Dini kurtarmanın tam zamanı

Dünyanın kontrolden çıkmış gibi göründüğü bir anda, din alakasız gibi hissettirebilir -- ya da sorunun bir parçası gibi. Fakat Haham Sharon Brous, modern zamanın ihtiyaçlarına uygun olarak dini yeniden şekillendirebileceğimize inanıyor. Bu heyecanlı konuşmada Brous, yeniden canlandırılmış bir dini uygulamanın dört prensibini paylaşıyor -- ve şiddet, aşırıcılık ve karamsarlığın hissizleştiren gerçekliğine karşı bütün inanç türlerinin umutlu bir karşıt-anlatı olarak var olabileceğini öne sürüyor.

2004'ün ilkbaharında,

yeni bir anneydim

ve genç bir hahamdım

ve dünya, karman çormandı.

Belki hatırlarsınız.

Irak'taki savaştan her gün
yıkıcı haberler duyuyorduk.

Dünya geneline yayılan
bir terör dalgası vardı.

İnsanlık kontrolden çıkmış gibiydi.

Madrid'de metro sistemindeki

eşgüdümlü bombalama serileri hakkında

okuduğum geceyi hatırlıyorum,

kalktım ve altı aylık kız bebeğimin

içinde tatlıca uyuduğu

beşiğe doğru yürüdüm

ve nefesinin ritmini duydum

ve vücudumdan akan
ivedilik hissiyatını sezinledim.

İdeolojilerde, politikada, dinde,
nüfusta tektonik değişimlerin

yaşandığı bir zamanda yaşıyorduk.

Her şey çok kırılgandı.

Şöyle düşünmüştüm,

"Aman Tanrım, biz bu çocuğu
nasıl bir dünyaya getirdik?

Bir anne ve dini lider olarak
bu konu hakkında

ne yapmak istiyorum?"

Tabii ki dinin, bu hızla değişen

manzarada bir prensipler
savaşı meydanı olduğunun

aşikar olduğunu biliyordum

ve dinin,

sorunun önemli bir kısmı
olduğu da zaten aşikardı.

Benim için soru şuydu,

din, ayrıca çözümün de
bir parçası olabilir miydi?

Şimdi, tarih boyunca,

insanlar din adı altında
dehşet suçlar işlediler

ve vahşete sebep oldular.

21. yüzyıla girdiğimizde

dini aşırıcılığın tekrar
yükselişe geçtiği aşikardı.

Şu anda çalışmalarımız

geçtiğimiz 15, 20 yıl boyunca
düşmanlıkların ve dinle ilgili şiddetin

tüm dünyada

yükselişe geçmiş olduğunu gösteriyor.

Ama kanıtlamak için
çalışmalara bile gerek yok,

çünkü soruyorum, bugün
bir bombalama ya da silahlı eylem

hikayesi duyduğunuzda
ve sonra tetik çekilmeden

veya bomba patlatılmadan önce
söylenen son kelimenin

Tanrının adı olduğunu öğrendiğinizde

kaçımız şaşırıyor?

Başka bir insanın,

Tanrının çocuklarının canlarını alarak

Tanrıya sevgisini gösterme
kararı aldığını öğrenince

sadece şaşkınlıktan gözlerimiz açılıyor.

Amerika'da dini aşırıcılık,

beyaz, kürtaj karşıtı, Hristiyan
bir aşırıcının Colorado Springs'deki

Aile Planlaması Derneğine girip
üç kişiyi öldürmesi

gibi görünüyor.

Ayrıca bir çiftin, IŞİD'den etkilenerek

San Bernardino'da

bir ofis partisine girip
14 kişiyi öldürmesi gibi görünüyor.

Hatta dine bağlı aşırıcılık
şiddete yol açmadığında bile,

politik bir set
meselesi olarak kullanılıyor,

bu da insanların, kadınların
itaatini, LGBT insanlarının

damgalanmasını, ırkçılığı, İslam fobisini

ve Yahudi karşıtlığını
meşrulaştırmasını sağlıyor.

Dinin geleceği ve inancın geleceği

konusuyla ilgilenenler, bu konuyla

derinden ilgilenmeli.

Bu, neyse odur:

dinin büyük bir başarısızlığı.

Sorun şu ki, dinin günümüzde
karşılaştığı tek mücadele bu değil.

Aynı zamanda

dinin aşırıcılığa karşı baskın bir
kuvvet olmasına ihtiyacımız varken

o, ikinci bir tehlike akımıyla uğraşıyor,

buna dini rutin-cilik diyorum.

Kurumlarımız ve liderlerimiz
hayattan yoksun,

vizyondan yoksun ve ruhtan yoksun

bu ezber ve üstünkörülük paradigmasında

sıkışıp kaldılar.

Ne demek istediğimi açıklayayım.

Bir haham olmanın
en büyük lütuflarından birisi,

bir çiftle birlikte chuppah adlı
nikah kubbesinin altında duruyorduk

ve beyan ederek

birbirlerinde buldukları sevgiyi
kutsallaştırmalarına yardımcı oldum.

Şimdi düşünmenizi istiyorum,

belki tecrübelerinizden yola çıkarsınız

ya da hayal edersiniz;

bir nikah kubbesi altında
yaşanılan tecrübenin yoğunluğuyla,

belki de altıncı

veya yedinci yıl kutlaması
tecrübeleri arasındaki fark nedir?

(Gülüşmeler)

16 veya 17 yıl devam edebilecek
kadar şanslıysanız,

çoğu insan gibiyseniz
muhtemelen sabah uyanacaksınız

ve gözde restoranda rezervasyon
yaptırmayı unuttuğunuzu fark edeceksiniz

ve bir kart almayı unutacaksınız

ve sonra partnerinizin de
unuttuğunu ümit edip dua edeceksiniz.

Pekala, dini törenler ve ayinler

esasen yıl dönümü işlevine
hizmet etmek için tasarlanmıştır,

yani her şeyden önce dini doğuran
o kutsal, açığa vurucu

karşılaşmadan geriye kalanlara

tutunabileceğimiz bir konteyner gibidir.

Sorun şu ki birkaç yüzyıl sonra,

tarih takvimde kalır

fakat gönül ilişkisi ölüp gitmiştir.

Bizlere hiçbir anlam ifade etmeyen
kelimelerin sonsuz, anlamsız tekrarları

içerisinde kendimizi
bulduğumuz an bu andır,

birisi bizden istediği için
kalkmak ve oturmak,

çağdaş gerçekliğimizin tamamen

ve vahşice dışında kalan,
kıskançlıkla korunan doktrine tutunmak,

yalnızca bir şeyler her zaman

öyle olduğu için, yarım yamalak
eylemlerle meşgul olmak.

Din, Birleşik Devletler'de zayıflıyor.

Herkesi kapsayan kiliseler,
sinagoglar ve camilerin tamamı,

yalnızca geleneklerimizin

merkezindeki kurumlara değil

fakat dine bile, tamamen ilgisiz
görünen bir genç insan jenerasyonuna

ilgi sağlamanın ne kadar zor

olduğundan şikayetçiler.

Anlamaları gereken şey ise,

günümüzde, dini rutin-ciliğin
cansızlığı nedeniyle

ilgisiz hale gelen, dini aşırıcılığın

şiddetinden tiksinen

bir insan jenerasyonu var.

Elbette bu hikâyenin
olumlu bir yanı da var.

Yaklaşık 12 veya 13 yıl önce,
dini yaşamdaki bu iki eş zamanlı

eğilim krizi göz önünde tutulduğunda

kendi Yahudi geleneğimi

bu alev almış dünyada yeniden anlamlı
ve amaçlı yapmak için o geleneğin

kalbini kazanabileceğim
bir yolun olup olmadığını

bulmak için yola çıktım.

Merak etmeye başladım,

jenerasyonumuzun bazı büyük
akıllarını bir araya getirebilseydik

ve tekrardan cesur, güçlü
ve yaratıcı bir biçimde, dini yaşamın

bir sonraki yinelemesinin nasıl
olacağını düşünebilsek ne olurdu?

Paramız, alanımız, oyun planımız yoktu

fakat e-postamız vardı.

Arkadaşım Melissa ve ben oturduk
ve birkaç arkadaşa ve meslektaşa

gönderdiğimiz bir e-posta yazdık.

Özetle şu yazıyordu:

"Dini terk etmeden önce,

neden Cuma gecesi bir araya gelip

kendi Yahudi mirasımızla
ne yapabileceğimizi görmüyoruz?"

Yaklaşık 20 kişinin gelmesini umuyorduk.

Fakat 135 kişi geldi.

Alaycılar ve arayışta olanlar,

ateistler ve hahamlar vardı.

O gece çoğu kişi,
hayatlarında ilk kez o gece

anlamlı bir dini tecrübe
yaşadıklarını söylediler.

O durumda birisinin yapacağı
tek mantıklı şeyi

yapmak için yola koyuldum:

İşimi bıraktım ve bu cesur
hayali gerçekleştirmeyi denedim,

yeniden keşfedilmiş, yeniden
düşünülmüş, "IKAR" adını verdiğimiz

o dini yaşam,

"öz" veya "maddenin kalbi"
anlamına geliyor.

Günümüzde dini manzarada

IKAR tek başına değil.

Geleneklerimizin kalbini yeniden
kazanmak için yola koyulan,

dinin, çözümün bir parçası olması

gerektiği anın geldiğine inanan,
bu arada çoğu kadın olmak üzere,

Yahudi ve Hristiyan ve Müslüman
ve Katolik dini liderler var.

Kutsal geleneklerimize geri döndük

ve fark ettik ki bütün geleneklerimiz

şiddet ve aşırıcılığı meşrulaştıran
ham maddeyi içeriyor

ve ayrıca şefkat, birlikte yaşama
ve kibarlığı meşrulaştıran

ham maddeyi de içeriyor --

yani metinlerimiz nefret ve intikam için
yönerge olarak tercih edildiğinde

biz de aynı metinleri sevgi

ve affedicilik için yönerge olarak
okumayı tercih edebiliriz.

Sahillerdeki Yahudi-indie

başlangıçlarından, bir kadının
camisine; New York ve Kuzey Carolina'daki

siyahi kiliselere,

bu ülkeyi adalet ve barış mesajıyla

kateden rahibelerle dolu otobüslere,

bu çeşitlilik içeren topluluklarda
paylaşılan bir dini ruh olduğunu

ve bunun, bu ülkede

yeniden canlandırılmış din
biçiminde ortaya çıktığını buldum.

Bu bağımsız topluluklar arasında
teolojiler ve eylemler çok fazla

çeşitlilik gösterirken

aralarında ortak, tutarlı bağlantılar
olduğunu da görebiliyoruz.

Şimdi sizinle bu bağlılıklardan
dördünü paylaşacağım.

Birincisi uyanıklık.

Günümüzde, dünyanın her köşesindeki

bütün küresel trajedilerle ilgili bilgiye

emsalsiz erişimimizin

olduğu bir zamanda yaşıyoruz.

12 saat içerisinde 20 milyon insan

Türkiye'nin kıyısına vuran Aylan Kurdi'nin

küçük bedeninin fotoğrafını gördü.

Hepimiz o fotoğrafı gördük.

Halep'deki evinin
enkazı altından çıkarılan

beş yaşındaki çocuğun fotoğrafını gördük.

Bu fotoğrafları gördüğümüz zaman,

belirli bir tür eyleme davet ediliyoruz.

Geleneğimde şöyle bir hikaye var;
yolda yürüyen bir gezgin,

bir evde yangın çıktığını görüyor

ve diyor ki "Böyle güzel bir şey
yanıyor ve nasıl oluyor da

bunu kimse umursamıyor?"

Yani, bizler de dünyamızın
alev aldığını öğreniyoruz

ve kalplerimizi ve gözlerimizi
açık tutmak bizim işimiz,

alevlerin söndürülmesine yardımcı olmakla

sorumlu olduğumuzu fark etmek de.

Bunu yapmak ziyadesiyle zor.

Psikologlara göre dünyada yıkılmış
şeyle ilgili ne kadar çok şey öğrenirsek

bir şey yapma ihtimalimiz o kadar düşük.

Bunun adı ruhsal hissizleşme.

Belirli bir noktada kapanıyoruz.

Bu sürecin bir zamanında,
dini liderlerimiz

insanları huzursuz etmenin
bizim işimiz olduğunu unuttular.

İnsanları uyandırmak bizim işimiz,

onları hissizliklerinden çıkarıp

ıstıraba sokmak

ve yapmak istemediğimiz şeyi
yaptığımıza ve görmek istemediğimizi

gördüğümüze ısrar etmek bizim işimiz.

Çünkü sosyal değişimin, yalnızca o evin --

(Alkış)

yandığını fark edecek kadar uyanık
olduğumuzda gerçekleştiğini biliyoruz.

İkinci prensip ise umut

ve bu, umutla ilgili.

Umut naif değildir

ve umut uyuşturucu değildir.

Umut, karamsarlık politikaları

ve çaresizlik kültürüne karşı

tek en büyük başkaldırma eylemi olabilir.

Çünkü umudun bizim için yaptığı şey,

bizi tutan ve bizi dışarıdan alıkoyan

o konteynerden bizi çıkarmak

ve şöyle demektir, "Tekrar hayal
kurabilir ve geniş düşünebilirsin.

İçini kontrol edemezler."

Bu yaz, şu an 13 yaşında olan
ve benden birkaç santim daha uzun

küçük kızımı, rahip arkadaşım

Otis Moss'un vaazını dinlemek için

Chicago'nun güneyinde,

Afrikalı-Amerikalı kilisesine götürdüm

ve orada umudun dışavurumunu gördüm.

O yaz Chicago'da
Ocak ve Temmuz ayları arasında

3.000 kişi vurulmuştu.

O kiliseye gittik ve Rahip Moss'un
vaazını dinledik

ve vaazdan sonra

o muhteşem kadınlar korosu,
100 güçlü kadın

ayağa kalktı ve şarkı söyledi.

"Sana ihtiyacım var. Bana ihtiyacın var.

Seni seviyorum. Yaşamana ihtiyacım var."

O anda fark ettim ki

dinin olması gereken şey buydu.

İnsanlara onların ve hayallerinin
bu dünyanın temelinde önemli olduklarını

ve onlara bunların

çok da önemli olmadığını söyleyen
bir amaç hissi, bir umut hissini

tekrardan vermekle ilgili olmalıydı.

Üçüncü prensip, kuvvet prensibi.

Ceplerimizde iki kağıtla
etrafta yürümemizi gerektiren

bir haham geleneği vardır.

Birisi "ben toz ve külden ibaretim" der.

Benimle alakalı değil.

Her şeyi kontrol edemem
ve bunu tek başıma yapamam.

Diğer kağıtta da şu yazar,
"Benim hatırım için dünya yaratıldı."

Yani, her şeyi yapamam ama
kesinlikle bir şeyler yapabilirim

ifadesinin doğruluğudur bu.

Affedebilirim.

Sevebilirim.

Ortaya çıkabilirim.

Protesto edebilirim.

Bu sohbetin bir parçası olabilirim.

Hatta güçsüzlük ve güç arasındaki

paradoksu zapteden

dini bir ritüelimiz,
bir tutumumuz bile var.

Yahudi topluluğunda

yılın, yere tamamen
yüzüstü yattığımız tek zamanı

çok kutsal günler esnasındadır.

Bu, tamamen teslim olmanın işaretidir.

Topluluğumuzda şu anda,
yerden kalktığımızda

ellerimizi göklere kaldırarak
ayakta dururuz

ve deriz ki "Ben güçlüyüm,
ben kuvvetliyim ve ben kıymetliyim.

Her şeyi yapamam
fakat bir şeyler yapabilirim."

Görünmez olduğumuza ve güçsüz
olduğumuza bizi inandırmak için

birlik olan bir dünyada,

dini topluluklar ve
ritüeller bize şunu hatırlatır;

bu dünyada ne kadar vaktimiz
kalmış olursa olsun, hangi hediyeleri

veya kutsamaları almış olursak olalım,

kaynaklarımız ne olursa olsun,

dünyayı biraz daha adil ve biraz daha

sevecen yapabilmeyi
denemek için onları kullanabiliriz

ve kullanmalıyız.

Dördüncü ve sonuncusu,
karşılıklı bağlılık.

Birkaç yıl önce, Alaska'da
sahilde bir adam yürüyordu,

üzerinde Japonca yazılar bulunan

bir futbol topuyla karşılaştı.

Fotoğrafını çekti
ve sosyal medyada paylaştı

ve Japon bir genç onunla iletişim kurdu.

Ülkesini harap eden tsunamide
her şeyini kaybetmişti

fakat o futbol topu
Pasifik boyunca yüzdükten sonra,

onu geri alabildi.

Dünyamız ne kadar da küçüldü.

İnsanlar olarak ne kadar da
birbirine bağlı olduğumuzu hatırlamamız

çok zor.

Yine de radikal bireyselcilik

yalanından en çok faydalananların,

baskı sistemleri olduğunu biliyoruz.

Bunun nasıl olduğunu anlatayım.

Siyahi gençler polis tarafından

taciz edildiğinde
ilgilenmek zorunda değilim

çünkü benim beyaz
görünümlü Yahudi çocuklarım

muhtemelen siyahken araba kullanma
suçundan kenara çekilmeyecekler.

Böyle değil, çünkü bu benim de sorunum.

Bilin bakalım?
Transfobi ve İslamofobi

ve bütün ırkçılık biçimleri,
bunlar da bizim sorunumuz.

Ayrıca Yahudi karşıtlığı da
bizim sorunumuz.

Çünkü Emma Lazarus haklıydı.

(Alkış)

Emma Lazarus, hepimiz özgür
olmadan hiçbirimizin özgür olmadığını

söylerken haklıydı.

Hepimiz işin içindeyiz.

Bu dört eğilimin, yani uyanıklık,
umut, kuvvet ve karşılıklı bağlılığın

kesişiminde bir yerlerde,
dinin dünyadaki iyilik için bir güç

olması gerektiği ve olabileceğini
söyleyen bir ters eğilime işaret eden,

gelişmekte olan bir

çoklu inanç adaleti
hareketi var bu ülkede.

Kalplerimiz bu başarısız
aşırıcılık dininden ötürü kırık

ve başarısız dini rutin-cilikten
daha fazlasını hak ediyoruz.

Dini liderlerin ve dini toplulukların,
bu ülkenin ve dünyanın

umutsuzca ihtiyaç duyduğu
ruhsal ve kültürel değişimde

öncülük yapma zamanları geldi --

sevgiye, adalete,

eşitliğe ve herkes için
haysiyete doğru bir değişim.

Çocuklarımızın bundan daha fazlasını
hak ettiklerine inanıyorum.

Teşekkürler.

(Alkış)