Return to Video

De geboorte van een bijnaam - John McWhorter

  • 0:07 - 0:09
    Zoals alle talen
  • 0:09 - 0:11
    is het Engels een rommeltje.
  • 0:11 - 0:13
    Je kunt "uncouth" zijn, maar niet "couth"
  • 0:13 - 0:15
    Je kunt "ruthless" zijn,
  • 0:15 - 0:16
    maar probeer maar eens te laten
  • 0:16 - 0:17
    zien dat je "ruth" hebt,
  • 0:17 - 0:19
    tenzij je getrouwd bent
  • 0:19 - 0:21
    met iemand die Ruth heet.
  • 0:21 - 0:22
    Het is niet best "unkempt" te zijn,
  • 0:22 - 0:24
    maar onmogelijk om "kempt" te zijn,
  • 0:24 - 0:27
    of "sheveled" in tegenstelling
    tot "disheveled".
  • 0:27 - 0:28
    Er is meer
  • 0:28 - 0:30
    dat net zo onlogisch is,
  • 0:30 - 0:31
    maar wat nu normaal lijkt,
  • 0:31 - 0:32
    omdat de tijd
  • 0:32 - 0:34
    de herkomst heeft weggevaagd.
  • 0:34 - 0:36
    Heb je je wel eens afgevraagd
  • 0:36 - 0:39
    waarom de bijnaam voor Edward Ned is?
  • 0:39 - 0:41
    Waar komt die N vandaan?
  • 0:41 - 0:43
    Hetzelfde met Nellie voor Ellen.
  • 0:43 - 0:45
    We zouden iemand die Ethan heet
  • 0:45 - 0:47
    ook geen Nethan noemen.
  • 0:47 - 0:51
    of onze lieveling, Maria, Nmaria noemen.
  • 0:51 - 0:52
    Als iemand dat zou doen,
  • 0:52 - 0:54
    zouden we tegen ze uitvaren of
  • 0:54 - 0:56
    ze verbergen
  • 0:56 - 0:58
    tot het bezoek verdwenen was.
  • 0:58 - 1:01
    Deze bijnamen zijn
    allemaal terug te leiden
  • 1:01 - 1:04
    tot een, zeer begrijpelijke, vergissing.
  • 1:04 - 1:07
    Het woord "nickname"
    is eigenlijk al vreemd.
  • 1:07 - 1:09
    Wat is er zo "nick" aan?
  • 1:09 - 1:11
    Het heeft niets te maken
    met een nick, toch?
  • 1:12 - 1:14
    Dat is niet heel aannemelijk.
  • 1:14 - 1:16
    In het Oud-Engels was het woord "ekename".
  • 1:16 - 1:18
    en eke betekent ook of ander.
  • 1:20 - 1:21
    "Eke" wordt nog steeds gebruikt
  • 1:21 - 1:24
    in Chaucer's Canterbury Tales,
    in een zin als:
  • 1:24 - 1:27
    "Whan Zephyrus eek with his sweete breeth"
  • 1:27 - 1:28
    wat betekent
  • 1:28 - 1:30
    "Toen Zephyr ook met zijn zoete adem".
  • 1:30 - 1:34
    Ekename betekent "ook naam"
  • 1:34 - 1:37
    Wat er gebeurde toen mensen
    "an akename" zeiden,
  • 1:37 - 1:39
    is dat het klonk alsof ze
  • 1:39 - 1:41
    "a nekename" zeiden.
  • 1:41 - 1:42
    En na een tijdje waren
  • 1:42 - 1:44
    er zoveel mensen die dat verstonden,
  • 1:44 - 1:45
    dat ze begonnen te zeggen
  • 1:45 - 1:46
    "That's my nickname"
  • 1:46 - 1:50
    in plaats van "that's my ekename".
  • 1:50 - 1:52
    Toen stond er plots een verdwaalde n voor,
  • 1:52 - 1:53
    eigenlijk een foutje,
  • 1:53 - 1:56
    maar zo was het woord voortaan.
  • 1:56 - 1:58
    Het was een beetje zoals kauwgom
  • 1:58 - 2:00
    onder je schoen
  • 2:00 - 2:01
    waar een blaadje aan blijft plakken
  • 2:01 - 2:03
    dat je de rest van je leven meedraagt,
  • 2:03 - 2:04
    tot je met die schoenen aan begraven wordt
  • 2:04 - 2:05
    en naar de hemel gaat
  • 2:05 - 2:09
    en tot in lengte van dagen
    dat blaadje bij je draagt.
  • 2:09 - 2:12
    Ekename had een n opgepikt
    en nooit meer losgelaten.
  • 2:12 - 2:14
    Hetzelfde gebeurde met meer woorden.
  • 2:14 - 2:17
    Sprekers van Oud-Engels
    sneden "otches" uit hout.
  • 2:17 - 2:19
    Maar na eeuwen te worden gevraagd
  • 2:19 - 2:22
    om "an otch" te snijden
  • 2:22 - 2:26
    ging je al gauw denken
    dat het een "notch" werd genoemd,
  • 2:26 - 2:27
    en voor je het wist, was dat ook zo.
  • 2:27 - 2:29
    In een wereld waar bijna niemand kon lezen,
  • 2:29 - 2:31
    werd wat men verstond,
  • 2:31 - 2:33
    na een tijdje,
  • 2:33 - 2:35
    ook het echte woord.
  • 2:35 - 2:37
    Zo zijn ook de Ned-achtige
    bijnamen begonnen.
  • 2:37 - 2:39
    Oud-Engels leek meer op Duits
  • 2:39 - 2:41
    dan het Engels van nu,
  • 2:41 - 2:44
    en net als in het Duits "mein",
  • 2:44 - 2:47
    was het Oud-Engels "meen".
  • 2:47 - 2:49
    Je zei "meen book",
  • 2:49 - 2:51
    of boke in Oud-Engels,
  • 2:51 - 2:52
    of "meen cat".
  • 2:52 - 2:54
    En net als tegenwoordig
  • 2:54 - 2:55
    konden we naar ons kind verwijzen
  • 2:55 - 2:56
    als mijn Dahlia,
  • 2:56 - 2:58
    of mijn Laura.
  • 2:58 - 3:01
    In Oud-Engels zouden ze zeggen "Meen Ed".
  • 3:01 - 3:02
    Dus "mein Ed",
  • 3:02 - 3:04
    "mein Ellie".
  • 3:04 - 3:06
    Je ziet al waar dit heengaat.
  • 3:06 - 3:09
    Na verloop van tijd veranderde "meen"
  • 3:09 - 3:11
    in "my" zoals we dat kennen.
  • 3:11 - 3:14
    Als mensen "Mein Ed" zeiden,
  • 3:14 - 3:17
    dan klonk dat als "My Ned".
  • 3:17 - 3:19
    Als iemand op een liefdevolle manier
  • 3:19 - 3:21
    naar Edward verwees,
  • 3:21 - 3:24
    zeiden ze Ned in plaats van Ed.
  • 3:24 - 3:26
    En zie, een bijnaam is geboren!
  • 3:26 - 3:30
    Of een "ekename"
  • 3:30 - 3:31
    Vandaar ook Nellie voor Ellen
  • 3:31 - 3:33
    en Nan voor Ann
  • 3:33 - 3:35
    en vroeger zelfs Nabby voor Abigail.
  • 3:35 - 3:39
    De bijnaam van President John Adams
    vrouw Abigail was Nabby.
  • 3:40 - 3:42
    Er zijn veel van dit soort woorden.
  • 3:42 - 3:45
    Sprekers van Oud-Engels droegen "naprons",
  • 3:45 - 3:49
    maar een "napron" klinkt als "an apron",
  • 3:49 - 3:51
    en zo werd het woord "apron" geboren,
  • 3:51 - 3:53
    dat niemand uit Beowulf zou herkennen.
  • 3:53 - 3:56
    Ook "umpires" begonnen als "numpires".
  • 3:57 - 3:59
    Als dit klinkt als iets slordigs
  • 3:59 - 4:01
    dat wij, moderne mensen,
    nooit zouden doen,
  • 4:01 - 4:03
    denk dan eens aan iets wat je vaak hoort
  • 4:03 - 4:04
    en waarschijnlijk zegt.
  • 4:04 - 4:06
    "A whole nother"
  • 4:06 - 4:08
    Wat is "nother"?
  • 4:08 - 4:10
    We kennen natuurlijk het woord "another",
  • 4:10 - 4:14
    en dat is samengesteld
    uit "an" en "other",
  • 4:14 - 4:15
    dachten we althans.
  • 4:15 - 4:17
    Als we echter "whole"
    in het midden zetten,
  • 4:17 - 4:19
    zeggen we niet "a whole other",
  • 4:19 - 4:22
    we knippen die n af bij "an"
  • 4:22 - 4:23
    en plakken het aan "other"
  • 4:23 - 4:26
    en maken een heel nieuw woord, "nother".
  • 4:26 - 4:28
    Heel lang was er niemand
  • 4:28 - 4:30
    die dit soort dingen opschreef
  • 4:30 - 4:31
    of ze in een woordenboek zette.
  • 4:31 - 4:33
    Dat komt omdat schrijven
  • 4:33 - 4:36
    nu veel gebruikelijker is
    dan 1.000 jaar geleden.
  • 4:36 - 4:37
    Dus, als je een raar woord ziet,
  • 4:37 - 4:39
    onthoud dan dat er vast
  • 4:39 - 4:41
    "a whole nother" verhaal
    achter schuilgaat.
Title:
De geboorte van een bijnaam - John McWhorter
Description:

Bekijk de hele les op: http://ed.ted.com/lessons/birth-of-a-nickname-john-mcwhorter

Waar komen bijnamen vandaan? Waarom zeggen we Nellie tegen Ellen en Ned tegen Edward? Het is eigenlijk een groot misverstand dat dateert uit de tijd van het begin van het Engels, een misverstand waar ook het woord "nickname" vandaan komt. John McWhorter legt de toevallige evolutie uit van een aantal bekende gevallen.

Les van John McWhorter, animatie van Lippy.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:57

  • Els De Keyser

    Hallo Miranda,

    Kan je bij de voorbeelden in het begin proberen om Nederlandse equivalenten te vinden? Uncouth - couth lukt bijvoorbeeld perfect met onbehouwen - behouwen.

    Nogal wat zinnen zijn te lang voor de toegemeten tijd. In dit filmpje wordt uitgelegd waarom dat belangrijk is en hoe je dat kan opvolgen.

    Kan je je vertaling nog eens nalezen en aanpassen?

    Els

  • Miranda Schuchhard

    Hoi Els, ik zit toch nog even te stoeien met die woorden in het begin, maar kom er niet uit.

    Ik kan voor ruthless, disheveled en unkempt geen alternatieven verzinnen. Alle Nederlandse alternatieven die ik vind kunnen ook zonder on- of welk ander voorvoegsel bestaan (ongemanierd, onhandig, ongenadig, onverzorgd, onbarmhartig, onbuigzaam). Misschien zie ik iets heel voor de hand liggends over het hoofd.

    Ik ga er nog even verder op broeden (en ga sowieso nog even naar de lengte kijken), maar anders laat ik ze toch in het Engels staan, want half Nederlands, half Engels is ook vreemd.

    Groet
    Miranda

  • Els De Keyser

    Bedankt, Miranda.

    Ik heb een paar kleine wijzigingen gedaan. Ik hoor het wel mocht je het er niet mee eens zijn.

    Els

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.