Balık Yetiştiriciliği Durumu

Küresel gıda krizine doğru ilerliyoruz: Neredeyse 3 milyar insanın beslenmesi okyanuslara dayanıyor ve şu an zaten okyanusun doğal olarak yerine koyabileceğinden daha fazla balığı okyanustan alıyoruz. Bu hızlı paketlenmiş, göz açıcı konuşmada, bir girişimci ve çevreci olan Mike Velings bir çözüm öneriyor: Balık yetiştiriciliği ya da balık çiftçiliği. "Okyanusu avlanmak için kullanmak yerine çiftçilik için kullanmalıyız." diyor Jacques Cousteau'yu tekrarlayarak. "İnsanların tabaklarında iyi ve sağlıklı yetiştirilmiş balık dışında bir şey istemeyeceği zamanlar gelecek."

Gezegendeki en uzun
insanların soyundan geliyorum--

Flemenkler.

Bu hep böyle değildi.

Aslında, yerkürenin
her yerinde insanlar uzuyor.

Son 150 yılda,

gelişmiş ülkelerde,

ortalamaya bakıldığında,
10 santimetre daha uzadık.

Bilim adamlarının neden böyle
olduğu ile ilgili bir sürü teorisi var

ama neredeyse hepsi beslenmeyi içeriyordu,

yani süt ve etteki artış.

Son elli yılda,

küresel et tüketimi
dört kattan fazla arttı,

71 milyon tondan 310 milyon tona çıktı.

Benzer bir durum, süt ve
yumurtalarda da görülüyor.

Bütün toplumlarda gelirin artmasıyla
protein tüketimi de arttı.

Dünyaca biliyoruz ki,
gitgide zenginleşiyoruz.

Orta sınıf yükseldikçe,
dünya nüfusu da artıyor,

bugün 7 milyar olan nüfus,
2050'de 9.7 milyar olacak.

Bu da demek oluyor ki 2050'de,

bugün sahip olduğumuzdan
en az yüzde 70 daha fazla

proteine ihtiyaç duyacağız.

BM'nin son tahminlerine göre,
bu yüzyılın sonunda

dünya nüfusu 11 milyar olacak,

bu da çok daha fazla proteine
ihtiyaç duyacağımız anlamına geliyor.

Bu zorluk endişe verici.

Anglia Ruskin Üniversitesi Evrensel

Sürdürülebilirlik Enstitüsü'nden
bir takıma göre,

eğer küresel tutumumuzu ve

gıda üretim sistemimizi
değiştirmezsek,

insanlık 30 yıl içinde çökebilir.

Hâlihazırda denizlerimiz, hayvan protein
kaynaklarının ana kısmını oluşturuyor.

Her gün, 2,6 milyardan fazla insan
denizlere bel bağlıyor.

Aynı zamanda,

dünyadaki balıkçılık,
denizlerimizin sürdürülebilir

bir şeklide karşılayabileceği miktardan
2,5 kat daha fazla.

Bunun anlamı, insanlar,
denizlerin doğal yollarla

kendini yenileyebileceği
miktardan daha fazla avlanıyor.

WWF'in son raporuna göre,
son 40 yılda, denizlerimizdeki

canlı türleri yarı yarıya azaldı.

Yakın zamandaki bir diğer rapora göre,
kılıç balığı, istavrit gibi

en büyük yırtıcı türlerinin,
1950'den bu yana

yüzde 90'ından fazlasının
yok olduğu bildirildi.

Bunun yanında, denizlerde
avlanmayı iyileştirmeye yönelik

dünyada birçok sürdürülebilir
girişimler var.

Fakat sonuçta,

bu girişimler, günümüzdeki avlanmanın
devamı dikkate alınarak yapılıyor.

En başarılı işletilen

balıkçılıkla bile,
gelecekte okyanustan bugün aldığımız

balıktan daha fazlasını

alabileceğimiz olası değil.

Denizlerimizi yağmalamaktan vazgeçmeliyiz.

Üzerindeki bu baskıyı hafifletmeliyiz.

Geldiğimiz noktada,

eğer daha fazla üretim için zorlarsak,

toptan bir çöküşle yüzleşebiliriz.

Şu anki sistemlerimiz, artan global
nüfusumuzu besleyemeyecek.

Öyleyse, bunu nasıl çözeriz?

35 kısa yıl içinde, 2,7 milyar insan daha,

aynı kaynakları paylaşacağı zaman
dünya nasıl gözükecek?

Hepimiz vegan olabiliriz,

kulağa iyi bir fikir gibi geliyor

ama gerçekçi değil

ve bunu küresel olarak zorunlu
hâle getirmek imkansız.

Biz sevsek de sevmesek de,
insanlar hayvan proteini yiyor.

Yöntemlerimizi değiştirmeyi
başaramadığımızı

ve şu anki yolda devam ettiğimizi,

talebi karşılayamadığımızı varsayalım.

Yakın zamanda Dünya Sağlık Örgütü,

büyüyen küresel nüfus ve su,
enerji, toprak gibi

kaynaklara ulaşımın azalmasından dolayı

800 milyon insanın dengesiz beslenme ve
gıda kıtlığından mağdur olduğunu açıkladı.

Küresel kargaşa, isyanlar ve daha
fazla dengesiz beslenme olan bir dünya

hayal etmek çok da zor değil.

İnsanlar aç ve doğal kaynaklarımız

tehlikeli bir şekilde azalıyor.

Pek çok sebep dolayısıyla,

küresel gıda üretim sistemimizi
değiştirmek zorundayız.

Daha iyisini yapmalıyız

ve bir çözüm var.

Bu çözüm yetiştiricilikte yatıyor --

balık yetiştiriciliği, yumuşakçalar
yosun gibi bitkiler ve kabuklular.

Büyük Okyanus kahramanı Jacques
Cousteau'nun da bir zamanlar dediği gibi,

"Okyanusu, avlanmak yerine
çiftçilik için kullanmalıyız.

Medeniyet tamamen bununla alakalı
-- avlanmak yerine yetiştirmek."

Balık, avladığımız son hayvan.

Peki, neden sürekli, adeta hakkında
hiçbir şey bilmediğimiz balıklarla ilgili,

"Hayat yetiştirilmiş balık için çok kısa"

ya da "Tabii ki de yabandan avlanmış" gibi

vecizeler duyuyoruz?

Yaşamı boyunca ne yedi bilmiyoruz,

ne tür bir kirlilikle karşılaştı
bilmiyoruz.

Eğer bir yırtıcı bir tür olsaydı,

dün Fukuşima kıyılarına
gitmiş bile olabilirdi.

Bunları bilmiyoruz.

Balıkçılıkta izlenebilirliğin,

yabani hayvanı avlayan avcıdan daha
ileri gidemediğinin

çok az insan farkındadır.

Ama hadi bir saniye geriye gidip,

neden balığın en iyi yiyecek
seçimi olduğunu konuşalım.

Sağlıklı,

kalp hastalıklarını önlüyor,

anahtar amino asitler sağlıyor

ve neredeyse diğer tüm et
çeşitlerinden farklı olarak

Omega-3 gibi anahtar
yağ asitleri sağlıyor.

Sağlıklı olmanın yanı sıra,

çok daha heyecan verici ve çeşitli.

Bir düşünün
-- çoğu hayvan çiftçiliği tekdüzedir,

inek inektir, koyun koyundur,
domuz domuzdur

ve kümes hayvancılığı -- hindi,
ördek, tavuk -- aşağı yukarı özetliyor.

Öte yandan, hâlihazırda yetiştirilen
500 çeşit balık var.

Batı süpermarketleri bunu raflara
yansıtmasa da

ama bu konumuzun dışında.

Balığı bizim için, gezegen için
ve balık için iyi olacak şekilde,

oldukça sağlıklı bir biçimde
yetiştirebilirsiniz.

Biliyorum kulağa kafayı balıklara
takmışım gibi geliyor.

(Gülüşmeler)

Açıklayayım:

Birkaç yıl önce muhteşem partnerim
ve eşim Amy Novograntz ile

balık yetiştiriciliğine katıldık.

2009'da TED ödülü'nü kazanan

Sylvia Earle'den ilham almıştık.

Hatta kendisiyle de Galapagos'ta
Mission Blue I'da tanıştık.

Amy orada TED Ödül Direktörü
olarak aradaydı,

ben de Hollanda'dan bir girişimci,
dalmayı seven, okyanuslara tutkulu

ve kaygılı bir vatandaş olarak oradaydım.

Mission Blue, gerçekten
hayatlarımızı değiştirdi.

Aşık olduk,

evlendik

ve oradan okyanusları korumakla ilgili

gerçekten bir değişiklik yaratabilecek ve

sürecek ve beraber yapabileceğimiz

bir şeyi gerçekleştirmek için

ilham alarak ayrıldık.

Bu şeyin bizi balık yetiştiriciliğine
ileteceğini aklımızdan bile geçirmemiştik.

Ama bottan indikten birkaç ay sonra,

Uluslararası Koruma'da,
WorldFish Genel Müdürü'nün,

bir oda dolusu çevreciye
balık çiftliklerinden söz ettiği,

buna sırtlarını dönmekten vazgeçmeleri
gerektiğini ve ne olup bittiğini

fark edip buna katılmaları gerektiğini,

çünkü balık yetiştiriciliğinin tam olarak

okyanusların ve toplumların

ihtiyacı olan şey olduğunu
anlattığı bir toplantısına gittik.

İstatistikleri duyduğumuzdaysa,

bu endüstriyle ilgili hâlâ çok şey
bilmediğimize afalladık

ve bir şeyleri düzeltme şansımız
olduğu için de heyecanlandık.

İstatistiklerden söz edecek olursak,

şu anda küresel olarak tüketilen

yaban ve çiftlik balığının toplamı,

geçen yıl dünyada üretilen

toplam sığır etinin iki katı.

Tüm dünyadaki küçük, büyük

balıkçı tekneleri, toplamda

65 milyon ton avlanmış deniz ürününü

insanlığın tüketimine sunuyor.

Şu an, tarihte ilk defa

balık yetiştiriciliği yılı,

aslında avladığımızdan daha fazla
balık yetiştiriyoruz.

Ama şu anda:

Talep artacak.

Gelecekteki 35 yıl içinde,

talebi karşılayabilmek için
ekstra 85 milyon tona ihtiyacımız olacak,

neredeyse küresel olarak

okyanuslardan avladığımızın
1,5 katı fazla.

Devasa bir sayı.

Bunun okyanustan gelmeyeceğini
varsayabiliriz.

Yetiştiricilikten gelmesi gerekiyor.

Yetiştiricilikten bahsedersek,

yetiştiricilik için kaynaklara
ihtiyacınız var.

Bir insanın büyümek ve
hayatta kalmak için yemeğe

ihtiyacı olduğu gibi hayvanların da var.

Bir ineğin yarım kilo et üretebilmesi için

4-5 kilo yem yemesi

ve neredeyse 8.000 litre
su içmesi gerekiyor.

Uzmanlar, bu gezegenin tüm sakinleri için

inek yetiştirmenin imkânsız olduğu
konusunda hemfikir.

Yeterince yemimiz ya da suyumuz yok.

Bunun için yağmur ormanlarını
kesmeye devam edemeyiz.

Tatlı su kaynaklarımız sınırlı.

İnsan ırkını bu gezegende
hayatta tutmak için

daha sürdürülebilir bir şeye
ihtiyacımız var.

Şimdi de bunu balık çiftçiliğiyle
kıyaslayalım.

Yarım kilo balığı, yarım kilo yemle
yetiştirebilirsiniz,

hatta balığın türüne bağlı olarak
daha az da.

Peki, neden böyle?

Çünkü her şeyden önce,
balık, su üzerinde duruyor.

Bizim gibi tüm gün yerçekimine karşı
ayakta durmaya ihtiyaçları yok

ve çoğu balık soğuk kanlıdır,

kendilerini ısıtmaya ihtiyaçları yok.

Balıklar üşüyor.

(Gülüşmeler)

Son olarak, sezgilere aykırı ama

çok az suya ihtiyaç duyuyorlar.

Dediğimiz gibi,

içinde yüzüyorlar ama
neredeyse hiç içmiyorlar.

Balık, böcekler dışında insanın
erişebileceği en kaynak-verimli

hayvan proteini.

O zamandan beri ne kadar şey öğrendik.

Mesela, o insan tüketimi için avlanan

65 milyon tonun dışında,

hayvan besini için de ekstra
30 milyon ton yakalanıyor,

balık unu ve balık yağı endüstrisine
dönen balık yetiştiriciliği için

çoğunlukla sardalye ve hamsiler.

Bu delilik.

Küresel olarak bu balıkçılığın
%65'i kötü işletiliyor.

Çağımızın en kötü sorunlarından
bazıları bununla ilişkili.

Okyanuslarımızı yok ediyor.

Hayal edilebilir en kötü kölelik
sorunları bununla ilgili.

Yakın zamanda, Stanford'ın yayınladığı
bir makaleye göre,

dünyadaki su kültürü endüstrisinin %50'si,

balık ununu kullanmayı bırakırsa,

okyanuslarımızı kurtarabileceğiz.

Şimdi bunun üzerine bir dakika düşünün.

Okyanusların çok daha fazla problemi var;

su kirliliği var, asidifikasyon var,

mercan resiflerinin yok edilmesi
var ve devamı.

Ama bu, balıkçılığımızın etkisini

ve her şeyin birbirine ne kadar bağlı
olduğunun altını çiziyor.

Balıkçılık, yetiştiricilik, orman tahribi,

iklim değişikliği, gıda güvenliği vb.

Endüstri, alternatif arayışlarında,

büyük ölçekte soya

gibi bitkisel alternatiflere,

endüstriyel tavuk atığına,

mezbahadan kan ununa

döndü.

Bu seçimlerin nereden geldiğini
anlayabiliyoruz

ama bu doğru bir yaklaşım değil.

Sürdürülebilir değil.

Sağlıklı değil.

Siz hiç okyanusun dibinde
bir tavuk gördünüz mü?

Tabii ki görmediniz.

Eğer somonu, soya dışında başka
bir şeyle beslemezseniz,

kelimenin tam anlamıyla patlar.

Somon bir etoburdur,

soyayı sindirmesinin hiçbir yolu yok.

Bugün balık çiftçiliği, insan ırkı için

açık ara mevcut en iyi
hayvan çiftçiliğidir.

Ama gerçekten kötü bir şöhrete sahipti.

Geçmişte, kimyasalların aşırı kullanımı,

virüs ve hastalıkların yabani
popülasyona aktarımı,

ekosistem tahribatı ve kirlilik,

kaçan balığın yabani soylarla karışması,

genel itibariyle genetik
havuzunun değişimi

ve tabii ki demin bahsettiğimiz gibi

sürdürülemez yem içeriği.

Ne olursa olsun,

tabağımızdaki yemekten
zevk alabildiğimiz günler,

ne kadar da kutsaldı.

Bir kere bildiğini bilirsen,

geri dönemezsin.

Bu eğlenceli değil.

Gerçekten sağlıklı yiyecekler üreten,
güvenebileceğimiz,

saydam bir gıda sistemine ihtiyacımız var.

Ama iyi haber şu ki,

yıllardır süren araştırma ve
geliştirme çalışmalarımız,

daha iyisini yapmamıza izin veren

teknoloji ve bilgiye ulaştırdı.

Artık bu sorunların hiçbiri olmadan
balık yetiştirebiliriz.

Yeşil Devrim'den önceki
tarımı düşünüyorum,

biz de "Mavi Devrim"den önceki
balıkçılığı yaşıyoruz.

Yeni teknolojiler demek,

mikropları, böcekleri, deniz yosunlarını
ve mikro algleri içeren

minimum kullanım alanıyla,

mükemmel doğallıkta yem üretmek demek.

İnsanlar için sağlıklı,

balıklar için sağlıklı,

gezegen için sağlıklı.

Örneğin mikroplar,

skalada, yüksek kalite balık unu için

harika alternatifler olabilir.

Böcekler --

pekâlâ, öncelikle,
geri dönüşüm için harikalar

çünkü yiyecek artığıyla büyüyorlar,

ama ikinci olarak,

sinek balıkçılığını düşünün.

Gerçekten de sineği, balık yemi olarak
kullanmak çok mantıklı.

Bunun için geniş arazilere ihtiyacınız yok

ve yağmur ormanlarını
kesmenize de gerek olmuyor.

Mikroplar ve böcekler aslında
net su üreticileridirler.

Biz konuşurken devrim başlıyor,

sadece büyütülmesi gerekli.

Artık eskiden hiç olmadığı kadar
çok çeşitli balık yetiştirebiliyoruz;

kontrollü, doğal koşullarında
ve mutlu balıklar.

Örneğin, az ya da sıfır atık maddeyle,

neredeyse hiç enerji ve su harcamadan,

minimal kullanım alanıyla
üretilmiş doğal yemle,

sağlıklı, mutlu ve lezzetli balıklar
yetiştirebileceğimiz,

böcek yetiştiriciliğinden daha verimli

çalışan bir kapalı sistem hayal ediyorum.

Ya da 10'a yakın türü birbirinin yanında -

ayrı olarak, doğayı taklit

ederek yetiştirildiğini.

Çok az yeme ihtiyacınız var,

çok az kullanım alanına.

Mesela, balık atığından deniz yosunu
yetiştirdiğinizi düşünün.

Tüm dünyada aniden ortaya çıkan
çok güzel teknolojiler var.

Hastalıklarla savaşmak için
alternatiflere,

böylece antibiyotik ve kimyasallara
daha fazla ihtiyaç duymayacağız,

balıkların ne zaman acıktıklarını
hisseden otomatik besleyicilere,

böylece yemden tasarruf yapıp
çevreyi de daha az kirletiriz.

Yazılım sistemimiz çiftliklerden
veri topluyor,

böylece tarım uygulamalarını
geliştirebileceğiz.

Dünyada gerçekten havalı şeyler oluyor.

Tabii şüphesiz ki, tüm bunlar,
bugün çiftçilerin

harcamalarına rakip bir maliyetle
mümkün oluyor.

Yarın, doğru olanı yapmadığı için
kimsenin bir bahanesi olmayacak.

Dolayısıyla, birinin noktaları

birleştirmesi ve bu gelişmelere
cesaret vermesi gerekiyor

ve son birkaç yıldır üzerinde
çalıştığımız konu bu.

Kollektif bir bakışı paylaşmaya hevesli
büyük girişimcilerle,

dünya genelinde her şeyi birleştirerek

ve değerler zincirinde bütünsel
bir bakış açısıyla,

her şeyi baştan ayağa yeniden düşünüp

beraber çalışmaya

ihtiyacımız var.

Artık, bu endüstride değişim yaratma
ve daha sürdürülebilir

bir yöne itmenin vakti geldi.

Endüstri hâlâ genç ve gelişiminin

büyük çoğunluğu hâlâ ileride.

Bu büyük bir görev ama
düşündüğünüz gibi imkânsız değil.

Mümkün.

Okyanustan baskıyı çekmemiz gerekiyor.

İyi ve sağlıklı yemek istiyoruz.

Eğer bir hayvan yiyeceksek,
mutlu ve sağlıklı

bir hayatı olan biri olmalı.

Güvenebileceğimiz bir yemeğe
ihtiyacımız var,

uzun hayatlar yaşamaya.

Bu sadece San Francisco ya da
Kuzey Avrupa'daki

insanlar için değil, hepimiz için.

En fakir ülkelerde bile

bu sadece parayla ilgili değil.

İnsanlar, uzaktan gelen ve hakkında
hiçbir şey bilmedikleri yemeğe,

taze, sağlıklı ve güvenebilecekleri
yemeği tercih ediyorlar.

Hepimiz aynıyız.

Gün gelecek, insanlar,

tabaklarındaki yetiştirilmiş balığı
fark edecekler --

hayır, bunu talep edecek --
iyi ve sağlıklı

yetiştirilmiş balığı
ve de daha azını reddedecekler.

Bunu hızlandırmaya yardım edebilirsiniz.

Deniz ürünü sipariş ettiğinizde
sorular sorun.

Balığım nereden geliyor?

Kim yetiştirdi

ve ne yedi?

Balığınızın nereden geldiği ve
nasıl üretildiği

hakkındaki bilgi kolayca
ulaşılabilir olmalı.

Tüketiciler, endüstriye doğru
olanı yapması

konusunda baskı uygulamalı.

Bu yüzden, her sipariş verdiğinizde

detayları sorun

ve ne yediğinize ve size ne verildiğine

değer verdiğinizi gösterin.

Zamanla sizi dinleyecekler

ve hepimiz yarar göreceğiz.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)