Każdy ma historię, którą świat musi usłyszeć

Dave Isay otworzył pierwszą budkę StoryCorps w Grand Central Terminal w Nowym Yorku w 2003 roku, pragnąc stworzyć ciche miejsce, w którym każdy mógłby uhonorować kogoś dla siebie ważnego, wysłuchując ich historii. Od tamtej pory StoryCorps wyewoluowało w największe archiwum nagranych ludzkich głosów. Posłuchajcie o jego wizji globalnego StoryCorps i o tym, jak możecie stać się częścią tego projektu, przeprowadzając wywiad przy użyciu aplikacji StoryCorps.

Dzisiejszego wieczora spróbuję dowieść,

że zaproszenie ukochanej osoby,
przyjaciela lub nawet nieznajomego

do nagrania wartościowego wywiadu z tobą

może być jednym z najważniejszych
chwil w życiu zarówno tego kogoś,

jak i twoim.

W wieku 22 lat szczęśliwie
odkryłem swoje powołanie,

gdy przypadkiem zacząłem
pisać opowieści do radia.

Niemal w tym samym czasie odkryłem,

że mój tato, z którym
byłem bardzo blisko, jest gejem.

Zupełnie się tego nie spodziewałem.

Byliśmy bardzo zżyci jako rodzina,

więc byłem zdruzgotany.

Nagle, podczas jednej
z pełnych napięcia rozmów,

tato wspomniał zamieszki w Stonewall.

Powiedział, że pewnej nocy w 1969 roku

grupa młodych czarnoskórych
i latynoskich drag queen

odparła atak policji
na bar dla gejów na Manhattanie,

zwany Stonewall Inn,

i o tym, jak rozpoczęło to
ruch walki o prawa gejów.

To była wspaniała opowieść,
przyciągnęła moją uwagę.

Wziąłem więc magnetofon kasetowy
z zamiarem dowiedzenia się więcej.

Z pomocą młodego archiwisty,
Michaela Shirkera,

dotarliśmy do każdej osoby,
jaką tylko znaleźliśmy,

która była tamtej nocy w Stonewall Inn.

Przeprowadzając wywiady,

zorientowałem się,
że mikrofon daje mi swobodę

chodzenia do miejsc,
w których nigdy bym się nie znalazł,

i rozmawiania z osobami,
z którymi inaczej nie zamieniłbym słowa.

Miałem przywilej poznania

najbardziej niesamowitych,
silnych i odważnych ludzi,

jakich kiedykolwiek spotkałem.

Wówczas po raz pierwszy historia Stonewall

została opowiedziana opinii publicznej.

Zadedykowałem tę audycję tacie,

co zmieniło nasze relacje i moje życie.

Przez kolejnych 15 lat
zrobiłem wiele audycji dokumentalnych,

pragnąc dać głos tym,
których rzadko można usłyszeć w mediach.

Za każdym razem widziałem,

że przeprowadzanie z nimi wywiadu

znaczyło dla tych ludzi bardzo wiele,

szczególnie dla tych, którym wmówiono,
że ich opowieści nie są ważne.

Widziałem bardzo wyraźnie,
jak ich plecy prostują się,

gdy zaczynają mówić do mikrofonu.

W 1998 roku zrobiłem dokument
o ostatnich tanich hostelach

na Manhattanie, w Bowery.

Ludzie przez dekady
przebywali w tych noclegowniach.

Mieszkali w boksach
wielkości więziennej celi,

odgrodzonych gęstą siatką,

by nie można było przeskoczyć
z jednego pokoju do drugiego.

Razem z fotografem Harveyem Wangiem
napisaliśmy o tych ludziach książkę.

Pamiętam, jak wszedłem
do noclegowni z wczesną wersją książki

i pokazałem jednemu z nich
stronę o nim samym.

Stał w milczeniu, wpatrując się w nią,

a po chwili wyrwał mi książkę z ręki

i zbiegł po schodach
długiego, wąskiego korytarza,

trzymając ją nad głową

i krzycząc: "Ja istnieję! Ja istnieję".

(Brawa)

Pod wieloma względami "Ja istnieję"
stało się wezwaniem StoryCorps,

szalonej idei sprzed kilkudziesięciu lat.

Zamysł był taki: zostać dokumentalistą

i postawić ten zawód na głowie.

Dotąd tworzenie filmów dokumentalnych

polegało na nagrywaniu wywiadów
w celu stworzenia sztuki, rozrywki

lub edukacji, by zobaczyło
i usłyszało to wiele ludzi.

Ja chciałem jednak sprawić,

by wywiad sam w sobie był celem pracy,

i dać ogromnej ilości osób szansę

bycia wysłuchanym właśnie w ten sposób.

11 lat temu w Grand Central Terminal

zbudowaliśmy budkę, w której
każdy mógł uhonorować kogoś,

przeprowadzając z nimi wywiad o ich życiu.

Wchodzicie do środka i wita was pomocnik.

Siadacie naprzeciw,
dajmy na to, waszego dziadka

i przez blisko godzinę
słuchacie i opowiadacie.

Wielu myśli o tym
jak o ostatniej rozmowie,

o co chcieliby zapytać
i co powiedzieć tej osobie,

która tyle dla nich znaczy?

Po zakończeniu odchodzą z kopią wywiadu,

a kolejna kopia trafia
do American Folklife Center

w Bibliotece Kongresu,

by wasze pra-pra-pra-prawnuki
mogły kiedyś poznać waszego dziadka

przez jego głos i opowieść.

Otworzyliśmy budkę w jednym
z najruchliwszych miejsc świata,

by zapraszać ludzi do przeprowadzenia
niezwykle intymnej rozmowy

z drugim człowiekiem.

Nie miałem pojęcia,
czy to wypali, ale tak się właśnie stało.

Potraktowano ten eksperyment
z ogromnym szacunkiem,

przeprowadzono wiele niezwykłych rozmów.

Pokażę wam teraz animowany fragment

wywiadu nagranego w budce w Grand Central.

12-letni Joshua Littman przeprowadził
wywiad ze swoją mamą, Sarah.

Josh ma syndrom Aspergera.

Jak może wiecie,
takie dzieciaki są niebywale bystre,

ale towarzysko sobie nie radzą.

Zazwyczaj mają obsesje.

Josh miał obsesję na punkcie zwierząt.

Oto Josh rozmawiający ze swoją mamą

w Grand Central, 9 lat temu.

Josh: W skali od 1 do 10

jak zmieniłoby się twoje życie,
gdyby nie było zwierząt?

Sarah: Myślę, że bez zwierząt byłoby na 8,

gdyż wnoszą do życia wiele radości.

J: Co by się zmieniło,
gdyby ich zabrakło?

S: Poradziłabym sobie
bez karaluchów i węży.

J: Mnie węże nie przeszkadzają,
chyba że są jadowite

lub owijają się wokół ciebie.

S: Nie jestem ich fanką.

J: Za to karalucha
uwielbiamy nienawidzić.

S: Prawda.

J: Czy myślałaś kiedyś, że
nie poradzisz sobie z dzieckiem?

S: Pamiętam,
jak byłeś mały i miałeś straszną kolkę,

więc wciąż płakałeś.

J: Co to kolka?
Sarah: Kolka to ból brzucha sprawiający,

że krzyczysz przez,
powiedzmy, cztery godziny.

J: Głośniej niż Amy?

S: Byłeś dość głośny,
ale Amy wydawała wyższe dźwięki.

J: Mam wrażenie,
że Amy jest bardziej lubiana,

jak taki idealny aniołek.

S: Rozumiem, dlaczego myślisz,
że jest bardziej lubiana,

i nie twierdzę, że to przez
twój syndrom Aspergera,

ale Amy łatwo przychodzi bycie przyjazną,

podczas gdy dla ciebie
jest to trudniejsze,

ale ci, którzy poświęcą ci czas,
by cię poznać, bardzo cię kochają.

J: Jak Ben albo Eric, albo Carlos?
S: Tak.

J: Tak jakbym stawiał
na jakość zamiast na ilość? (Śmiech)

S: Nie osądzałabym jakości, ale-

J: Chodzi mi o to, że najpierw Amy
uwielbiała Claudię, potem jej nie znosiła,

i znów ją uwielbiała, i znów nie znosiła.

S: To dziewczęca sprawa, kochanie.

Dla ciebie ważne jest, że masz
paru bardzo dobrych przyjaciół -

to coś, czego potrzebujesz w życiu.

J: Czy okazałem się takim synem,
jakiego chciałaś mieć, gdy się urodziłem?

Czy spełniłem twoje oczekiwania?

S: Przewyższyłeś je, skarbie.

Jasne, miałam pewne fantazje
na temat tego, jakim dzieckiem będziesz,

ale sprawiłeś, że bardzo
dojrzałam jako rodzic, ponieważ -

J: Cóż, to ja cię uczyniłem tym rodzicem.

S: Ty mnie nim uczyniłeś,
słuszna uwaga. (Śmiech)

To także dlatego, że myślisz inaczej,

niż przewidują autorzy
poradników dla rodziców,

musiałam nauczyć się
myśleć twórczo razem z tobą,

co sprawiło, że jestem znacznie bardziej
kreatywna jako rodzic i jako osoba,

za co już zawsze będę ci wdzięczna.

J: To pomogło, kiedy urodziła się Amy?

S: Pomogło, ale... ty także
jesteś dla mnie niezwykle wyjątkowy

i jestem szczęściarą,
że jesteś moim synem.

(Brawa)

DI: Gdy wywiad puszczono
w ogólnokrajowej stacji,

Josh otrzymał setki listów mówiących,

jakim jest wspaniałym dzieckiem.

Jego mama, Sarah, zebrała je w książce

i kiedy Josh był wytykany palcami
w szkole, czytali te listy razem.

Chcę też nadmienić,

że oboje są tu dziś z nami.

Sarah Littman i jej syn, Josh,
obecnie wzorowy student.

(Brawa)

Wiele osób mówi, że płakało,
słysząc historie ze StoryCorps,

ale nie dlatego, że byli smutni.

Większość z nich nie była.

To pewnie dlatego, że usłyszeli
coś autentycznego i czystego,

gdy często tak trudno ocenić,

co jest prawdą, a co reklamą.

To coś na kształt
anty-reality show.

Nikt nie przychodzi do
SC, by się wzbogacić.

Nikt nie przychodzi po sławę.

To po prostu wyraz szczodrości i miłości.

Wielu z nich to zwykli ludzie,

opowiadający o życiu pełnym życzliwości,
odwagi, przyzwoitości i godności.

Kiedy słyszy się te historie

można odnieść wrażenie,
że stąpa się po świętej ziemi.

Eksperyment z Grand Central powiódł się,

a my rozszerzyliśmy
działalność na cały kraj.

Do tej pory ponad 100 tysięcy ludzi
we wszystkich 50 stanach,

w tysiącach miast i miasteczek Ameryki,

nagrało wywiady do StoryCorps.

To największa kolekcja ludzkich głosów,
jaką kiedykolwiek zebrano.

(Brawa)

Zatrudniliśmy i przeszkoliliśmy
setki pracowników,

by pomagali ludziom przejść
przez to doświadczenie.

Większość z nich pomaga przez rok lub dwa,

jeżdżąc po kraju
i zbierając mądrość ludzkości.

Nazywają to dawaniem świadectwa.

Jeśli ich zapytać,

wszyscy powiedzą, że najważniejsze,

czego się nauczyli, będąc obecnym
przy nagrywaniu wywiadów,

jest to, że ludzie są z gruntu dobrzy.

Przez pierwsze lata StoryCorps myślałem,

że miała miejsce stronnicza selekcja,

ale po tysiącach wywiadów
z różnymi ludźmi,

przeprowadzonych
w każdej części kraju,

z bogatymi, biednymi,
w wieku od 5 do 105 lat,

mówiących łącznie 80 językami,
z każdej strony sceny politycznej,

zaczynasz myśleć, że może ci ludzie
faktycznie są na dobrej drodze.

Wiele wyciągnąłem z tych wywiadów.

Doświadczyłem poezji, mądrości i wdzięku,

które można znaleźć
w słowach ludzi wokół nas,

gdy tylko znajdziemy czas,
by ich wysłuchać.

Jak w tej rozmowie

urzędnika z Brooklynu, Danny'ego Perasa,

który zabrał swoją żonę do StoryCorps,
by opowiedzieć o swojej miłości do niej.

Danny: Widzisz, chodzi o to,

że zawsze mam poczucie winy,
gdy mówię, że cię kocham.

A mówię to tak często, by przypomnieć ci,

że wprawdzie jestem krępy, ale i szczery.

To jak słyszeć piękną piosenkę
w starym zepsutym radiu -

miło z twojej strony,
że wciąż je trzymasz w domu.

Annie: Gdy nie ma liściku
na stole w kuchni,

myślę, że coś jest nie tak.

Każdego ranka piszesz mi list miłosny.

D: Jedyne, co mogłoby pójść nie tak,

to że nie znalazłbym długopisu.

"Do mej księżniczki:

Strasznie dzisiaj pada.

Zadzwonię do ciebie o 11:20".

D: To romantyczny raport o pogodzie.

A: "I kocham cię.
Kocham cię. Kocham cię".

D: Gdy facet szczęśliwie się ożeni,
to nieważne, co było w pracy,

nieważne, co się stało w ciągu dnia -

w domu znajdziesz schronienie,

będziesz wiedział,
że możesz kogoś przytulić

bez odtrącenia na parterze
i słów: "Zabieraj te ręce".

Małżeństwo jest jak kolorowa telewizja.

Nie chcesz wracać do tej czarno-białej.

(Śmiech)

DI: Danny miał coś koło 5 stóp wzrostu,

zeza i jeden jedyny wystający ząb,

ale w małym paluszku
miał więcej romantyzmu

niż wszyscy znani aktorzy
z Hollywood razem wzięci.

Czego jeszcze się dowiedziałem?

Poznałem niewyobrażalną zdolność

ludzkiego ducha do przebaczania.

Poznałem wytrzymałość i siłę.

Jak w tej rozmowie
Oshei Israela i Mary Johnson.

Jako nastolatek Oshea
zamordował jedynego syna Mary,

Laramiun Byrda, w walce gangów.

Dziesięć lat później
Mary poszła do więzienia

spotkać Osheę i dowiedzieć się,
kim jest ten człowiek,

który odebrał życie jej synowi.

Co niezwykłe, z wolna się zaprzyjaźnili

i kiedy Oshea w końcu wyszedł z więzienia,

wprowadził się obok Mary.

Oto fragment ich rozmowy

nagranej krótko po wyjściu
Oshei na wolność.

Mary: Mojego syna już nie ma.

Nie widziałam, jak kończy szkołę,
a ty idziesz teraz na uczelnię.

Będę mogła zobaczyć, jak ją kończysz.

Nie widziałam, jak się żeni.

Z tobą, miejmy nadzieję,
będę mogła tego doświadczyć.

Oshea: To, że słyszę te słowa

i że jesteś tak obecna w moim życiu,

motywuje mnie do ciągłego upewniania się,
że idę we właściwym kierunku.

Wciąż we mnie wierzysz,

mimo że sprawiłem ci tyle bólu.

To niesamowite.

Mary: Wiem, że niełatwo jest
dzielić się swoją historią,

siedzieć tu i patrzeć na siebie.

Wiem, że to niełatwe,
dlatego podziwiam cię, że to robisz.

Oshea: Kocham panią.
Mary: Ja ciebie też, synu.

(Brawa)

DI: Wiele razy przypomniano mi
o odwadze i dobroci ludzi

oraz o tym, jak dzieje historii
w istocie idą w kierunku sprawiedliwości.

Jak w opowieści Alexis Martinez,
urodzonej jako Arthur Martinez

w Harold Ickes w Chicago.

W rozmowie ze swoją córką,
Lesley, opowiada o tym,

jak dołączyła do gangu w młodym wieku,

i o przemianie w kobietę,
którą powinna być od początku.

Oto Alexis ze swoją córką, Lesley.

Alexis: Jedną z najtrudniejszych
rzeczy było dla mnie to,

że zawsze bałam się, że nie wolno mi

być obecną w życiu moich wnuczek,

ale wy całkowicie rozwialiście te obawy,

ty i twój mąż.

Jednym ze tego skutków
jest moja relacja z wnuczkami.

Czasem spierają się o to,
czy jestem nim, czy nią.

Lesley: Mogą o tym rozmawiać.

A: Mogą, ale dla mnie to cud.

L: Nie musisz przepraszać.
Nie musisz chodzić na palcach.

Nie odetniemy się od ciebie,
zawsze chciałam,

byś to wiedziała - że jesteś kochana.

A: Wiesz, żyję tym każdego dnia.

Chodzę ulicami jako kobieta,
czując spokój w związku z tym, kim jestem.

Znaczy, może chciałabym
mieć łagodniejszy głos,

ale jestem pełna miłości
i chcę tak żyć każdego dnia.

DI: Ja też jestem pełen miłości.

Zdradzę wam sekret StoryCorps.

Te rozmowy wymagają odwagi.

StoryCorps przemawia
do poczucia moralności.

Uczestnicy wiedzą, że nagranie będzie
odsłuchiwane długo po tym, jak już odejdą.

Ira Byock, lekarz pracujący w hospicjum,

pomagał nam przy nagrywaniu rozmów

z osobami umierającymi.

Napisał książkę
"Cztery rzeczy znaczące najwięcej"

o czterech rzeczach, które pragniemy
powiedzieć najważniejszym osobom w życiu,

zanim my lub oni odejdą:

dziękuję, kocham cię,

przebacz mi, wybaczam ci.

To najbardziej potężne słowa,
jakie możemy skierować do innych,

i często to się właśnie dzieje
w budkach StoryCorps.

To okazja, by zamknąć pewną sprawę
z kimś, na kim nam zależy -

bez żalu, bez niedopowiedzeń.

To trudne, to wymaga odwagi,

ale właśnie po to żyjemy, czyż nie?

Nagroda TED.

Kiedy kilka miesięcy temu
dostałem wieści z TED i od Chrisa

o możliwości otrzymania
tej nagrody, zatkało mnie.

Poproszono mnie o wymyślenie
krótkiego życzenia dla ludzkości,

nie dłuższego niż 50 słów.

Po zastanowieniu się, napisałem te 50 słów

i kilka tygodni później Chris
zadzwonił ze słowami: "No, dawaj!"

Oto więc moje życzenie,

żebyście pomogli nam

wziąć wszystko,
czego nauczyliśmy się przy StoryCorps,

i zanieść to światu,

aby każdy wszędzie
mógł nagrać wartościową rozmowę

z drugim człowiekiem,

która później zostanie
zarchiwizowana dla historii.

Jak to zrobimy? Dzięki temu.

Zmierzamy ku przyszłości,

w której każdy na świecie
będzie miał dostęp do urządzenia,

które posiada funkcje,
o jakich mi się nie śniło 11 lat temu,

gdy powołałem StoryCorps.

Posiada mikrofon,

może podpowiadać, co robić,

może też wysyłać pliki dźwiękowe.

To kluczowe elementy.

Pierwsza część tego życzenia
zaczyna mieć już miejsce.

Przez kilka ostatnich miesięcy

zespół StoryCorps
zacięcie pracował nad aplikacją,

która wyciągnęłaby
nas ze wspomnianych budek,

tak by każdy, wszędzie i zawsze
mógł tego doświadczyć.

Pamiętajcie, że StoryCorps
to dwoje ludzi i pomocnik,

wspierający ich w nagrywaniu konwersacji,
która zostanie zachowana na zawsze,

lecz właśnie w tej chwili

wprowadzamy wersję beta
aplikacji StoryCorps.

To cyfrowy pomocnik, którzy przeprowadza

przez proces wywiadu StoryCorps,

pomoże wam wybrać pytania

i da wszystkie wskazówki niezbędne,

by nagrać wartościowy wywiad StoryCorps,

a potem jednym stuknięciem wrzucić go
do archiwum w Bibliotece Kongresu.

To ta łatwiejsza, technologiczna część.

Prawdziwe wyzwanie jest dla was:

wziąć to urządzenie i wykombinować,

jak użyć go w całej Ameryce
i na całym świecie,

by zamiast tysięcy wywiadów każdego roku

nagrywać je w dziesiątkach tysięcy,

w setkach tysięcy,

albo i więcej.

Wyobraźcie sobie, przykładowo,
zadać narodową pracę domową,

by każdy uczeń liceum,
mający w szkole historię USA,

nagrał wywiad z osobą starszą
podczas Święta Dziękczynienia -

wtedy zaś w ciągu weekendu

całe pokolenie życia i doświadczeń
Amerykanów zostałoby uchwycone.

(Brawa)

Wyobraźcie sobie matki po różnych
stronach konfliktu gdzieś na świecie

zasiadające razem nie po to,
by rozmawiać o tym konflikcie,

ale by odkryć, kim są jako ludzie,

tworząc tym samym więź zaufania.

Wyobraźcie sobie tradycję
obowiązującą na całym świecie,

że ludzi honoruje się
wywiadem dla StoryCorps

w dniu ich 75. urodzin

lub że ludzie w waszej okolicy

będą się udawać do domów
spokojnej starości, szpitali,

przytułków dla bezdomnych,
a nawet więzień,

by przy pomocy tego urządzenia
uhonorować najmniej ważnych

i zapytać ich, kim są,
czego nauczyło ich życie

i jak chcą zostać zapamiętani.

(Oklaski)

10 lat temu nagrałem wywiad z moim tatą,

który był psychiatrą.

Gdy świat o nim usłyszał,
stał się aktywistą na rzecz praw gejów.

To zdjęcie przedstawia nas
podczas tamtego wywiadu.

Nie myślałem o nagrywaniu wywiadów,
zanim kilka lat temu

u mojego taty, który zdawał się
być w doskonałej kondycji

i przyjmował pacjentów
przez 40 godzin w tygodniu,

zdiagnozowano raka.

Odszedł nagle niedługo później.

Był 28 czerwca 2012,

rocznica zamieszek w Stonewall.

Po raz pierwszy przesłuchałem
naszą rozmowę o 3 nad ranem,

w dniu, w którym zmarł.

Mam kilkoro dzieci,

wiem, że jedynym sposobem,
w jaki mogą poznać tę osobę,

tak ważną w moim życiu,
będzie przesłuchanie tej rozmowy.

Sądziłem, że nie jestem w stanie
wierzyć w powodzenie StoryCorps bardziej,

ale w tamtej chwili

instynktownie i w pełni zrozumiałem,
jak ważne jest nagrywanie tych wywiadów.

Każdego dnia ludzie przychodzą do mnie

i mówią: "Szkoda, że nie nagrałem
takiej rozmowy z ojcem/babcią/bratem,

zwlekałem zbyt długo".

Teraz nikt już nie musi zwlekać.

Teraz,

gdy tak wiele z tego, co mówimy,
przemija i traci na ważności,

wspomóżcie nas w tworzeniu
cyfrowych archiwów rozmów,

które nie przemijają i są ważne.

Pomóżcie nam tworzyć
ten podarunek dla naszych dzieci,

pozostałość tego, kim byliśmy jako ludzie.

Mam nadzieję, że pomożecie nam
spełnić to marzenie.

Przeprowadźcie wywiad z członkiem rodziny,
przyjacielem lub nawet nieznajomym.

Wspólnie możemy stworzyć
archiwum mądrości całej ludzkości

i może, czyniąc to,

nauczymy się częściej słuchać
i rzadziej krzyczeć.

Może te rozmowy przypomną nam
o tym, co jest naprawdę ważne.

Może, być może

pomogą nam one zrozumieć,

że każde, absolutnie każde życie

jest tak samo nieskończenie ważne.

Dziękuję bardzo.

(Brawa)

Dziękuję. Dziękuję.

(Brawa)

Dziękuję.

(Brawa)