Kasırgalar nasıl oluşur? - James Spann
-
0:07 - 0:09Bana kasırga avcısı derler.
-
0:09 - 0:12Rüzgâr olduğunda
ve şartlar uygun olduğunda -
0:12 - 0:15arabama atlıyorum
ve şiddetli fırtınaları takip ediyorum. -
0:15 - 0:17"Bu çılgınca" mı diyorsunuz? Muhtemelen.
-
0:17 - 0:20Ama aslında bu gökyüzü canavarlarını
onları öğrenmek için kovalıyorum. -
0:20 - 0:23Bildiklerimi sizinle paylaşmak istiyorum.
-
0:23 - 0:28Kasırgalar, fırtınaların içinde oluşan
hızla dönen kolonlardır, -
0:28 - 0:31bir bulut borusu aracılığıyla
yerle birleşirler. -
0:31 - 0:33Bu olduğunda yeryüzü
boyunca yıkıma neden olur, -
0:33 - 0:37yaşama ve mülklere
çok büyük bir tehdit oluştururlar. -
0:37 - 0:40Bu yüzden bu olgular bir hayli araştırılır
-
0:40 - 0:41ama gerçek şu ki
-
0:41 - 0:45hala kasırgaların nasıl oluştuğu
hakkında bilmediğimiz çok şey var. -
0:45 - 0:47Bir kasırgaya sebebiyet verebilen şartlar
-
0:47 - 0:50ille de bir başkasına neden olmaz.
-
0:50 - 0:53Ama insanlar ilk kez kasırgaları
kayda almaya başladıklarından beri -
0:53 - 0:54çok şey öğrendik,
-
0:54 - 0:59bir tanesi gökyüzünde hazırlandığında
oluşan belirtileri fark etmek gibi. -
0:59 - 1:01Gezintiye geliyor musunuz?
-
1:01 - 1:05Kasırgalar gök gürültülü bir sağanakla
başlar ama herhangi bir sağanakla değil. -
1:05 - 1:10Bunlar özellikle süper hücre denen
güçlü, şiddetli sağanaklardır. -
1:10 - 1:151500 metreye ulaşarak çok güçlü
rüzgarları, devasa dolu parçalarını, -
1:15 - 1:19bazen seli ve muazzam
şimşek çakmalarını da getirirler. -
1:19 - 1:22Bunlar kasırgalara
sebep olan türden fırtınalardır -
1:22 - 1:26ama bir yerde çok spesifik
şartların olması kaydıyla, -
1:26 - 1:29bir fırtınayı tahmin etmeye çalıştığınızda
-
1:29 - 1:31ölçebileceğiniz
ve bakabileceğiniz ipuçları. -
1:31 - 1:35Yükselen hava bir kasırganın
gelişmesi için gereken ilk malzemedir. -
1:35 - 1:40Bir fırtına, bulutların türevi olan
yoğuşma meydana geldiğinde oluşur. -
1:40 - 1:42Yoğuşma ısı salar
-
1:42 - 1:47ve ısı havayı yukarı doğru
çeken enerji hâline gelir. -
1:47 - 1:50Yoğuşma ne kadar çok olursa
fırtına bulutları da o kadar büyük olur, -
1:50 - 1:53dolayısıyla yukarı yönlü
hava akımı da daha güçlü hâle gelir. -
1:53 - 1:57Süper hücrelerde, bu yükselen
hava kütlesi özellikle güçlüdür. -
1:57 - 2:02Hava tırmandıkça yön değiştirebilir
ve daha hızlı hareket etmeye başlayabilir. -
2:02 - 2:05En sonunda fırtınanın
temelinde çok nem varsa -
2:05 - 2:07devasa bir bulut tabanı gelişir,
-
2:07 - 2:11eğer o kadar yol alırsa kasırganın
daha sonrasında kullanacağı bir şey verir. -
2:11 - 2:13Tüm bunlar yerini aldığında
-
2:13 - 2:16fırtına tarafından çevrelenmiş
bir girdap gelişebilir -
2:16 - 2:21ve yukarı doğru çekilen geniş, uzun
bir dönen hava borusu oluşabilir. -
2:21 - 2:23Biz buna mesosiklon diyoruz.
-
2:23 - 2:25Dışarıda serin, kuru, alçalan hava
-
2:25 - 2:28bu mesosiklonun arkasını
sarmalamaya başlar, -
2:28 - 2:31arka yan alt çekiş olarak
bilinen şeyi oluşturur. -
2:31 - 2:36Bu olağandışı senaryo, mesosiklonun
içindeki ve dışındaki hava arasında -
2:36 - 2:39sert bir sıcaklık farkı yaratır,
-
2:39 - 2:43kasırganın büyüyebilmesi için olanak veren
bir istikrarsızlık düzeyi geliştirir. -
2:43 - 2:46Daha sonra mesosiklonun
alt kısmı daha sıkılaşır, -
2:46 - 2:48rüzgârın hızını arttırır.
-
2:48 - 2:52Eğer ve bu çok büyük bir eğer,
bu hava borusu aşağıya, -
2:52 - 2:55ana fırtınanın temelindeki bu geniş,
nemli bulut tabanına hareket eder, -
2:55 - 2:59içine emer ve dönen
bir bulut duvarına dönüştürür, -
2:59 - 3:03kasırgayı yaratan fırtına ve yeryüzü
arasında bir bağlantı oluşturur. -
3:03 - 3:05Dönen bulut borusu yere dokunur dokunmaz
-
3:05 - 3:08bir kasırga hâlini alır.
-
3:08 - 3:13Çoğu küçük ve kısa ömürlüdür, saatte
104 -160 km hızda rüzgarlar oluşturur -
3:13 - 3:19ama diğerleri bir saatten fazla sürebilir,
saatte 321 km hızda rüzgarlar oluşturur. -
3:19 - 3:21Çok güzeller ama korkutucular da
-
3:21 - 3:24özellikle de siz veya kasabanız
onun yolundaysa. -
3:24 - 3:28Bu durumda kimse,
benim gibi kasırga avcıları bile -
3:28 - 3:31o şeyin baş göstermesini
izlemekten hoşlanmaz. -
3:31 - 3:35Yine de her şey gibi
kasırgalar da sona erer. -
3:35 - 3:38Sıcaklık farkı yok olduğunda
ve şartlar daha sabit hale geldiğinde -
3:38 - 3:40veya havadaki nem kuruduğunda
-
3:40 - 3:46bir zamanlar şiddetli olan ana fırtına
hızını kaybeder ve kasırgayı içeri çeker. -
3:46 - 3:50Yine de meteorolojistler ve benim gibi
fırtına avcıları beklemede kalacaklar, -
3:50 - 3:54tekrar bir fırtınanın uzun halatını
salıp salmayacağını görmek için -
3:54 - 3:56her zaman izlemede olacaklar.
- Title:
- Kasırgalar nasıl oluşur? - James Spann
- Description:
-
Tüm dersi görüntüleyin: http://ed.ted.com/lessons/how-do-tornadoes-form-james-spann
Kasırgalar, saatte 321 kilometre hızı aşan rüzgarlarla birlikte dünyadaki en şiddetli fırtınalardır. Peki, bu korkutucu siklonlar nasıl oluşuyor? Meteorolojist James Spann, en sonunda yok olmadan önce süper hücre denen gök gürültülü sağanaklardan korkutucu hortumlara dönüşen kasırgaların ömrüne ışık tutuyor.
Ders: James Spann, Animasyon: Província Studio.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:12
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for How do tornadoes form? - James Spann | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for How do tornadoes form? - James Spann | ||
Figen Ergürbüz accepted Turkish subtitles for How do tornadoes form? - James Spann | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for How do tornadoes form? - James Spann | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for How do tornadoes form? - James Spann | ||
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for How do tornadoes form? - James Spann | ||
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for How do tornadoes form? - James Spann |