Return to Video

Acaba hiç 1,6 km yüksekliğinde bir gökdelen olacak mı? - Stefan Al

  • 0:07 - 0:08
    1956'da
  • 0:08 - 0:10
    Mimar Frank Lloyd Wright
  • 0:10 - 0:13
    1,6 km yüksekliğinde bir gökdelen önerdi.
  • 0:13 - 0:16
    Dünyanın en uzun binası olacaktı,
  • 0:16 - 0:17
    oldukça uzun --
  • 0:17 - 0:20
    Eyfel Kulesi'nin 5 katı kadar.
  • 0:20 - 0:24
    Ama birçok eleştirmen, insanların asansör
    için saatlerce beklemesi gerektiğini
  • 0:24 - 0:27
    veya daha da kötüsü kulenin
    kendi ağırlığı altında yıkılacağını
  • 0:27 - 0:31
    söyleyerek mimarla alay ettiler.
  • 0:31 - 0:32
    Çoğu mühendis aynı fikirdeydi
  • 0:32 - 0:35
    ve önerinin tanıtımına rağmen
  • 0:35 - 0:38
    dev kule hiçbir zaman inşa edilmedi.
  • 0:38 - 0:39
    Ama günümüzde,
  • 0:39 - 0:42
    çok daha büyük binalar
    dünyanın her yerinde dikiliyorlar.
  • 0:42 - 0:46
    Şirketler, Eyfel Kulesi'nin üç katı olan
  • 0:46 - 0:49
    Suudi Arabistan'daki Kraliyet Kulesi gibi
  • 0:49 - 0:52
    bir kilometre yüksekliğinden daha
    uzun gökdelenler bile planlıyorlar.
  • 0:52 - 0:53
    Yakında,
  • 0:53 - 0:56
    Wright'ın 1,6 km yüksekliğindeki
    mucizesi gerçek olabilir.
  • 0:56 - 0:59
    70 yıl önce bizi bu dev yapıları
    inşa etmekten
  • 0:59 - 1:01
    alıkoyan tam olarak neydi
  • 1:01 - 1:05
    ve bugün nasıl olur da 1,6 km
    yüksekliğinde bir şey inşa ediyoruz?
  • 1:05 - 1:07
    Herhangi bir inşaat projesinde
  • 1:07 - 1:12
    yapının her katı üzerindeki katları
    destekleyebilecek güçte olmalıdır.
  • 1:12 - 1:13
    Daha yüksek inşa ettikçe
  • 1:13 - 1:18
    üst katların aşağıdakilere yerçekimi
    baskısı daha fazla olacaktır.
  • 1:18 - 1:21
    Bu ilke, eski mimarların
    daha hafif üst katları destekleyen
  • 1:21 - 1:25
    geniş temelli piramitleri
    tercih etmelerine yol açarak
  • 1:25 - 1:27
    binalarımızın şeklini etkiledi.
  • 1:27 - 1:31
    Ama bu çözüm tam olarak şehre uymuyor--
  • 1:31 - 1:35
    o kadar yükseklikteki bir bina
    hemen hemen 2,4 km genişliğinde olurdu
  • 1:35 - 1:38
    ki bu binayı şehir merkezine
    sığdırmak zor olurdu.
  • 1:38 - 1:43
    Neyse ki, beton gibi güçlü materyaller
    bu uygulanamaz şekli önleyebilir.
  • 1:43 - 1:48
    Modern beton karışımları, güç için çelik
    liflerle ve çatlatmayı önlemek için
  • 1:48 - 1:52
    su azaltıcı polimelerle
    güçlendirilmektedir.
  • 1:52 - 1:56
    Dünyanın en yüksek kulesi
    Dubai'nin Burj Khalifa'sı
  • 1:56 - 2:01
    metrekare başına 8000
    tonluk baskıya dayanabilir
  • 2:01 - 2:06
    ki bu 1200'ü aşkın Afrika
    filin ağırlığına denktir.
  • 2:06 - 2:08
    Tabii, bina kendini destekliyorsa bile
  • 2:08 - 2:10
    temelden hâlâ bir desteğe ihtiyaç duyar.
  • 2:10 - 2:12
    Temelsiz bu ağırlıktaki binalar
  • 2:12 - 2:16
    batabilir, çökebilir ya da eğilebilir.
  • 2:16 - 2:19
    Hemen hemen yarım milyon ton ağırlığındaki
    binayı batmaktan önlemek için
  • 2:19 - 2:27
    192 beton ve kazık denen çelik
    destekler 50 metre derinliğe gömülüyor.
  • 2:27 - 2:30
    Kazıklar ve temel arasındaki sürtünme
  • 2:30 - 2:33
    bu oldukça büyük yapıyı ayakta tutuyor.
  • 2:33 - 2:34
    Binayı aşağı çeken yer çekimini
  • 2:34 - 2:36
    yenmenin yanında
  • 2:36 - 2:40
    bir gökdelen aynı zamanda
    yanlardan iten esen rüzgârın
  • 2:40 - 2:42
    üstesinden gelmesi gerekir.
  • 2:42 - 2:43
    Normal günlerde
  • 2:43 - 2:49
    rüzgâr yüksek bir binaya
    bowling topu esintisi ağırlığındaki
  • 2:49 - 2:52
    metrekare başına 7 kilogramlık
    baskı uygulayabilir.
  • 2:52 - 2:55
    Çin'in şık Şanghay Kulesi gibi
  • 2:55 - 2:58
    havanın sürtünme etkisini azaltan
    biçimde yapılar tasarlamak
  • 2:58 - 3:00
    bu baskıyı dörtte bir azaltabilir.
  • 3:00 - 3:03
    Binanın içinde veya dışındaki
    rüzgârı önleyici iskeletler
  • 3:03 - 3:06
    Seul'un Lotte Kulesi'ndeki gibi
  • 3:06 - 3:08
    geri kalan rüzgâr baskısını azaltabilir.
  • 3:08 - 3:11
    Ama bütün bu önlemlerden sonra
    bile bir kasırga sırasında
  • 3:11 - 3:14
    bir metre yüksekliğinden
    daha yüksekteki üst katlarda
  • 3:14 - 3:17
    kendinizi öne ve arkaya
    sallanırken bulabilirsiniz.
  • 3:17 - 3:20
    Rüzgârın üst katları
    sallamasını önlemek için
  • 3:20 - 3:25
    birçok gökdelen yüzlerce ton ağırlığındaki
    "ayarlı kütle sönümleyici"
  • 3:25 - 3:28
    denilen bir denge
    ağırlığı kullanmaktadır.
  • 3:28 - 3:30
    Taipei 101, örneğin,
  • 3:30 - 3:35
    87. katın üzerine
    devasa bir küre sallandırdı.
  • 3:35 - 3:37
    Rüzgâr binayı salladığında
  • 3:37 - 3:40
    bu küre binanın kinetik enerjisini emerek
  • 3:40 - 3:42
    harekete geçiyor.
  • 3:42 - 3:44
    Hareketleri binanınkini takip ettiğinden
  • 3:44 - 3:47
    küre ve bina arasındaki
    hidrolik silindirler
  • 3:47 - 3:49
    kinetik enerjiyi ısıya çeviriyor
  • 3:49 - 3:52
    ve sallanan yapıyı dengeliyor.
  • 3:52 - 3:55
    Bütün bu teknolojilerle birlikte
  • 3:55 - 3:58
    dev yapılarımız ayakta ve sabit durabilir.
  • 3:58 - 4:03
    Ama bu büyüklükteki binaları hızlıca
    gezinmek başlı başına bir mücadele.
  • 4:03 - 4:04
    Wright'ın zamanında
  • 4:04 - 4:08
    en hızlı asansörler sadece saatte
    22 km hızda hareket ediyordu.
  • 4:08 - 4:14
    Neyse ki, günümüz asansörleri saatte 70 km
    hızda hareket ederek çok daha hızlıdırlar,
  • 4:14 - 4:17
    gelecekte sürtünmesiz magnetik
    raylar kullanma ihtimaliyle birlikte
  • 4:17 - 4:19
    daha yüksek hıza bile çıkılabilir.
  • 4:19 - 4:23
    Trafik yönetimi algoritmaları,
    yolcuları ve boş asansörleri
  • 4:23 - 4:28
    olmaları geren yere götürmek için
    mesafeye göre binen kişileri gruplandırır.
  • 4:28 - 4:31
    Wright 1,6 kilometre yüksekliğindeki
    kulesini önerdiğinden beri
  • 4:31 - 4:33
    gökdelenler uzun bir yol aldılar.
  • 4:33 - 4:35
    Bir zamanlar imkânsız
    kabul edilen fikirler
  • 4:35 - 4:38
    mimari fırsatlar hâline geldi.
  • 4:38 - 4:44
    Günümüzde bir binanın bir 1,6 kilometre
    daha yükselmesi belki de an meselesidir.
Title:
Acaba hiç 1,6 km yüksekliğinde bir gökdelen olacak mı? - Stefan Al
Speaker:
Stefan Al
Description:

Tüm dersi görüntüleyin: https://ed.ted.com/lessons/will-there-ever-be-a-mile-high-skyscraper-stefan-al

1956'da Mimar Frank Lloyd Wright Eyfel Kulesi'nin 5 katı kadar 1,6 km yüksekliğinde bir bina önerdi. Bu devasa kule hiçbir zaman inşa edilmese de günümüzde gittikçe büyüyen binalar tüm dünyada dikilmektedir. Bu imkansız fikirler nasıl mimari fırsatlara dönüştü? Stefan Al nasıl bu devasa yapıların şehrimizin demirbaşı hâline geldiklerini açıklıyor.

Ted-Ed'in yönettiği Stefan Al dersi.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:44

Turkish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.