Een korte schaakgeschiedenis - Alex Gendler
-
0:07 - 0:11De aanvallende infanterie
komt gestaag dichterbij. -
0:11 - 0:15De olifanten hebben
de verdedigingslinie doorbroken. -
0:15 - 0:20De koning wil vluchten,
maar de cavalerie omsingelt hem. -
0:20 - 0:23Ontsnappen is onmogelijk.
-
0:23 - 0:25Maar dit is geen echte oorlog.
-
0:25 - 0:27En ook niet zomaar een spel.
-
0:27 - 0:32Gedurende de 1500 jaar na het ontstaan,
-
0:32 - 0:36is het schaakspel bekend komen te staan
als instrument voor militaire strategie, -
0:36 - 0:41een metafoor voor menselijke handelingen
en een maatstaf voor begaafdheid. -
0:41 - 0:45De eerste gegevens van het schaakspel
dateren uit de 7e eeuw, -
0:45 - 0:50maar volgens de legende is het spel
een eeuw eerder ontstaan. -
0:50 - 0:56Verondersteld wordt dat toen
de jongste Gupta-prins sneuvelde, -
0:56 - 1:01zijn broer voor hun rouwende moeder
een voorstelling van de scène maakte. -
1:01 - 1:07Op een ashtapadabord met 8x8 velden,
dat al voor andere spellen werd gebruikt, -
1:07 - 1:11ontstond een nieuw spel
waarin twee elementen centraal stonden: -
1:11 - 1:14verschillende regels voor het verplaatsen
van verschillende stukken, -
1:14 - 1:19en één koning, wiens lot
de uitkomst bepaalde. -
1:19 - 1:23Het spel werd oorspronkelijk
'chaturanga' genoemd. -
1:23 - 1:26Dat is Sanskriet voor 'vier divisies'.
-
1:26 - 1:29Door de verspreiding
naar het Sassanidische Rijk -
1:29 - 1:32kreeg het de huidige naam en terminologie:
-
1:32 - 1:39'schaken' - afgeleid van 'shah'
voor koning en 'schaakmat' van 'shah mat', -
1:39 - 1:42ofwel: 'de koning is hulpeloos.'
-
1:42 - 1:46Na de islamitische verovering
van Perzië in de 7e eeuw, -
1:46 - 1:48werd het schaakspel ingevoerd
in de Arabische wereld. -
1:48 - 1:51Het diende niet alleen meer
als een tactisch instrument, -
1:51 - 1:55maar werd nu ook een rijke bron
van poëtisch beeldmateriaal. -
1:55 - 2:00Diplomaten en hovelingen beschreven
politieke macht met schaaktermen. -
2:00 - 2:04Regerende kaliefen
werden zelf fanatieke schakers. -
2:04 - 2:09De historicus al-Mas'udi zag het spel
als een eerbetoon aan de vrije wil -- -
2:09 - 2:12dit in contrast tot kansspelen.
-
2:12 - 2:17In de middeleeuwen bereikte het spel
via de zijderoute Oost- en Zuidoost-Azië, -
2:17 - 2:20waar vele lokale varianten ontstonden.
-
2:20 - 2:22In China werden de schaakstukken geplaatst
-
2:22 - 2:26op het snijpunt van de bordvelden
in plaats van erin, -
2:26 - 2:29zoals in het lokale strategiespel Go.
-
2:29 - 2:34De Mongoolse leider Tamerlane
gebruikte een bord met 11x10 velden -
2:34 - 2:37met veilige velden
die 'citadel' werden genoemd. -
2:37 - 2:43In het Japanse shogi kon de tegenstander
de geslagen stukken gebruiken. -
2:43 - 2:48Maar de moderne vorm van schaken
ontstond in Europa. -
2:48 - 2:53Rond 1000 na Christus was het spel
onderdeel van een hoofse opvoeding. -
2:53 - 2:55Het schaakspel werd gebruikt
als een allegorie -
2:55 - 2:59voor verschillende sociale klassen
die hun eigen rol uitvoerden. -
2:59 - 3:02De stukken werden aangepast
op basis van de nieuwe context. -
3:02 - 3:07In die tijd was de kerk
wantrouwig tegenover spellen. -
3:07 - 3:11Moralisten waarschuwden dat hier niet
te veel tijd aan mocht worden besteed. -
3:11 - 3:15Het schaakspel werd zelfs
kort verboden in Frankrijk. -
3:15 - 3:17Maar het spel bleef opkomen
-
3:17 - 3:22en in de 15e eeuw kreeg het de vorm
zoals we die nu kennen. -
3:22 - 3:27De relatief zwakke adviseur
werd vervangen door de krachtigere dame, -
3:27 - 3:32mogelijk vanwege de recente opkomst
van sterke vrouwelijke leiders. -
3:32 - 3:35Deze aanpassing versnelde het spel
-
3:35 - 3:37en doordat andere regels
populairder werden, -
3:37 - 3:42verschenen er artikelen met analyses
van gangbare openingen en eindspelen. -
3:42 - 3:45Zo ontstond de schaaktheorie.
-
3:45 - 3:50De Verlichting bracht het spel
van koningshuizen naar cafés. -
3:50 - 3:54Schaken werd een uitdrukking
van creativiteit. -
3:54 - 3:57Brutale zetten en spectaculaire tactieken
voerden nu de boventoon. -
3:57 - 4:04Deze stijl bereikte zijn hoogtepunt
in de onsterfelijke partij in 1851. -
4:04 - 4:07Adolf Anderssen wist
zijn tegenstander schaakmat te zetten -
4:07 - 4:11door zijn dame en beide torens te offeren.
-
4:11 - 4:16Maar de opkomst van officiële wedstrijden
aan het einde van de 19e eeuw -
4:16 - 4:21zorgde ervoor dat strategische berekening
de voorkeur kreeg boven spektakel. -
4:21 - 4:24Door de toenemende competitie
-
4:24 - 4:27kreeg het schaakspel
een nieuwe, geopolitieke rol. -
4:27 - 4:29Tijdens de Koude Oorlog
-
4:29 - 4:34investeerde de Sovjet Unie stevig
in het ontwikkelen van schaaktalent -
4:34 - 4:37en domineerde daarmee
de kampioenschappen de rest van de eeuw. -
4:37 - 4:41Maar de speler die een einde maakte
aan de Russische dominantie, -
4:41 - 4:43was geen burger van een ander land
-
4:43 - 4:48maar een IBM-computer genaamd Deep Blue.
-
4:48 - 4:51Schaakcomputers werden
al tientallen jaren ontwikkeld, -
4:51 - 4:55maar Deep Blue won
van Garry Kasparov in 1997 -
4:55 - 5:00en was de eerste machine
die een regerend kampioen versloeg. -
5:00 - 5:05Tegenwoordig lukt het schaaksoftware
keer op keer te winnen -
5:05 - 5:07van de beste menselijke schakers.
-
5:07 - 5:09Maar net als het spel dat ze meester zijn,
-
5:09 - 5:12zijn deze machines producten
van menselijke vindingrijkheid. -
5:12 - 5:18En wellicht zal die vindingrijkheid
ons helpen het schaakmat te ontlopen.
- Title:
- Een korte schaakgeschiedenis - Alex Gendler
- Speaker:
- Alex Gendler
- Description:
-
Bekijk de hele les op: https://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-chess-alex-gendler
De aanvallende infanterie nadert en hun olifanten hebben de verdedigingslinie al doorbroken. De koning probeert te vluchten, maar de vijand omsingelt hem. Ontsnappen is onmogelijk. Dit is geen echte oorlog, maar ook niet zomaar een spel. Gedurende de 1500 jaar na het ontstaan is het schaakspel bekend komen te staan als instrument voor militaire strategie, als een metafoor voor menselijke handelingen en een maatstaf voor begaafdheid. Alex Gendler deelt de geschiedenis van het spel.
Les door Alex Gendler, geregisseerd door Remus en Kiki.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:20
Peter van de Ven approved Dutch subtitles for A brief history of chess | ||
Peter van de Ven accepted Dutch subtitles for A brief history of chess | ||
Peter van de Ven edited Dutch subtitles for A brief history of chess | ||
Annemarie Avezaat edited Dutch subtitles for A brief history of chess | ||
Peter van de Ven declined Dutch subtitles for A brief history of chess | ||
Peter van de Ven edited Dutch subtitles for A brief history of chess | ||
Annemarie Avezaat edited Dutch subtitles for A brief history of chess | ||
Annemarie Avezaat edited Dutch subtitles for A brief history of chess |