Yangi tillarini o'rganish uchun 4 ta sabab

Ingliz tili juda tez sur'atlarda dunyo tiliga aylanmoqda, va tarjima texnologiyalari ham yildan-yilga yanada yaxshilanib boryapti. Xo'sh, shunday bir paytda nega chet tilini o'rganishimiz zarur? Jon MakVorter, lingvist va Kolumbiya universiteti o'qituvchisi, chet tillarini o'rganish foydasiga 4 sabab keltiradi.

Hozir men gapirayotgan til,

baxtgami yoki aksincha, vaqt sayin

asosiy dunyo tiliga aylanmoqda.

Keling buni tan olamiz:

butun internet bu tilda,

bu tilda moliyachilar gaplashishadi,

aviadispetcherlar,

unda mashhur qo'shiqlar kuylashadi,

diplomatlar muloqot qiladi...

Ingliz tili hamma joyda.

Hozirda ko'plab insonlar shimoliy
xitoychada gapirishadi.

Lekin shunda ham xitoyliklar ingliz tilini

ingliz tilida gapiruvchilar xitoychani
o'rgangandan-da ko'proq o'rganishadi.

Bilishimcha,

hozir Xitoyda ta'lim faqat ingliz tilida
olib boriladigan

o'nlab universitetlar bor.

Ingliz tili dunyoni egallamoqda.

Qo'shimcha qilib aytganda,

tahmin qilinishicha, asr so'ngigacha

hozirda mavjud deyarli barcha tillar —

ular hozirda 6 000 ta —

foydalanilmay qo'yiladi,

shulardan bir necha yuztasi qoladi.

So'ngida,

biz hozir tezkor nutq tarjimasini nafaqat
amalga oshirsa bo'ladigan,

balki, yildan-yilga yaxshilanib borayotgan
davrda yashayapmiz.

Men sizga sabablarni keltirib o'taman.

Biz yashayotgan paytda borgan sari

"biz nega boshqa tillarni o'rganishimiz
kerak?

Agar ular qaysidir xalqniki bo'lsa, ingliz
tilidan boshqasi bizga kerakmi?"

kabi savollar beriladigan vaqtga
yaqinlashmoqdamiz.

Borgan sari hamma bir tilda gaplasha
boshlayotgan bir vaqtda,

nega kuch sarflab boshqa tilni
o'rganishimiz kerak?

O'ylashimcha, bunga sabab ko'p.

Lekin oldin bir narsaga e'tiborimizni
qarataylik,

menimcha siz buni bilsangiz ham kerak,

lekin bu ma'lumotda ham bir hiyla bor:

bu har xil tillarning leksikoni va

grammatikasi insonning fikrlash
shaklini va yo'nalishini

o'zgartira olishga qodirligi, va hattoki,
o'ziga xos bir

astral holatidan chiqishga yordam
bera olishi

haqidagi ma'lumot.

Bu quvonarli ma'lumot,

lekin unda bir muammo bor.

Bu ma'lumotni inkor etolmaymiz.

Masalan, fransuz va ispan tillarida

"stol" so'zi negadir jenskoy rodda:

"la table", "la mesa".
Buni faqat qabul qilish kerak.

Aniqlanishicha,

agar bu tillarda gapiruvchilardan

ularning fikricha, stol gapira olganida,
qanday ovozda

gapirishi mumkinligi borasidagi savolga
ko'pchilikning

javoblariga ko'ra, fransuzlar va
ispanlar aytadiki,

stol ayol ovozida, baland tonda

gapirgan bo'lar edi. Shu sabab,

agar siz fransuz yoki ispan bo'lsangiz,
qaysidir ma'noda stol siz uchun —

stol siz uchun —qiz bola, ingliz
bo'lganingizda esa aksincha bo'lar edi.

Kimga bu kabi ma'lumotlar yoqmaydi?

Shunday xulosa hosil bo'ladiki, agar siz

bu tillardan birida muloqot qilsangiz,
siz dunyoni boshqacha ko'rasiz.

Lekin ehtiyot bo'lish kerak,

chunki, o'ylab ko'ring, agar kimdir bizni
o'rganishni boshlasa,

ingliz tilida go'daklikdan
gapiruvchilarni:

inglizlar dunyoni qanday ko'radi?

Keling, misol uchun ingliz tili ona tilisi
bo'lgan insonni olsak.

Hozir siz Bononi ko'ryapsiz.

U inglizcha gapiradi.

Uning qandaydir o'z dunyoqarashi bor.

Ekranda Donald Tramp.

Unda ham o'ziga yarasha.

U ham inglizcha gapiradi.

(Kulgu)

Mana miss Kardashyan,

u ham shu tilda gapiradi.

Xo'sh, bu yerda uchta ingliz tilida
muloqot qiluvchi inson.

Ular dunyoni qanday ko'radi?
Bu ularni qanday farqlaydi?

Ingliz tilidagi qanday dunyoqarash
ularni birlashtiradi?

Bu o'ziga xos muammoli g'oya.

Ko'pchilik shunday xulosaga kelmoqdaki,
til fikrlarni shakllantiradi,

lekin bu nozik va tushunarsiz psixologik
aspektlarda namoyon bo'ladi.

Bu chet tili sizga boshqacha dunyoqarash
taqdim etadi degani emas.

Shunday ekan,

o'zi nega tillarni o'rganishimiz kerak?

Agar bu sizning fikrlashingizni
o'zgartirmasa,

unda bunga qanday sabablar bor?

Ular bir nechta.

Birinchidan, siz qandaydir madaniyatni
o'rganmoqchi,

o'zlashtirmoqchi bo'lsangiz, uning bir
qismi bo'lishni istasangiz,

til bunda rol o'ynaydimi yo'qmi,

jamiyatni o'rganish uchun,

siz qaysidir bir darajada

o'sha tildan foydalanishingizga,

unda muloqot qilishingizga to'g'ri keladi.

Boshqa yo'li yo'q.

Qiziq bir misol bor.

Men hozir sal tushunarsiz gapiraman,
lekin siz mazmunini tushunishingiz kerak.

Kanadalik rejissyor Deni Arkan tomonidan
suratga olingan bitta film bor.

Ingliz tilida uning ismi "Dennis Arcand"
deb yoziladi,

agar qidirishni xohlasangiz.

U "Monreallik Iso" deb nomlanadigan
film suratga olgan.

Undagi ko'pchilik qahramonlar —

chaqqon, tez, kulgili, qizg'in,
fransuzcha gapiruvchi, qiziqarli

franko-kanadaliklar edi.

Yakuniga oz qolganda,
bitta sahna bor, unda ular

do'stini hamma inglizcha gapiradigan
shifoxonaga oborishlari kerak bo'ladi.

U yerda ular shu tilde
gapirishlari kerak bo'ladi.

Ular shunday qilishadi ham,
lekin bu ularning ona tili emas.

Odatda ular unda gapirmaslikni
ma'qul ko'rishadi.

Va ular sekin gapirishadi,

aksent bilan, oddiy so'zlar orqali.

Hamma yoqtiradigan qahramonlar endi birdan

o'zlarining oddiy, kulrang soyalariga
aylanishadi.

Jamiyatga sho'ng'ish va

insonlarni bunday xira oyna orqali
tushunishga harakat qilish —

ularni chindan tushuna olmaslikka
olib keladi.

Agar bor-yo'g'i bir necha yuzta til
qoladigan bo'lsa,

ularni o'rganish uchun birinchi
sabab:

ularning har biri — alohida chipta,

u sizga biror bir tilda gapiruvchi
jamiyatning bir qismi

bo'lishga yo'l ochadi, chunki u chinakam
kod vazifasini bajaradi.

Bu birinchi sabab.

Ikkinchi sabab:

isbotlanganki, agar siz ikki xil tilda
gapirsangiz,

demensiya kasalligiga chalinish
ehtimoli sizda ancha kam,

va menimcha, siz bir vaqtning o'zida
nechta vazifani uddalay olasiz.

Bu bolalikdan aniq bo'la boshlaydi,

va siz endi tushunasiz,

farzandlaringizni qachonda til o'rganishga
yuborishingizni.

Bilingvizm sog'liq uchun foydali.

Uchinchi sabab:

chet tillari — judayam qiziq.

Bizga tushintirishlaridan ko'p marta
qiziqarliroq.

Masalan, arab tilida "kataba" — "u yozdi",

"yaktubu" — "u yozayapti".

"Uktub" — "yozing", buyruq so'z.

Bu soz'larda qanday umumiylik bor?

Hammasida bir xil undoshlar,

va ular so'zning markazida, xuddi
ustundek.

Ular joyida qoladi,

unlilar esa ular atrofida raqsga
tushmoqda.

Kimga bu so'zlar orqali til o'rganish
yoqmaydi?

Ivritda ham shunday,

Efiopiya davlat tili — amxarchada ham.

Bu juda qiziqarli.

Yana har tilda har xil so'z
joylashuvi bor.

So'zlarni boshqa tartibda qo'yib
gapirishni

o'rganish, bu xuddi chap tarafga
harakatlanadigan mamlakatda mashina

haydashdek gap,

yoki ko'zga gamamelis ekstraktli
suyuqlikni tomizgandan keyin paydo

bo'ladigan hissiyotga
o'xshaydi.

Chet tili sizni shunday bir boshqacha
tuyg'ularni his

qilishga majbur qila oladi.

Masalan,

"Shlyapa kiygan mushukning qaytishi" —

ko'pchiligimiz sevib o'qigan, va yana
takror o'qiydigan kitob,

xuddi "Mobi Dik" kabi.

U yerda shunday so'zlar bor: "Bilasanmi,
uni qayerdan topib oldim?

U nimagadir yuvinishga kirib ketdi.
Vannada o'tirib pirog yerdi.

Xa. U qila oldi."

Agar siz buni xitoycha variantini
o'qisangiz,

quyidagini eslab qoling:

"Uni qayerdan topganimni topa olasanmi?

U chala yeyilgan tortda yuvinayotgan edi.

Shubhasiz, tortni u ishtaha bilan
yeyayotgandi!"

Bu menga yoqadi.

Tasavvur qiling, til o'rganish bilan
yillab shug'ullana olasiz.

Siz qachondir kxmer tilini o'rganganmisiz?

Men ham yo'q. Lekin agar o'rganganimda
edi,

men og'zimda 13 ta undosh harfni emas,

ingliz tilida bo'lganidek,

balki kambodjaliklar tilida jaranglaydigan

30 ta undosh harfni his qilgan bo'lardim,

xuddi arilarga o'xshab.

Mana sizga nima bera oladi chet tillari.

Undan tashqari,

hozirda chet tillarini o'rganish har
qachongidan-da oson.

Oldinlari darslarga borish kerak bo'lardi,

u yerda qandaydir bir o'qituvchi
o'tirardi,

zo'r o'qituvchi, — lekin u yerda

u ma'lum bir paytda bo'lardi va uning
oldiga

aynan shu payt borish kerak bo'lardi.

Darslar esa unchalik tez bo'lavermasdi.

Siz darslarga qatnashishga majbur edingiz.

Agar bunday imkoniyat bo'lmasa, sizga
plastinka asqotardi.

Men buning ustasi edim.

Plastinkalar, kassetalar, xattoki CD-disc
deb ataluvchi

eskicha bir uskuna,

unda ma'lumotlar chegaralangan edi.

Ulardan tashqari, kitoblar bor edi —
foydasiz kitoblar.

Hammasi shunday edi.

Bugun esa bir joyga o'rnashib olib,

masalan, mehmonxona polida,

burbon ichgan holda,

mustaqil ravishda xohlagan bir tilni
o'rganish mumkin,

Rosetta Stone kabi ajoyib dasturlar
yordamida.

Yana men Glossika deb nomlanadigan bitta
kursni maslahat beraman.

Istalgan bir vaqtda,

xohlaganingizcha o'rganishingiz mumkin.
Siz ertalablari chet

tillariga bog'liq
bo'lgan nimadir bilan o'zingizni hursand

qilishingiz mumkin,

bu sizga qobiliyatingizni yanada
oshirishga yordam beradi.

Men har kuni ertalab "Dilbert"
komikslarini o'qiyman,

har xil tillarda.

20 yil oldin buning iloji yo'q edi.

Til o'rganish materiallarining

hammasi cho'ntagimizga sig'ishi,

ya'ni telefonimizga,

xattoki rivojlangan insonlar uchun ham
fantastikadek ko'rinardi.

Shuning uchun ham men sizlarga

tillarni o'rganishingizni maslahat
beraman, chunki buning uchun

hozirgidek imkoniyatlar hech
qachon bo'lmagan.

Bu judayam qiziqarli.

Bu balki fikrlashingizni o'rgartirmas,

lekin bu sizni hayratlantirishi aniq.

Katta rahmat.

(Qarsaklar)