Why you can't compare Covid-19 vaccines

Đây là vắc-xin ngừa COVID-19 mới,
loại một liều của Johnson & Johnson.

Vào đầu tháng 3, hơn 6.000 liều

đúng ra phải được chuyển đến
thành phố Detroit, Michigan;

nhưng ông Thị trưởng lại nói:
"Không. Cảm ơn."

"Moderna và Pfizer mới là loại tốt nhất.

Tôi sẽ làm mọi thứ có thể

để người dân thành phố Detroit
có được loại tốt nhất."

Ông Thị trưởng dựa vào những con số này:
"tỷ lệ hiệu lực" của vắc-xin.

Vắc-xin Pfizer/BioNTech và Moderna

có tỷ lệ hiệu lực siêu cao:

95% và 94%.

Thế còn Johnson & Johnson?

Chỉ 66%.

Và nếu chỉ nhìn vào mấy con số này,
người ta dễ

cho là loại vắc-xin này
không tốt bằng loại này.

Nhưng nghĩ thế là sai.

Có thể nói, các con số này
còn chẳng phải là thước đo quan trọng nhất

về mức độ hiệu quả của
những loại vắc-xin này.

Để biết thước đo ấy là gì,

đầu tiên ta phải hiểu
vắc-xin đúng ra là để làm gì.

Tỷ lệ hiệu lực của vắc-xin được tính toán
trong những thử nghiệm lâm sàng lớn

trong đó vắc-xin được thử nghiệm
trên hàng chục nghìn người.

Những người này được chia làm 2 nhóm:

1 nửa được tiêm vắc-xin,
nửa còn lại dùng giả dược.

Sau đó, họ quay trở lại
cuộc sống của mình,

được các nhà khoa học giám sát
vài tháng xem có nhiễm COVID-19 hay không.

Ví dụ, trong thử nghiệm Pfizer/BioNtech,
có 43.000 người tham gia.

Cuối giai đoạn này,
170 người đã nhiễm COVID-19.

Cách những người này
được phân vào nhóm này

quyết định hiệu lực của vắc-xin.

Nếu 170 được chia đều
vào hai nhóm này,

nghĩa là khả năng nhiễm bệnh là như nhau,
dù là có tiêm vắc-xin hay

không tiêm.

Khi đó, tỷ lệ hiệu lực của vắc-xin là 0%.

Nếu tất cả 170 người của nhóm không tiêm
và không ai tiêm vắc-xin mà bị nhiễm bệnh,

thì vắc-xin đó
có tỷ lệ hiệu lực 100%.

Trong thử nghiệm này,
có 162 người thuộc nhóm không tiêm

và chỉ có 8 người
trong nhóm có tiêm.

Tức là người được tiêm vắc-xin
có khả năng nhiễm COVID-19 thấp hơn 95%.

Loại vắc-xin này có tỷ lệ hiệu lực 95%.

Điều này không có nghĩa là
cứ 100 người tiêm, có 5 người nhiễm bệnh.

Nhưng con số 95% này
áp dụng cho cá nhân.

Tức là, một người đã được tiêm vắc-xin

có khả năng nhiễm bệnh thấp hơn 95%
so với một người không được tiêm vắc-xin

mỗi lần cả hai tiếp xúc với COVID-19.

Tỷ lệ hiệu lực của mỗi loại vắc-xin
được tính toán cùng một cách,

song thử nghiệm của từng loại có thể
được tiến hành trong điều kiện khác biệt.

"Một trong những suy tính lớn nhất
ở đây,

khi nhìn vào những con số này,

là thời gian các thử nghiệm lâm sàng này
được tiến hành."

Đây là số ca nhiễm COVID-19 hàng ngày ở Mỹ
kể từ khi bắt đầu đại dịch.

Thử nghiệm của Moderna được tiến hành
hoàn toàn ở Mỹ, vào lúc này - mùa hè.

Thử nghiệm của Pfizer/BioNTech
cũng chủ yếu được tiến hành ở Mỹ

và cũng vào thời gian đó.

Tuy nhiên, Johnson & Johnson
thử nghiệm ở Mỹ vào lúc này,

khi người tham gia tiếp xúc

với nguồn lây nhiễm nhiều hơn.

Hầu hết thử nhiệm của họ
được tiến hành ở những nước khác,

chủ yếu ở Nam Phi và Brazil.

Những nước này
không chỉ có tỉ lệ ca nhiễm cao

mà bản thân vi-rút cũng khác biệt.

Những thử nghiệm này được tiến hành
khi các biến thể của COVID-19 xuất hiện

và trở thành loại lây nhiễm chủ yếu
ở các quốc gia này;

những biến thể mà người tham gia
dễ bị nhiễm phải hơn.

Ở Châu Phi, hầu hết các ca nhiễm
trong thử nghiệm của Johnson & Johnson

là do nhiễm biến thể đó, chứ không phải
chủng ban đầu ở Mỹ hồi mùa hè.

Mặc dù vậy, nó vẫn làm giảm đáng kể
tình trạng lây nhiễm.

"Nếu chúng ta muốn so sánh
từng loại vắc-xin với nhau,

thì phải nghiên cứu trong cùng thử nghiệm,
với các tiêu chí lựa chọn y hệt,

cùng địa điểm, cùng thời điểm."

"Nếu chúng ta lấy vắc-xin
Pfizer và Moderna và

thực hiện lại thử nghiệm lâm sàng
cùng lúc với J&J,

có thể sẽ thấy tỷ lệ hiệu lực
của những vắc-xin này khác đi."

Các tỉ lệ này chỉ cho biết điều đã xảy ra
trong thử nghiệm của từng vắc-xin,

chứ không phải chính xác
điều sẽ xảy ra ngoài thực tế.

Song, theo nhiều chuyên gia, đây không là
chỉ số tối ưu để đánh giá vắc-xin

vì vắc-xin không phải lúc nào cũng là
để ngăn chặn mọi sự lây nhiễm.

"Mục tiêu của chương trình vắc-xin
COVID-19 không hẳn là "Không còn COVID",

mà là chế ngự loại vi-rút này,
đánh bại nó,

là vô hiệu khả năng gây bệnh nặng,
nhập viện và tử vong."

Mà giúp nhìn nhận những hậu quả
từ tiếp xúc với COVID-19 như sau:

Kết cục tích cực nhất
là hoàn toàn không nhiễm bệnh.

Tình huống xấu nhất là tử vong.

Ở giữa hai ranh giới này là nhập viện,
triệu chứng từ nặng đến vừa,

hoặc không hề có triệu chứng gì.

Trong điều kiện tối ưu,
vắc-xin bảo vệ ta đến mức đó.

Nhưng trên thực tế, đây không phải là
mục đích chính của vắc-xin COVID-19.

Mục đích thực sự là đủ bảo vệ cơ thể ta
khỏi những kết cục này,

để nếu ta có bị nhiễm vi-rút
thì cũng chỉ thấy như cảm lạnh thôi

chứ không đến nỗi phải nhập viện.

Đây là điều mà từng loại vắc-xin
COVID-19 này đang làm tốt.

Trong tất cả thử nghiệm này, vài người
thuộc nhóm không tiêm phải nhập viện

hoặc tử vong do COVID-19,

còn nhóm được tiêm vắc-xin đầy đủ
trong tất cả những thử nghiệm này,

không có ai phải nhập viện hay tử vong
do COVID-19.

"Giá mà ông Thị trưởng kia
hiểu được một điều

là cả ba vắc-xin này về cơ bản đều có
hiệu quả giúp thoát chết 100%."

Thị trưởng Detroit rút lại lời đã nói
và tuyên bố cho dùng Johnson & Johnson,

vì vẫn "có hiệu quả cao trong việc xử trí
các quan ngại lớn nhất của chúng ta".

Hiệu lực quan trọng,
nhưng không phải là quan trọng nhất.

Câu hỏi không phải là loại vắc-xin nào
sẽ bảo vệ bạn khỏi mọi sự lây nhiễm COVID

mà là loại nào sẽ giúp bạn sống sót,

hoặc không phải nhập viện?

Loại nào sẽ giúp chấm dứt đại dịch này?

Và câu trả lời là loại nào cũng được.

"Vắc-xin tốt nhất lúc này cho bạn
là loại bạn được cung cấp."

"Cứ mỗi khi ai đó được tiêm vắc-xin,
đại dịch này càng sớm chấm dứt."