Showing Revision 9 created 11/09/2020 by Daban Q Jaff.

1. Title:
   Kî xwediyê çolê ye? Elyse Cox
2. Description:

   Tevahiya waneyê bibîne: https://ed.ted.com/lessons/why-we-need-national-parks-elyse-cox

   Li 1903-an, serokê welatên êk girtî Theodore Roosevelt gerek kir li geliyê yosemite ya california bi parêzvan john muir re, Roosev bi navûdeng bû ku ji derve hez dikir, lê muir ew vexwendibû vir ji bo zêdetir ji kon kirinê, yosemite di metirsiyê de bû, ew perçeyek ji tekoşînê bû ku mirov hem ji bo parastin û hem ji bo karanîna gelemeperî bide aliyekî, Elyse Cox tevgera hevsengiya nazik a çêkirina parka neteweyî hûrgilî dike.

   wane ji aliyê Elyse Cox, derhêneriya Boniato Studio.

3. Speaker:
   Elyse Cox
4. 8031 0:08 - 0:11
   li 1903-an, serokê
   welatên êk girtî
5. 10751 0:11 - 0:15
   gereka sê rojî kir
   li geliyê yosemite ya california.
6. 15068 0:15 - 0:20
   serok Theodore Roosevelt raza di nav
   daristaneke darên sequoia yên berjêr de,
7. 19672 0:20 - 0:23
   di bagereke berfê de kon kirin, û bi
   demjimêran li dora agirê kempê axiftin
8. 23322 0:23 - 0:27
   digel mêhvandar û rêberê xwe,
   parêzvan john muir.
9. 27280 0:27 - 0:30
   roosvelt bi navûdengî ji derve hez dikir,
10. 29930 0:30 - 0:33
    lê muir ew vexwendibû vir
    ji bo zêdetir ji kon kirinê:
11. 33340 0:33 - 0:36
    yosemite di metirsiyê de bû.
12. 35680 0:36 - 0:40
    herçende ku yosemite bu
    axa parastî li 1984 de,

    ¶

13. 39520 0:40 - 0:43
    gelî hê jî di metiraiyê de bû
    ji bo pêşkeftina di 1903-an de.
14. 43260 0:43 - 0:46
    ew di dilê têkoşînek dehsalî de bû
    ku axê veqetîne
15. 46340 0:46 - 0:49
    hem ji bo parastin û karanîna gelemeperî
16. 49250 0:49 - 0:53
    du armancên ku ji kirinê
    pir hêsantir dihat gotin.
17. 52770 0:53 - 0:57
    şer li ser yosemite dest pê kir
    bi gera zêrîn a 1849-an,

    ¶

18. 57378 0:57 - 1:02
    dema ku karkerên madenê rojavayî mezin dibin,
    li zozanên sierra nevada li zêr digerin.
19. 62365 1:02 - 1:05
    di 1851-an de, leşkerê
    nerêzikî ê dewletê pejirandî,
20. 65415 1:05 - 1:09
    hoz a ahwahneechee derxistin
    ji geliyê yosemite.
21. 69248 1:09 - 1:13
    yên ku bi vî karî vegeriyan bûn dîdevanên
    rûniştvanên spî yên ku daxwaza axê dikin,
22. 73168 1:13 - 1:18
    sekuoyên mezin hilwişandin,
    û otêl û salon ava kirin.
23. 77708 1:18 - 1:21
    di bersivê de, komek biçûk a
    têkiliyên california yê

    ¶

24. 80891 1:21 - 1:26
    bizavên razîkirinê li senator johnconness kir
    ku gelî ji berjewendiyên taybetî biparêze.
25. 85681 1:26 - 1:29
    di 1864-an de, kongireyê
    pêşnûme yasa erê kir,
26. 89391 1:29 - 1:33
    dayîna geliyê yosemite
    ji bo welatê california,
27. 93008 1:33 - 1:38
    êkem car hikûmeta welatên yekbûyî
    zevî xist bin parastina giştî.
28. 97713 1:38 - 1:41
    lê rêveriya wî welatî pirsek vekirî ma,
29. 100813 1:41 - 1:43
    ya ku wê tenê tevlîhevtir bibe
30. 102920 1:43 - 1:47
    ji ber ku zeviyên din
    ketin bin heman parastinê.
31. 106890 1:47 - 1:50
    piştî heft salan,
    zevînas ferdinand hayden

    ¶

32. 109690 1:50 - 1:53
    lêgerînek ber bi
    deşta yellowstone ve meşand,
33. 112520 1:53 - 1:57
    ku gelek hozên xwecihên emrîkî ji bo
    merasîman bikar di anîn, nêçîr û bazirganî.
34. 116860 1:57 - 2:00
    zanyar û hunermendên
    lêgerînê nûçe anîn
35. 119889 2:00 - 2:03
    ji germavên berbiçav û çavkaniyên germ,
36. 122790 2:03 - 2:07
    piştgiriyek berfireh xwedza dike ku
    yellowstone têxe bin parastina hikûmetê
37. 126870 2:07 - 2:10
    û sinûrdar kirina çûnûhatina
    mirovên xwecihî ji bo zeviyê.
38. 129880 2:10 - 2:14
    lê belê, berevajî yosemite ê, yellowstone
    nedihat dayîn welatekî
39. 134355 2:14 - 2:18
    ew beşek ji sê herêmên DY bû
    ku hêj nebûne welat.
40. 138402 2:18 - 2:23
    di şûna wê de, kongireya yellowstone ê
    di 1872-an de xist bin rêveberiya fedral,
41. 143465 2:23 - 2:27
    çêkirina êkemîn parka neteweyî ya
    rastîn a cîhanê.
42. 147155 2:27 - 2:30
    di demê serokatiya xwe de,
    teddy roosevelt girîng bû

    ¶

43. 150165 2:30 - 2:33
    di berfirehkirina zeviyên
    di bin parastina giştî de.
44. 153135 2:33 - 2:37
    heya sala 1916 ê, pazdeh
    parkên netewî hebûn.
45. 157235 2:37 - 2:40
    lê pirsgirêka rêvebirinê
    çareser nekirî ma,
46. 159992 2:40 - 2:43
    û parastina parkê
    bi gotre hate meşandin
47. 163376 2:43 - 2:46
    li ser gelek dezgehên hikûmetê.
48. 165725 2:46 - 2:50
    karên rasterast mîna çêkirina rêyan
    û girtina karmendan
49. 169535 2:50 - 2:53
    pêdvî bi înan û birina
    bîrokratîkî ya bêbandor dike.
50. 172915 2:53 - 2:56
    tu dezgehan rêzikên reftar kirinê
    li parkê ne danîbûn,
51. 176045 2:56 - 3:00
    wisa nêçîrvanan parka jiyana kovî kuştin,
    dewaran zevî zêde çerandîn,
52. 180087 3:00 - 3:03
    û seredêran navnîşan xera kirin.
53. 182945 3:03 - 3:05
    çareserî ji canada hat,

    ¶

54. 185375 3:05 - 3:09
    ku karûbarekê parka nîvekîkirî
    ya pir bandor hebû.
55. 188635 3:09 - 3:13
    di sala 1916-an de, welatên yekbûyî
    karûbarê parka neteweyî saz kir
56. 192625 3:13 - 3:15
    li ser vê mînakê bingeh digre.
57. 194505 3:15 - 3:18
    heya vê rojê, peywira karûbarên
    parkê ji dû armancan pêk tê
58. 198215 3:18 - 3:20
    ku carinan dijber in:
59. 200435 3:20 - 3:23
    ji bo pêşerojê parkan biparêzin
60. 202575 3:23 - 3:26
    û bihêlin ku gel ji wan kêfxweş bibe.
61. 205819 3:26 - 3:29
    ew çalakiyek e hevsengiya nazik e:
    rê, şop, û binesaziya din
62. 209372 3:29 - 3:33
    parkan ji mêhvanan re gihiştbar bikin,
    lê herwiha dîmenê jî biguherîne,
63. 213022 3:33 - 3:36
    dema ku seredêr bixwe dikarin
    beşdarî qirêjbûnê bibin, şûştin,
64. 216151 3:36 - 3:39
    û zirara pergala xwezayên nazik.
65. 219124 3:39 - 3:44
    jixwe dîroka parastinê jî
    dikare li dij be bi vê erkî re.
66. 223706 3:44 - 3:46
    pir park ne bûn,
    di demê damezrandinê de,
67. 226296 3:46 - 3:51
    çola ne akincîkirî ku buye
    hevgirtî ji bo parastina wan.
68. 230746 3:51 - 3:55
    di şûna wan de, pir xanî an cihên
    peristinê bûn ji bo mirovên xwe malî,
69. 234636 3:55 - 3:58
    ku gihîştina van axan winda kir
    li ser navê karanîna gelemeperî .
70. 238358 3:58 - 4:01
    tenê vê dawiyê
    xizmeta parka netewî heye
71. 240538 4:01 - 4:04
    dest bi hijmartina vê mîratê kir
    û bi amerîkiyên xwemalî re mijûl bû
72. 244018 4:04 - 4:06
    di rêveberiya parkê de.
73. 245948 4:06 - 4:09
    li seranserî cîhanê, civakên xwecihî
    niyarên girîng dilîzin
74. 249307 4:09 - 4:13
    di kargêrî û parastina axê de.
75. 252777 4:13 - 4:16
    îro, li cîhanê bi hizaran
    parkên netewî hene,

    ¶

76. 255987 4:16 - 4:21
    û her kes divê karanîna gelemeperî hevseng
    bike digel parastina dîrokî û jîngehî .
77. 261310 4:21 - 4:25
    parkên li new zealand ê, iceland ê,
    australia û afrîkaya başûr
78. 264740 4:25 - 4:29
    hilweşînek dijwar ezmûn kirine
    ji ber ku jimareyên serdêran zêde bûne.
79. 268896 4:29 - 4:33
    hin, wekî parka neteweyî ya
    mu ko similan li tayland ê,
80. 272930 4:33 - 4:38
    beşên xwe ji geştiyaran re bi tevahî
    girtî ne da ku pergala xwezayî vegere.
81. 277971 4:38 - 4:41
    parkên neteweyî dîmenên
    neguhêrbar parastin

    ¶

82. 280871 4:41 - 4:43
    ji bo nifşê pêşerojê.
83. 283127 4:43 - 4:46
    ew jî zorê didin me
    ku pirsîn dijwar hijmar bikin:
84. 286217 4:46 - 4:51
    berpirsiyariyên me li hevber vê
    gerstêrkê çi ne? û li hevberî hev çi ne?