Υπάρχει και καλύτερος τρόπος για να πεθάνεις, και η αρχιτεκτονική μπορεί να βοηθήσει

Σε αυτήν την σύντομη ομιλία που προκαλεί, η αρχιτέκτονας Άλισον Κίλινγκ μελετάει τα κτίρια που σχετίζονται με τον θάνατο - νεκροταφεία, νοσοκομεία, κατοικίες. Ο τρόπος με τον οποίο πεθαίνουμε αλλάζει, και ο τρόπος που χτίζουμε για τον θάνατο... ε, μάλλον θα έπρεπε να αλλάξει κι αυτός. Μια συναρπαστική ματιά στην αθέατη πλευρά των πόλεων και της ζωής μας, που ξαφνιάζει.

Θα ήθελα να σας πω μια ιστορία
για τον θάνατο και την αρχιτεκτονική.

Πριν από 100 χρόνια πεθαίναμε κυρίως από
μολυσματικές ασθένειες όπως η πνευμονία,

αν αρρωσταίναμε απ' αυτές,
αποδημούσαμε πολύ γρήγορα.

Συνήθως πεθαίναμε στο σπίτι,
στο κρεβάτι μας, με τους δικούς μας,

αν και αυτή ήταν η δεδομένη επιλογή,

αφού πολλοί δεν είχαν πρόσβαση
σε ιατρική περίθαλψη.

Ξαφνικά, στον 20ο αιώνα, πολλά άλλαξαν.

Ανακαλύψαμε νέα φάρμακα
όπως την πενικιλλίνη

και μπορέσαμε να θεραπεύσουμε
τις λοιμώδεις ασθένειες.

Αναπτύχθηκαν νέες τεχνολογίες,
όπως τα ακτινολογικά μηχανήματα.

Και καθώς αυτά ήταν μεγάλα κι ακριβά,

χρειαστήκαμε μεγάλα κτίρια
σε κεντρικό σημείο για να τα στεγάσουμε,

τα οποία και έγιναν
τα σύγχρονα νοσοκομεία μας.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο,

πολλές χώρες καθιέρωσαν
εθνικό σύστημα υγείας,

ώστε όλοι
να έχουν πρόσβαση σε θεραπείες.

Αποτέλεσμα ήταν το προσδόκιμο ζωής,
από τα 45 που ήταν στην αρχή του αιώνα,

σήμερα σχεδόν να έχει διπλασιαστεί.

Ο 20ος αιώνας ήταν εποχή αισιοδοξίας
σε σχέση με την προσφορά της επιστήμης,

αλλά, με τόση επικέντρωση στη ζωή,
ο θάνατος ξεχάστηκε,

με την προσέγγισή μας
ν' αλλάζει ραγδαία.

Ως αρχιτέκτονας,

τον τελευταίο ενάμιση χρόνο
μελετάω αυτές τις αλλαγές

και την επίδρασή τους στην αρχιτεκτονική
την συναφή με τον θάνατο.

Πλέον πεθαίνουμε από καρκίνο
και καρδιακές νόσους,

κι αυτό σημαίνει πως πολλοί από εμάς
θα περάσουμε μια χρόνια ασθένεια

στο τέλος της ζωής μας.

Την περίοδο αυτή,

προβλέπεται να περάσουμε πολύ χρόνο
σε νοσοκομεία, ιδρύματα και κλινικές.

Όλοι έχουμε βρεθεί
σε σύγχρονα νοσοκομεία,

με τα φώτα φθορίου
και τους ατέλειωτους διαδρόμους

και τις σειρές με
τις άβολες καρέκλες τους.

Η αρχιτεκτονική των νοσοκομείων
έχει κερδίσει επάξια την κακή της φήμη.

Αυτό όμως που προκαλεί έκπληξη
είναι ότι δεν ήταν πάντα έτσι.

Αυτό είναι το Οσπεντάλε ντέλι Ινοτσέντι,
χτίστηκε το 1419 από τον Μπρουνελέσκι,

έναν από τους πιο διάσημους και πρωτοπόρους
αρχιτέκτονες της εποχής του.

Όταν κοιτάζω αυτό το κτίριο
και σκέφτομαι τα σημερινά νοσοκομεία,

αυτό που με συνεπαίρνει είναι
η φιλοδοξία αυτού του κτιρίου.

Είναι ένα πραγματικά υπέροχο κτίριο.

Έχει αυλές στο κέντρο,

ώστε όλα τα δωμάτια να έχουν
φυσικό φως και αέρα,

και τα δωμάτια είναι μεγάλα και ψηλοτάβανα

για να δίνουν την αίσθηση της άνεσης.

Άσε που είναι και όμορφο.

Κάπου ξεχάσαμε ότι αυτό θα μπορούσε
να ισχύει για ένα νοσοκομείο.

Αν θέλουμε τα κτίρια όπου θα πεθάνουμε
να είναι καλύτερα, ας το συζητήσουμε,

αλλά, νιώθοντας άβολα
με το θέμα του θανάτου,

δεν μιλάμε γι' αυτό,

ούτε αμφισβητούμε την προσέγγιση
της κοινωνίας προς τον θάνατο.

Ωστόσο, αυτό που κατά την έρευνά μου
με εξέπληξε περισσότερο,

είναι το πόσο εύκολα αλλάζουν
οι διάφορες απόψεις.

Εδώ είναι το πρώτο κρεματόριο
στο Ηνωμένο Βασίλειο,

που χτίστηκε στο Γουόκινγκ
την δεκαετία του 1870.

Όταν πρωτοχτίστηκε,
υπήρχαν αντιδράσεις στο κοντινό χωριό.

Η αποτέφρωση δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτή,
με την ταφή να είναι στο 99,8%.

Κι όμως, μόλις 100 χρόνια μετά,
τα 3/4 από εμάς αποτεφρώνονται.

Οι άνθρωποι είναι αληθινά
πολύ ανοιχτοί στις αλλαγές

αν τους δοθεί η δυνατότητα
να τις συζητήσουν.

Αυτή την συζήτηση για τον θάνατο
και την αρχιτεκτονική

ήταν που ήθελα να ξεκινήσω,
όταν έκανα την πρώτη μου έκθεση

στην Βενετία τον Ιούνιο,
που ονομάστηκε «Θάνατος στην Βενετία».

Σχεδιάστηκε να είναι αρκετά παιχνιδιάρικη

ώστε το κοινό να συμμετέχει κυριολεκτικά.

Να ένα από τα εκθέματά μας,
ένας διαδραστικός χάρτης του Λονδίνου,

που δείχνει πόσα από τα ακίνητα στην πόλη

έχουν παραχωρηθεί στον θάνατο,

και περνώντας το χέρι σας
πάνω από τον χάρτη,

αποκαλύπτεται το όνομα του ακινήτου,
του κτιρίου ή του νεκροταφείου.

Ένα ακόμα έκθεμά μας
ήταν μια σειρά από κάρτες

που το κοινό μπορούσε να πάρει μαζί του.

Αυτές έδειχναν σπίτια και νοσοκομεία

και νεκροταφεία και νεκροτομεία,

με τις ιστορίες των διαφορετικών χώρων

από τους οποίους περνάμε
πριν και μετά τον θάνατο.

Θέλαμε να δείξουμε
ότι το ΠΟΥ πεθαίνουμε

παίζει κεντρικό ρόλο στο ΠΩΣ πεθαίνουμε.

Το πιο περίεργο ήταν οι αντιδράσεις
των επισκεπτών στην έκθεση,

ειδικά στα οπτικοακουστικά έργα.

Υπήρχαν άνθρωποι που χόρευαν
και έτρεχαν και πηδούσαν

προσπαθώντας να ενεργοποιήσουν
τα εκθέματα με διάφορους τρόπους,

και κάποια στιγμή σταματούσαν

ενθυμούμενοι ότι βρίσκονταν
σε μια έκθεση για τον θάνατο,

και ότι μάλλον δεν θα έπρεπε
να αντιδρούν έτσι.

Πάντως, εγώ αμφιβάλλω
αν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος

αντίδρασης στη
θεματολογία του θανάτου,

κι αν δεν υπάρχει, θα σας έλεγα
να σκεφτείτε τι θεωρείτε καλό θάνατο,

και πώς θα ήταν η αρχιτεκτονική
που υποστηρίζει έναν καλό θάνατο.

Δεν θα ήταν λιγότερο σαν αυτό
και περισσότερο σαν αυτό;

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)