadar,

insanın terk etmeden devam ettiği

sanat alanı olarak karşımıza çıkar.

Resim, imgenin yaratıldığı en önemli

kompozisyon biçimini oluşturur.

Heykel, plastik sanatların üç boyutlu görünüşünü

forma yansıtma temelinde en iyi algılanan alanı olarak söylenilebilir.

Resim sanatında iki boyutlu yüzeyde üç boyutlu anlatım

ile plastik dil kurulurken, heykel kullandığı malzeme

aracılığıyla forma üç boyutlu bir içeriği,

bir anlamda zorunlu olarak kazandırır.

Seramik, malzeme olarak insanın ilk temas ettiği plastik sanattır.

Malzemenin kolay işlenişi ve bulunması, seramiğin

yaygınlaşmasının erken kültürlerden itibaren ağırlıklı kullanılma nedenidir.

19. yüzyılın ilk yarısından itibaren çoğaltılabilir

teknik araçlarla sanat üretimi yapılmaya başlamış,

fotoğraf makinesi bu anlamda öncü rol oynamıştır.

Fotoğraf hem müthiş bir benzerlikle hem de

otomatik ve ucuz bir şekilde resim üretimine olanak sağlamıştı.

Fotoğrafla, teknik araçların egemenliğinde başlayan çoğaltılabilirlik,

sinema sanatı ile birlikte, ses, ışık, kurgu,

dramaturji, makyaj ve birçok etkenin yan yana kullanılması ile birlikte

kolektif, çok katmanlı bir yapı kazanmıştır.

Sinema, günümüz kültürel dünyasında ortaklaşa olarak

en yoğun paylaşılan sanat üretimi olarak görülmektedir.:

Antik Çağ estetik düşüncesini oluşturan düşünürler

Platon, Aristoteles, Plotinus’un sanat ve güzel üzerine düşünceleri,

mimesis yani taklit, yansıtma olarak sanat düşüncesi ekseninde anlatmaları

eylem ve ifade aracı olarak sanatı farklı açılardan konu etmeleridir.

Sanat kavramı kullanıldığı zaman çoğunlukla

akla gelen ilk alanlar, mimari, resim, heykel, seramik gibi plastik sanatlardır.

Modern sanatın gelişmesinde önemli bir neden,

fotoğrafın ortaya çıkışıydı.

Sinema, günümüz kültürel dünyasında

ortaklaşa olarak en yoğun paylaşılan sanat üretimi olarak görülmektedir.:

Sorularına yanıt arandı.

Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi

Görsel Estetik ders kitabının 1. ünitesinde yer almaktadır.