Dlaczego ludzie wstępują do sekt? - Janja Lalich

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/why-do-people-join-cults-janja-lalich

Dzisiaj na świecie istnieją tysiące sekt. Ogólnie rzecz biorąc, sekta to grupa lub ruch wspólnie poświęcający się skrajnej ideologii, którą zwykle uosabia charyzmatyczny przywódca. Co dokładnie odróżnia sekty od innych grup
i dlaczego ludzie się do nich przyłączają? Janja Lalich opisuje, jak sekty rekrutują członków i nimi manipulują.

Lekcja: Janja Lalich, animacja: Globizco.

Kiedy wielebny Jim Jones
założył w 1995 roku Świątynię Ludu,

niewielu było w stanie
wyobrazić sobie jej przerażający koniec.

Ten postępowy ruch religijny
był coraz popularniejszy i zyskał wsparcie

części najbardziej znaczących
polityków w San Francisco.

Ale w 1977 roku, w związku z doniesieniami
dotyczącymi prania mózgu i wykorzystywań,

Jones przeniósł się
wraz z setkami członków

i założył komunę Jonestown w Gujanie.

Ogłoszona utopijnym rajem kolonia
bardziej przypomniała obóz więzienny,

a kiedy wysłannicy Kongresu przybyli,
aby zbadać panujące tam warunki,

Jones uruchomił swój plan ostateczny.

18 listopada 1978 roku
909 mężczyzn, kobiet i dzieci zmarło

po tym, jak zmuszono ich do wypicia
zatrutego napoju Flavor Aid.

Ta makabryczna scena
utrwaliła się w języku angielskim

jako idiom określający myślenie
ciasne i podobne do sekciarskiego,

który dosłownie brzmi
"napili się oranżady".

Dziś na świecie istnieje tysiące sekt.

Są dwie rzeczy,
które trzeba o nich wiedzieć.

Po pierwsze nie wszystkie sekty
są związane z religią.

Niektóre mają podstawy polityczne,

terapeutyczne,

skupiają się na samodoskonaleniu

czy innych sprawach.

Z drugiej strony

nie wszystkie nowe religie
określa się mianem sekt.

Co dokładnie definiuje
współczesne pojmowanie sekt

i dlaczego zyskują one nowych członków?

Ogólnie rzecz biorąc, sekta to grupa

wspólnie poświęcająca się
na rzecz zwykle skrajnej ideologii,

z reguły propagowanej przez
charyzmatycznego przywódcę.

Choć tylko niektóre zagrażają życiu,
jak Jonestown czy Wrota Niebios,

sekta, której członkowie popełnili
zbiorowe samobójstwo w 1997 roku,

wiele sekt ma wspólne
cechy charakterystyczne.

Typowa sekta wymaga
dużego poświęcenia od swoich członków

i zachowuje ścisłą hierarchię,

oddzielając niczego niepodejrzewających
zwolenników i rekrutów

od wewnętrznych zasad funkcjonowania.

Sekty twierdzą, że dają odpowiedzi
na najważniejsze pytania dotyczące życia

poprzez swoją doktrynę

oraz wymagają narzucanej
recepty na zmianę,

która czyni prawdziwych
wyznawców z nowych członków.

Co najważniejsze, sekta korzysta zarówno
z formalnych, jak i nieformalnych systemów

wpływu i kontroli, aby zapewnić
posłuszeństwo członków.

Nie ma tam miejsca na wewnętrzne spory
czy zewnętrzne kontrole.

Można się zastanawiać,
dlaczego część z tego opisu

pasuje też do powszechnych religii.

Słowo "cultus" pierwotnie opisywało ludzi,

którzy oddawali cześć niektórym bogom,

odprawiając rytuały
i utrzymując świątynie.

Z czasem słowo to zaczęło określać
zbytnie oddanie religijne.

Wiele religii ma swoje źródła w sektach,

wraz z rozwojem jednak
zespoliły się one ze społeczeństwem.

Współczesna sekta separuje
swoich członków od reszty świata.

Zamiast służyć radą,
aby pomóc członkom lepiej żyć,

sekta próbuje przejąć całkowitą kontrolę

nad życiem osobistym,
relacjami rodzinnymi,

finansami i miejscem zamieszkania.

Sekty żądają posłuszeństwa
wobec przywódców, którzy są ludźmi,

najczęściej bardzo przekonującymi,

mającymi cechy despotyczne i narcystyczne.

Motywują ich pieniądze, seks,
władza lub wszystko razem.

Przywódca sekty wykorzystuje
charyzmę osobistą, by przyciągać chętnych,

ale dalsze rozpowszechnienie kultu
przypomina piramidę finansową,

w której starsi członkowie
rekrutują nowicjuszy.

Sekty zręcznie dobierają
potencjalnych członków,

często skupiając się
na nowoprzybyłych w dany region

albo osobach doświadczonych
osobistą stratą lub zawodową porażką.

Samotność i pragnienie znalezienia sensu

sprawiają, że stajemy się podatni na wpływ
przyjaznych ludzi oferujących wspólnotę.

Proces rekrutacji może być subtelny.

Czasem nawiązanie bliższej relacji
trwa wiele miesięcy.

Ponad dwie trzecie członków
sekt jest rekrutowane przez przyjaciół,

innych członków rodziny

lub współpracowników,

których zaproszenia trudniej odrzucić.

Po dostaniu się do sekty członkowie
poddawani są różnym formom indoktrynacji.

Niektóre wykorzystują naturalne skłonności
do kopiowania zachowań społecznych

i wykonywania rozkazów.

Inne metody mogą być bardziej dogłębne

i wykorzystywać przymusową perswazję,

w tym wymuszenie poczucia
winy, wstydu i strachu.

Często członkowie
dobrowolnie pozostają w sekcie,

chcąc poczuć przynależność do grupy
i uzyskać obiecane nagrody.

Środowisko sekt odwodzi
od myślenia krytycznego,

co sprawia, że trudno wyrazić wątpliwości,

gdy wszyscy wokół
wykazują wiarę absolutną.

Skutkiem jest konflikt wewnętrzny,
inaczej dysonans poznawczy,

który sprawia, że pozostajemy w pułapce,

bo każdy kompromis sprawia,
że trudniej przyznać, że nas oszukano.

Choć większość sekt nie doprowadza
swoich członków do śmierci,

i tak mogą one wyrządzić szkodę.

Odmawiając podstawowych wolności
myśli, mowy i prawa do zgromadzeń,

sekty hamują rozwój psychiczny
i emocjonalny swoich członków,

co jest zwłaszcza problemem dla dzieci,

pozbawionych normalnych
czynności i przełomów rozwojowych.

Wielu członków sekt
w końcu z nich odchodzi,

czy to dzięki własnemu uświadomieniu,

pomocy rodziny i przyjaciół,

czy też, gdy sekta rozpada się
przez naciski zewnętrzne i skandale.

Wiele sekt trudno zidentyfikować,

a przekonania niektórych,
jakkolwiek dziwne,

chroni wolność wyznania.

Jeśli ich praktyki wiążą się z dręczeniem,

groźbami,

nielegalnymi działaniami

lub wykorzystywaniem,

może wkroczyć prawo.

Ceną za wiarę nie powinna być
rodzina czy przyjaciele,

a jeśli ktoś każe wam poświęcić relacje

lub moralność dla wyższego dobra,

najprawdopodobniej robi to,
aby wykorzystać was do własnych celów.